28 – رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: «ان العبد اذا تخلى بسیده فى جوف اللیل المظلم و ناجاه أثبت الله النور فى قلبه»؛ یعنى هنگامى که بندهاى در نیمه شب تیره خلوت
**سیماى متهجدین، ص: 84@
کرده، با خداوند مناجات مىکند، خدا قلب او را نورانى خواهد ساخت.(1).
29 – زراره از امام صادق علیهالسلام نقل مىکند که فرمود: «صلاة اللیل کفارة لما اجترح بالنهار»؛ یعنى نماز شب کفارهاى است براى آنچه از گناهان در روز مرتکب شده است.(2).
30 – موسى بن عیسى از امام یازدهم علیهالسلام از پدرانش از امام صادق علیهالسلام در معناى آیهى «ان الحسنات یذهبن السیئات» که آیهى 114 سورهى هود مىباشد، روایت کرده که فرمود: «صلاة اللیل تذهب بذنوب النهار»؛ یعنى نماز شب، گناهان روز را از بین مىبرد.(3).
31 – محمد بن سنان از مفضل بن عمر از امام صادق علیهالسلام از پدرانش علیهمالسلام نقل مىکند که رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: «ان الله جل جلاله أوحى الى الدنیا أن أتعبى من خدمک، و اخدمى من رفضک، و ان العبد اذا تخلى بسیده فى جوف اللیل المظلم و ناجاه، أثبت الله النور فى قلبه، فاذا قال: یا رب یا رب ناداه الجلیل – جل جلاله – لبیک عبدى، سلنى أعطک و توکل على اکفک، ثم یقول – جل جلاله – الملائکته: ملائکتى انظروا الى عبدى فقد تخلى فى جوف هذا اللیل المظلم، و البطالون لاهون و الغافلون نیام، أشهدوا أنى قد غفرت له»؛ یعنى خداوند (جل جلاله) به دنیا وحى فرمود که: هر که در خدمت تو باشد، او را به رنج و تعب بینداز و هر که تو را رها کند، در خدمت وى باش و هرگاه که بنده در دل شب تار، با آقاى خویش خلوت نموده و با او به راز و نیاز بپردازد، خداوند نورى در دل وى جایگزین مىسازد. چون بگوید: یا رب! یا رب! خداوند جلیل (جل جلاله) ندایش داده و فرماید: لبیک اى بندهى من! بخواه از من تا عطایت کنم. به من توکل نماى تا بسندهات باشم، سپس خداوند به فرشتگان فرماید: اى فرشتگان من! بندهام را بنگرید در دل این شب تیره با من خلوت کرده است؛ در حالى که
**سیماى متهجدین، ص: 85@
بطالت پیشگان به لهو لعب مشغولند و غفلت زدگان در بستر خواب آرمیدهاند، اینک گواه من باشید که به طور حتم او را آمرزیدم.(4).
32 – از امام صادق علیهالسلام منقول است که پیامبر صلى الله علیه و آله سلم فرمود: «یا على ثلاث فرحات للمؤمن فى الدنیا: لقى الأخوان، و الافطار من الصیام و المتهجد من آخر اللیل» یعنى سه چیز مایه شادمانى مؤمن در دنیا است: دیدار با برادران مؤمن، افطار دادن به روزه داران و شب زندهدارى در آخر شب.(5).
33 – امام صادق علیهالسلام از امام على علیهالسلام نقل مىکند که رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: «صلاة اللیل مرضاة الرب، و حب الملائکة، و سنة الأنبیاء و نور المعرفة، و أصل الایمان، و راحة الأبدان، و کراهة الشیطان، و سلاح على الاعداء، و اجابة للدعاء، و قبول الأعمال، و برکة فى الرزق، و شفیع بین صاحبها و بین ملک الموت و سراج فى قبره، و فراش تحت جنبه، و جواب مع منکر و نکیر، و مونس و زائر فى قبره الى یوم القیامة، فاذا کان یوم القیامة کانت الصلوة ظلا فوقه، و تاجا على رأسه و لباسا على بدنه، و نورا یسعى بین یدیه، و سترا بینه و بین النار، و حجة للمؤمن بین یدى الله تعالى، و ثقلا فى المیزان، و جوازا على الصراط، و مفتاحا للجنة لأن الصلاة تکبیر و تحمید و تسبیح و تمجید و تقدیس و تعظیم و قراءة و دعاء، و ان أفضل الأعمال کلها الصلاة لوقتها»؛ یعنى نماز شب موجب خشنودى پروردگار است و سبب دوستى فرشتگان و روش پیامبران و نور معرفت و اصل ایمان و راحت و آسایش تن و کراهت شیطان است. و سلاحى است بر علیه دشمنان و موجب اجابت دعا مىشود و سبب پذیرفته شدن اعمال و برکت در روزى مىشود و شفاعت کنندهاى بین صاحبش و
**سیماى متهجدین، ص: 86@
ملکالموت است و نورى در قبرش و بسترى زیر بدنش مىباشد و پاسخگوى منکر و نکیر است و همدم و زیارت کننده وى در قبرش تا روز قیامت مىباشد و چون روز قیامت فرا رسد، نماز شب سایهاى مىشود بر بالاى سرش و تاجى بر سرش و لباسى بر بدنش و نورى است که پیشاپیش وى را روشن مىدارد و پوشش و حجابى است بین او و آتش دوزخ و حجت و برهانى است براى مؤمن در پیشگاه خداوند تعالى و وزنهاى است در میزان و مجوزى است براى عبور از صراط و کلیدى است براى ورود به بهشت، چون نماز، تکبیر، تحمید، تسبیح، تمجید، تقدیس، تعظیم، قرائت و دعا است و به درستى که بهترین اعمال، نماز اول وقت است.(6).
34 – آدم بن اسحاق از معاویة بن عمار از امام صادق علیهالسلام نقل مىکند که فرمود: «علیکم بصلاة اللیل فانها سنة نبیکم، و دأب الصالحین قبلکم و مطردة الداء عن أجسادکم»؛ یعنى بر شما باد به نماز شب، چون رویه پیغمبر شما و خوى مردان صالح پیش از شماست و باعث دورى امراض از بدن شما مىباشد.(7).
35 – یعقوب بن یزید از اسماعیل بن موسى از برادرش امام رضا علیهالسلام از پدرش از جدش نقل مىکند که از على بن الحسین علیهماالسلام سؤال شد: چرا صورت نماز شب خوانان در بهترین حالت و زیباترین صورت است؟ فرمود: «لأنهم خلو بربهم فکساهم الله من نوره»؛ یعنى چون آنها با خداى خود خلوت کردهاند، خداوند هم آنان را با نور خود مزین ساخته است.(8).
36 – محمد بن احمد أشعرى از عمر بن على بن عمر از عمویش محمد بن عمر نقل مىکند که شخصى به نزد امام صادق علیهالسلام آمده به آن حضرت شکایت نمود بدان اندازه که
**سیماى متهجدین، ص: 87@
اظهار گرسنگى کرد. امام صادق علیهالسلام به وى فرمود: «یا هذا أتصلى باللیل»؛ یعنى آیا نماز شب مىخوانى؟ گفت بلى. پس آن حضرت روى مبارکشان را به یکى از اصحابشان کرده و فرمودند: «کذب من زعم أنه یصلى باللیل و یجوع بالنهار، ان الله عزوجل ضمن بصلاة اللیل قوت النهار»؛ یعنى دروغ مىگوید آن کسى که بگوید نماز شب مىخوانم و در روز گرسنه باشد؛ زیرا خداوند (عزوجل) در مقابل خواندن نماز شب ضامن روزى او شده است.(9).
37 – از جابر بن عبدالله انصارى منقول است که رسول اکرم صلى الله علیه و آله و سلم براى ما ایراد خطبهاى نموده و پس از حمد و ثناى پروردگار متعال خطاب به مردم فرمود: «علیکم بالصلوة، علیکم بالصلوة، فانها عمود دینکم، کابدوا اللیل بالصلوة و اذکروا الله کثیرا یکفر سیئاتکم. انما مثل هذه الصلوات الخمس مثل نهر جار بین یدى باب أحدکم یغتسل منه فى الیوم خمس اغتسالات فکما ینقى بدنه من الدرن بتواتر الغسل، فکذا ینقى من الذنوب مع مداومته الصلوة فلا یبقى من ذنوبه شىء. ایها الناس ما من عبد الا و هو یضرب علیه بحزائم معقودة، فاذا ذهب ثلثا اللیل و بقى ثلثه أتاه ملک فقال له: قم فاذکر الله فقد دنا الصبح.»؛ یعنى اى مردم! ملازم نماز شب باشید. ملازم نماز باشید، چرا که آن ستون دینتان است. دشوارىهاى نماز در شب را تحمل کنید و بسیار به یاد خدا باشید تا گناهانتان را بپوشاند. همانا مثل این نمازهاى پنجگانه همچون نهر آبى است که از مقابل خانه یکى از شما در جریان باشد و او روزى پنج بار، خود را در آن نهر آب بشوید و لذا همچنان که بدن او بر اثر شستشوهاى پى در پى، پاکیزه و عارى از چرک مىگردد، همچنین بر اثر مداومتش بر نماز از گناهان پاکیزه شده و از گناهانش چیزى نمىماند. اى مردم! بندهاى نیست مگر این که با بندهایى محکم بسته مىشود. پس دو ثلث از شب که
**سیماى متهجدین، ص: 88@
گذشت و ثلث آخرش باقى ماند، فرشتهاى به سراغ وى مىآید و مىگوید: برخیز و به یاد خدا باش که صبح نزدیک شد.
سپس فرمود: «فان هو تحرک و ذکر الله انحلت عنه عقده، و ان هو قام فتوضأ و دخل فى الصلوة انحلت عنه العقد کلهن فیصبح حین یصبح قریر العین»؛ یعنى اگر او تکان خورد و ذکر خدا را گفت بندى از بندهاى مشکلاتش باز مىگردد و اگر برخاست و وضو ساخت و به نماز ایستاد تمام بندها از وى گشوده مىگردد. تا این که داخل صبح مىشود در حالى که همچون سفیدى چشم از مشکلات بیرون آمده و مسرور است.(10).
38 – روایت شده از امام صادق علیهالسلام که «ان الرجل اذا قام یصلى أصبح طیب النفس و اذا نام حتى یصبح أصبح ثقیلا موصما»؛ یعنى وقتى شخص برخاسته، نماز شب بخواند صبح مىکند در حالى که شاداب است و اگر بخوابد صبح مىکند در حالى که بسیار کسل و بىحال است.(11).
39 – على بن مهزیار از حماد بن عیسى از محمد بن یوسف از پدرش نقل مىکند که مردى از امام باقر علیهالسلام سؤالى نمود و من نزد وى بودم. آن شخص به امام گفت: فدایت شوم من مال زیادى دارم ولى فرزندى ندارم، چه کنم؟ فرمود: «نعم استغفر ربک سنة فى آخر اللیل مائة مرة، فان ضیعت ذلک باللیل فاقضه بالنهار، فان الله تقول استغفروا ربکم انه کان غفارا، یرسل السماء علیکم مدرارا، و یمددکم بأموال و بنین»؛ یعنى بلى! پروردگارت را به مدت یک سال در آخر شب صد مرتبه استغفار گو و اگر در شب موفق به این کار نشدى در روز آن را قضا کن، سپس آیات 10 تا 12 سورهى نوح را تلاوت فرمود.(12).
**سیماى متهجدین، ص: 89@
1) میزان الحکمة ج 5 ص 419.
2) بحارالانوار ج 84 ص 136 ط بیروت.
3) امالى طوسى ج 1 ص 300.
4) امالى صدوق ص 168.
5) خصال ج 1 ص 62.
6) ارشاد القلوب ص 315.
7) بحارالانوار ج 84 ص 149 ط بیروت.
8) علل الشرایع ج 1 ص 54 – عیون الاخبار ج 1 ص 282.
9) ثواب الاعمال ص 38.
10) بحارالانوار ج 82 صص 222 و 223 حدیث 45.
11) بحارالانوار ج 84 ص 155 ط بیروت.
12) مجمع البیان ج 10 ص 361.
