در برخى از آیات و روایات در قالب مثال و تشبیه معقول به محسوس، به این نکتهى ظریف تربیتى و اصلاحى توجه داده شده است، که اگر گناه و حقکشى و ستم به خود و دیگران بسان زخمهایى است کارى که بر روح و جان انسان مىنشیند، و آن را مجروح و مصدوم و گاه علیل و ذلیل و زمینگیر مىسازد، نماز واقعى داروى شفابخش این زخمهاى دردناک و کشنده است، و نیایش راستین مرهمى است که اثر مخرب آن را بهبود مىبخشد و یاد خدا زنگارهاى آینهى جان را مىزداید و به آن صیقل و شفافیت مىدهد، و در نتیجه نماز و یاد خدا وسیلهى رسیدن به مقام پرفراز توبه و تصمیم به جبران و اصلاح و شستشوى آثار گناه و راه جلب آمرزش خداست.
پیامبر در نقش سازندهى نماز و اثر شوینده و زنگارزداى آن از گسترهى دل و بهسازى آن در به اندیشى و به منشى و به روشى و به رفتارى مىفرماید:
«أرأیتم لو أن نهرا بباب أحدکم یغتسل منه خمس مرات هل یبقى من درنه من شىء؟
قالوا: لا.
قال: فذلک مثل الصلوات الخمس یمحو الله بهن الخطایا؛» (1).
**زلال جارى نماز و نیایش در آیینهى قرآن و روایات، ص: 164@
به من بگویید که اگر نهرى از آب زلال بر در خانهى شما روان باشد و یکى از شما روزى پنج مرتبه خود را در آن بشوید، آیا از چرک و چربى او چیزى مىماند؟
گفتند: نه.
فرمود: داستان شما و این نهر آب زلال بسان نمازهاى پنجگانه است، که اگر شما آنها را آن گونه که شایسته است بخوانید، لغزشها و گناهان را محو و اثر آنها را مىزداید.
و در بیانى دیگر آمده است که از یاران پرسید:
«لو کان على باب دار أحدکم نهرا واغتسل فى کل یوم منه خمس مرات أکان یبقى فى جسده من الدرن شىء؟
قالوا: لا.
قال: فان مثل الصلوة کمثل النهر الجارى کلما صلى کفرت ما بینهما من الذنوب؛» (2).
اگر نهرى از آب زلال و بهداشتى بر در خانهى یکى از شما روان باشد و او هر روز پنج مرتبه خود را در آن بشوید، آیا از چرک و چربى و عرق و آلودگى بدن او چیزى مىماند؟
گفتند: نه.
فرمود: داستان اثر گناه شو و نقش زنگارزداى نمازهاى پنجگانه، بسان این نهر آب زلال است، که هرگاه نمازگزارى نمازى را آن گونه که شایسته است بخواند، اثر لغزش و گناهى را که میان دو نماز از او
**زلال جارى نماز و نیایش در آیینهى قرآن و روایات، ص: 165@
سرزده است، از میان مىبرد.
و نیز فرمود:
«و ظهورکم ثقیلة من اوزارکم فخففوا عنها بطول سجودکم…؛» (3).
هان اى مردم! شانههایتان از گرانى بار گناهانتان سنگینى مىکند، پس آن را با سجدههاى طولانى سبک کنید…،
و نیز فرمود:
«ان لله ملکا ینادى عند کل صلاة: یا بنىآدم! قوموا الى نیرانکم التى أوقدتموها على أنفسکم فأطفؤها بالصلاة؛» (4).
خدا فرشتهاى دارد که به هنگامه ی فرارسیدن وقت هر نمازى بانگ مىزند که: اى فرزندان آدم، به پا خیزید و آتشهایى که بر جان خود برافروختهاید به وسیلهى نماز و نیایش خاموش کنید.
و امام عسکرى از آن حضرت آورده است که فرمود:
«من صلى الخمس کفر الله عنه من الذنوب ما بین کل صلاتین و کان کمن على بابه نهر جار یغتسل فیه خمس مرات لا تبقى علیه من الذنوب شیئا الا الموبقات التى هى جحد لنبوة و لامامة او ظلم اخوانه المؤمنین؛» (5).
کسى که نمازهاى پنجگانه را – آن گونه که شایسته است – بخواند، خدا گناهانى را که در فاصلهى نمازها، از او سر مىزند – اگر از حقوق مردم نباشد – از کارنامهاش مىزداید.
وصف او، بسان کسى است که بر در خانهاش آب زلالى روان باشد، و او در
**زلال جارى نماز و نیایش در آیینهى قرآن و روایات، ص: 166@
شبانهروز، پنج بار خود را در آن شستشو دهد، که در آن صورت چیزى از آثار گناه در او نمىماند، مگر آنکه رسالت و یا امامت بندهى برگزیدهاى، با لجبازى نپذیرد و یا بر همدینان و همنوعان خویش ستم روا دارد و حقوق آنان را پایمال سازد.
1) ترجمهى نهج الفصاحه / ص 623 / به همین قلم.
2) تفسیر نمونه / ج 16 / ص 290؛ وسائل الشیعة / ج 3 / ص 7.
3) بحار / ج 96 / ص 357.
4) نهج الفصاحة / ح 898.
5) مستدرک الوسائل / ج 1 / ص 170.
