در انجام نماز و نیایش بهتر و برتر، با دو دسته شرایط رو به رو مىگردیم که هر دو سازنده و اوج بخش است؛ چرا که در گام نخست با یک سلسله شرایط آشنا مىشویم که به آنها مقدمات لازم و شرایط درستى نماز مىگویند، اما در گام دوم با یک سلسله شرایط رو به رو مىگردیم که به آنها شرایط کمال و در خور پذیرفته شدن نماز در بارگاه خدا گفته مىشود.
این جاست که روایات از این شرایط و نیز از موانع پذیرفته شدن نماز در بارگاه خدا هشدارها مىدهند؛ براى نمونه:
**زلال جارى نماز و نیایش در آیینهى قرآن و روایات، ص: 174@
از پیامبر آوردهاند که فرمود:
«لا تقبل صلاه شارب الخمر اربعین یوما الا أن یتوب؛» (1).
نماز و نیایش میگسار تا چهل روز پذیرفته نمىشود، مگر آنکه توبه نماید. و نیز فرمود:
«من اغتاب مسلما او مسلمة لم یقبل الله صلاته و لا صیامه اربعین یوما الا ان یغفر له صاحبه؛» (2).
کسى که غیبت مرد یا زنى درستکار را بکند، خداوند تا چهل روز نماز و روزهاش را نمىپذیرد، مگر آنکه فرد مورد غیبت را بیابد و او، وى را ببخشد.
و نیز فرمود:
«من اکل حراما لم یقبل الله منه صرفا و لا عدلا؛ و الصرف النافلة و العدل الفریضة؛» (3).
هر شب فرشتهاى ندا مىدهد که:هان اى مردم، کسى که حرامخوارگى کند، خدا از او نه نماز نافلهاى را مىپذیرد و نه نماز واجب را. (4).
و نیز فرمود:
«من أکل لقمة حرام لم تقبل له صلاة اربعین لیلة، و لم یستجب له دعوة اربعین صباحا، و کل لحم ینبته الحرام فالنار اولى به؛» (5).
کسى که غذاى حرام بخورد، تا چهل شب، نمازش پذیرفته نمىشود، و تا چهل روز دعا و خواستهاش شنیده و برآورده نمىگردد. و هر گوشتى که غذاى
**زلال جارى نماز و نیایش در آیینهى قرآن و روایات، ص: 175@
حرام آن را در پیکرش رویانده است، آتش دوزخ بر آن سزاوارتر است.
و باز در بیانى دیگر فرمود:
«من کان له امرأة تؤذیه لم یقبل الله صلاتها و لا حسنة من عملها حتى تعینه و ترضاه و ان صامت الدهر؛» (6).
زنى که همسرش را بیازارد، نماز و نیایش و کارهاى نیک او مورد پذیرش بارگاه خدا قرار نمىگیرد، گرچه همیشه روزهدار باشد. مگر آنکه به همسرش یارى رساند و برابر مقررات، خشنودى خاطر او را فراهم آورد.
از امام على علیهالسلام آوردهاند که فرمود:
«لا یقبل الله الصلاة ممن منع الزکاة؛» (7).
خدا نماز کسى را که زکات و حقوق مالى خود را نپردازد، نمىپذیرد.
این منطق نشانگر رابطهى نماز با رعایت حقوق جامعه و مردم است.
از امام صادق آوردهاند که در هشدارى فرمود:
«ان الرجل لیکذب الکذبة فتحرم به صلاة اللیل؛» (8).
کسى دروغى را سر هم مىکند، و به کیفر آن، توفیق نماز و نیایش شبانه از او سلب مىگردد.
و باز هم از پیامبر آوردهاند که فرمود:
«لا یقبل الله صلاة خمسة نفر: ألابق من سیده، و امرأة لا یرضى عنها زوجها، و مدمن الخمر،… و آکل الربا؛» (9).
خداوند نماز پنج گروه را – تا کار خود را اصلاح نکنند – نمىپذیرد:
**زلال جارى نماز و نیایش در آیینهى قرآن و روایات، ص: 176@
1. نماز کسى که به جاى تلاش سازنده در راه رشد و آزادى خویش برابر مقررات عادلانه و انسانى، از کارفرماى حقشناس خویش بگریزد:
2. نماز زنى که همسرش از منطق و منش و رفتار ناسنجیدهى او ناخشنود باشد و او در راه خودسازى و اصلاح خود نکوشد؛
3. نماز کسى که میگسارى و بدمستى کند؛
4. نماز کسى که پدر و مادرش را برنجاند؛
5. و دیگر نماز رباخوار و مردم آزار و پایمال کنندهى حقوق مردم.
و همین گونه نماز زمامدار خودکامه، امام و پیشواى تحمیلى، فرد و جامعهى حرامخوار، کسى که زکات و حقوق مالى خود را نپردازد، و نیز کسى که به خصلتهاى نکوهیدهاى چون خودپسندى و خود برتربینى آلوده باشد، برابر روایات رسیده نماز اینان هم پذیرفته نمىشود.
روشن است که وقتى فرد و خانواده و جامعه و مدیریت نمازگزار در اندیشهى رسیدن به نمازى کامل و مورد قبول بارگاه خدا باشند و تنها به نمازى جهت اسقاط وظیفه بسنده نکنند، مىکوشند تا از سویى این موانع پذیرفته شدن نماز را از زندگى و دنیاى وجود خود بزدایند و دور سازند و از دیگر سو شرایط پذیرفته شدن آن را فراهم آورند، که این دو رشته تلاش و جهاد مبارک چه اثر کمال بخش و اوج دهندهاى در اندیشه و منش و روش و رفتار آنان مىنهد و تا کجا سازنده و انسان پرور خواهد بود.
با این بیان نماز و نیایش، افزون بر اثر پالایندگى و بهداشت روح و اخلاق، اثر اوج دهنده نیز در زندگى انسان خواهد داشت.
**زلال جارى نماز و نیایش در آیینهى قرآن و روایات، ص: 177@
1) بحار / ج 84 / ص 320 + 317.
2) صدوق / جامع الأخبار / فصل غیبت.
3) بحار / ج 103 / ص 16.
4) واژهى «صرف» در روایت به معنى نماز نافله است، و واژهى «عدل» نماز واجب.
5) سفینة البحار / ج 1 / ص 24.
6) وسائل الشیعه / ج 14 / ص 116.
7) بحار / ج 96 / ص 29.
8) میزان الحکمة / ج 5 / ص 422.
9) مستدرک الوسائل / ج 13 / ص 332.
