اکنون که اعتبار سخن اهل بیت و لزوم تمسک به آن به اثبات رسید، برخى از روایات آنان را از نظر شما مىگذرانیم:
1. امام جعفر صادق علیهالسلام مىفرماید:
«جز بر زمین و آنچه مىرویاند – مگر خوردنىها و پوشیدنىها – سجده جایز نیست.» (1).
2. در جاى دیگر مىفرماید:
«سجده بر زمین، حکم الهى و فریضه است و سجده بر خمره (نوعى حصیر)، سنت پیامبر صلى الله علیه و آله مىباشد.» (2).
3. امام صادق علیهالسلام در همین زمینه مىفرماید:
«بر چیزى نمىتوان سجده کرد مگر بر زمین و آنچه
**سجده بر تربت یا نهایت تواضع در پیشگاه خداوند، ص: 60@
زمین مىرویاند، جز خوردنىها و پنبه و کتان». (3).
4. در کتاب وسائل الشیعه، چنین مىخوانیم:
«اسحاق بن فضیل از امام ابىعبدالله (جعفر بن محمد صادق علیهالسلام)، در مورد سجده بر حصیر و بوریا سؤال کرد، آن حضرت در پاسخ فرمود: اشکال ندارد، اما اگر بر زمین سجده شود براى من خوشایندتر است، زیرا رسول خدا دوست مىداشت چنین کند و پیشانى خود را بر زمین نهد، من نیز همان را دوست دارم که پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله براى خود دوست داشت.» (4).
5. در جاى دیگر، چنین روایت مىکند:
«مردى از امام ابىجعفر (محمد باقر) دربارهى سجده بر بوریا و چیزى که از برگ درخت خرما ساخته شده و گیاه، سؤال نمود که آیا جایز است؟ آن حضرت فرمود: آرى». (5).
**سجده بر تربت یا نهایت تواضع در پیشگاه خداوند، ص: 61@
6. حلبى مىگوید:
«از امام صادق علیهالسلام دربارهى سجده بر فرش (پارچهاى) و مو (یعنى فرش یا پارچهاى که از جنس مو ساخته شده باشد) سؤال نمودم. آن حضرت فرمود: بر آنها سجده مکن، اما اگر بر آنها بایستى و بر زمین سجده نمایى، اشکالى ندارد. همچنین اگر بر آنها حصیرى بگسترانى و بر آن حصیر سجده نمایى، سجده صحیح است.» (6).
در پرتو روایات یاد شده به خوبى معلوم گردید که از دیدگاه عترت پیامبر صلى الله علیه و آله تنها بر زمین و روییدنىهاى آن، مگر خوردنىها و پوشیدنىها، مىتوان سجده نمود، و این همان حکمى است که از مجموعهى احادیث سنت و سیرهى رسول خدا صلى الله علیه و آله و صحابهى آن حضرت، استفاده مىگردد.
از سوى دیگر مىدانیم که آنچه را پیشوایان معصوم و اهل بیت پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله اخذ نمودهاند و این بینش بدان جهت است که از دیدگاه شیعه، تنها پروردگار جهان داراى حق تشریع و قانونگذارى براى جامعهى بشریت است که قوانین و احکام شرع مقدس را به
**سجده بر تربت یا نهایت تواضع در پیشگاه خداوند، ص: 62@
وسیلهى پیامبر خود، به جهانیان ابلاغ مىنماید و روشن است که رسول خدا، تنها واسطهى وحى و تشریع الهى بین خدا و مردم مىباشد. با این بیان روشن مىگردد که اگر شیعه، احادیث اهل بیت را نیز از منابع فقه خود مىداند، به خاطر آن است که روایات عترت پیامبر صلى الله علیه و آله بیانگر سنت آن حضرت مىباشد.
امام صادق علیهالسلام در این زمینه چنین مىفرماید:
«سخن من، سخن پدرم (امام باقر) و سخن پدرم، سخن جدم (امام على بن الحسین) مىباشد و سخن جدم، سخن حسین بن على و سخن حسین، سخن حسن بن على و سخن امام حسن، گفتار امیرمؤمنان على علیهالسلام، کلام رسول خدا صلى الله علیه و آله و سخن رسول خدا، سخن خداوند بزرگ است.» (7).
و در جاى دیگر، به مردى که از ایشان سؤال مىنمود، فرمود:
«مهما أجبتک فیه بشىء فهو عن رسول الله صلى الله علیه و آله لسنا نقول برأینا من شىء». (8).
«هر پاسخى که به تو دادم، از پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله است، و
**سجده بر تربت یا نهایت تواضع در پیشگاه خداوند، ص: 63@
ما به رأى خود سخن نمىگوییم.»
در پرتو روایات یاد شده دو نکته روشن گردید:
الف. از دیدگاه اهل بیت رسول خدا صلى الله علیه و آله، تنها سجده بر زمین و روییدنىهاى آن (مگر خوردنىها و پوشیدنىها) جایز است، اما سجده برخاک که یکى از اجزاء زمین است، از فضیلت بیشترى برخوردار است، زیرا حکمت سجده، اظهار تواضع و فروتنى در مقابل خداوند است و سجده برخاک، موجب تذلل و فروتنى بیشتر در برابر پروردگار جهان مىباشد.
ب. سخن و دیدگاه اهل بیت پیامبر صلى الله علیه و آله، به موجب روایات متواتر اسلامى، حجت و معتبر مىباشد و تخلف از آن، در حکم مخالفت فرمان رسول خدا صلى الله علیه و آله است، زیرا پیامبر گرامى، ضمانت عصمت و صحت کلام عترت خود را – بنابر حدیث ثقلین – برعهده گرفته و از سوى دیگر، بنابه روایات عترت، سخن آنان جز سنت رسول خدا صلى الله علیه و آله چیزى نیست. و با این مقدمات روشن و مستدل، صحت نظریهى شیعه در مسألهى سجده به اثبات مىرسد.
**سجده بر تربت یا نهایت تواضع در پیشگاه خداوند، ص: 64@
1) وسائل الشیعه، ج 3، ص 591، کتاب الصلاة، ابواب ما یسجد علیه، حدیث 1: «السجود لا یجوز الا على الأرض أو على ما أنبتت الأرض إلا ما أکل أو لبس».
2) وسائل الشیعه، ج 3، ص 593، کتاب الصلاة، ابواب ما یسجد علیه، حدیث 7: «السجود على الأرض فریضة و على الخمرة سنة».
3) وسائل الشیعه، ج 3، ص 592 و بحارالانوار، ج 85، ص 149: «لا یسجد إلا على الأرض أو ما أنبتت الأرض إلا المأکول و القطن و الکتان».
4) وسائل الشیعه، ج 3، ص 609: «و عن اسحاق بن الفضیل انه سأل أباعبدالله علیهالسلام عن السجود على الحصر و البوارى، فقال: لا بأس و ان یسجد على الأرض أحب إلىّ، فان رسول الله صلى الله علیه و آله کان یحب ذلک ان یمکن جبهته من الأرض، فانا أحب لک ما کان رسول الله صلى الله علیه و آله یحبه».
5) وسائل الشیعه، ج 3، ص 593: «… ان رجلا أتى أباجعفر (الإمام الباقر علیهالسلام) و سأله عن السجود على البوریا و الخصفة والنبات، قال: نعم».
6) وسائل الشیعه، ج 3، ص 594: «عن أبىعبدالله علیهالسلام قال سألته عن الرجل یصلى على البساط و الشعر و الطنافس قال: لا تسجد علیه و ان قمت علیه و سجدت على الأرض فلا بأس، و ان بسطت علیه الحصیر و سجدت على الحصیر فلا بأس».
7) جامع احادیث الشیعه، ج 1، ص 127: «حدیثى حدیث أبى، و حدیث أبى حدیث جدى، وحدیث جدى حدیث الحسین، و حدیث الحسین حدیث الحسن، و حدیث الحسن حدیث أمیرالمؤمنین، و حدیث أمیرالمؤمنین حدیث رسول الله صلى الله علیه و آله و حدیث رسول الله قول الله عزوجل».
8) جامع احادیث الشیعه، ج 1، ص 129.
