اقسام نماز

زمان مطالعه: 228 دقیقه

نماز واجب

نماز ظهر

نماز ظهر چهار رکعت می باشد.

اهتمام به نماز ظهر و جماعت

یکی از راههای سلوک الى الله و نجات از خطرات دنیا و آخرت این است که شخص پس از اتمام مقصد خود، از تجارت و کسب و جز این دو، پیش از زوال، براى نماز ظهر آماده شود و در صورتى که میسر شود، خواب قیلوله (خواب پیش از ظهر) را ترک ننماید.

پس از آن براى انجام فریضه ى ظهر با جماعت رو به مسجد رود. در حدیث چنین رسیده: «هنگام ظهر درهاى آسمان درهاى بهشت باز مى شود و دعا مستجاب مى گردد، پس خوشا! به حال کسى که کار نیکش بالا رود.» (1)

پس مشغول نماز ظهر و عصر شود با رعایت آداب. (2)

نماز وُسطى

«حَافِظُواْ عَلىَ الصَّلَوَاتِ وَ الصَّلَوةِ الْوُسْطَى وَ قُومُواْ لِلَّهِ قَانِتِینَ،

فَإِنْ خِفْتُمْ فَرِجَالاً أَوْ رُکْبَانًا فَإِذَا أَمِنتُمْ فَاذْکُرُواْ اللَّهَ کَمَا عَلَّمَکُم مَّا لَمْ تَکُونُواْ تَعْلَمُونَ؛ (3)

مواظب نمازها باشید، بخصوص نماز میانه. و با امید و با خشوع و خضوع براى خدا بپا خیزید.»

اگر در حال ترس بودید، پیاده یا سواره نماز بگزارید؛ اما همین که عامل ترس برطرف شد و ایمنى یافتید باز خدا را یاد کنید، همان طور که او چیزهایى را که نمى دانستید به شما یاد داد.»

حافظوا على الصلوات، توصیه است به اینکه مواظب نماز باشید. بعد اضافه مى کند: به خصوص نماز میانه (نماز وسطى).

نماز وُسطى کدام است؟ جالب این است که روایات زیادى از شیعه و سنى درباره تفسیر و تعیین این نماز وسطى آمده است. منتها، دسته اى از روایات، نماز وسطى را نماز ظهر، یعنى نماز نیم روز مى دانند؛ دسته اى نماز عصر، دسته ى سوم نماز مغرب، دسته ى چهارم نماز عشاء، و دسته ى پنجم نماز صبح.

یعنى هر کدام از این پنج نماز چند پشتوانه دارد که نماز میانه باشد. مطلب چیست؟ آیا همه ى این روایات درست است، یا بعضى از آنها درست است و بقیه درست نیست؟ آیا از میان این پنج گروه فقط باید یکى را انتخاب کنیم، یا مى توانیم بگوییم هر پنج مورد صحیح است؟ البته هر پنج مورد صحیح نیست؛ زیرا معنى ندارد بگوییم مواظب نمازها باشید، به خصوص نماز میانه – و در فرض همه ى نمازها میانه اند! اینجا «به خصوص» معنى دارد.

ظاهر مطلب این است که منظور از نماز میانه همان نماز ظهر است. یعنى در آغاز که این آیات نازل شده و گفته مواظب نمازها، بخصوص نماز میانه باشید، ناظر به نماز ظهر بوده است.

و لذا در روایت نقل شده است که پیغمبر – صلوات الله و سلامه علیه – در فصل تابستان براى نماز به مسجد مى آمد و عده ى مأمومین کم بود. یعنى تعداد کسانى که مقید به شرکت در نماز جماعت ظهر بودند کم بود – چون هوا خیلى گرم بود و آنان بایست در کوچه هاى بى درخت مدینه زیر آفتاب مى آمدند و برمى گشتند. در تابستان آفتاب عمود مى تابد و ظهر بسیار گرم است و سایه اى هم در کار نیست. از این جهت در این آیات تأکید شد که مواظب نمازها باشید، بخصوص نماز میان روز. بنابراین، آن زمان که آیه نازل شد، نمازى که روى آن تکیه مى شد که مواظب آن باشید، نماز ظهر بود. و از پیغمبر هم روایت شده است که تأکید حکومتى فرمود که باید در نماز جماعت ظهر شرکت کنید؛ براى اینکه اگر در آن شرایط مسلمان ها در نماز جماعت ظهر به طور منظم شرکت نمى کردند در بنیان نهضت اسلام سستى مى افتاد.

توجه داشته باشید که ممکن است در برخى مراحل در کوشش هاى اجتماعى به رفقا گفته شود «باید» فعل مستحب را عمل کنید. اینکه مى گوییم چیزى مستحب است و واجب نیست منظور در شرایط عادى است. ولى ممکن است در شرایط استثنایى، یک کار مستحب واجب شود. اگر رهبر یک حرکت و جماعت، و امام یک امت گفت فلان کار مستحب در این شرایط واجب است، مثل واجبات معمولى واجب مى شود.

این است که روایت مى کنند پیغمبر دستور قاطع داد و فرمود باید شرکت کنید و اگر شرکت نکنید دستور مى دهم درهاى خانه هایتان را بسوزانند. براى مسلمان هایى که عادت کرده اند دستورهاى دینى را با تعارفات تحویل بگیرند شنیدن این گونه روایات و هضم آنها قدرى مشکل است. پیغمبر فرمود در نماز ظهر شرکت کنید، آن هم به شکل جماعت؛ و الا دستور مى دهم درهاى خانه هایتان را بسوزانند. این چه جور نماز خواندنى است که به اجبار انسان را به مسجد بکشانند تا نماز بخواند؟ این هم یک جور دین و آیین است: آیینى که از رغبت هاى درونى شروع مى شود، اما با اجبارهاى برونى هم همراه مى گردد.

نهضت ها و دعوت هاى باطنى، مثل دعوت هاى عرفانى و صوفى منشانه و امثال آنها، در کتاب مدعى اند که اجبار در کارشان نیست؛ ولى در آنها هم در مقام عمل و اجرا اجبار هست. تاکنون بدون استثناء همیشه در این قبیل نهضت ها و دعوت ها الزام و اجبار دیده ایم. مثلا اگر یکى از مریدها مثلا ذکرى را که جناب مرشد بر او معین کرده انجام ندهد، آن وقت مرید وقتى مى آید، دیگر آن طور که باید او را تحویل نمى گیرد. این خود یک نوع اجبار است. اگر قرار بود حرکت، علاقه و گرایش صرفا درونى و قلبى و بدون هیچ عامل ضمیمه باشد، باید در اینجا هم جناب مرشد دیگر تفاوتى قایل نشود و مرید ذکرگو را با مرید ذکرنگو یک جور تحویل بگیرد. همین که یک جور تحویل نمى گیرد، معلوم مى شود عامل برونى ضمیمه ى عامل درونى شده است. البته چاره اى نیست. خدا ما انسان ها را این طور آفریده؛ یعنى یک درونگرایى داریم و یک برونگرایى. یک سلسله انعطاف هاى درونى داریم و یک سلسله انعطاف هاى برونى – چاره اى هم نیست. اگر ما بخواهیم در تربیت ها صرفا روى آن علاقه هاى خالص درونى، بدون هیچ گونه تشویق یا تهدید یا تنبیه خارجى تکیه کنیم، گمان نمى کنم بتوانیم هیچ سیستم تربیتى را به ثمر برسانیم. این دو عامل باید در کنار هم باشند. این است که از نظر نظام اسلامى مسأله خیلى عادى و قابل تحمل است: بیایید در نماز ظهر شرکت کنید. اینکه پیغمبر در مسجد بایستد و تعداد اندکى پشت سر او به جماعت بایستند، آبروى اسلام و عظمت اسلام را از بین مى برد. پس دیگران نیز باید بیایند. این یک نوع نماز همراه با نمایش تجمع، همبستگى و قدرت مسلمان هاست؛ لذا اگر ضعف پیدا کنند اثر آن از بین رفته است.

در آغاز کار مطلب این گونه بود. ولى در آن شرایط، نماز وسطایى که مردم در شرکت در آن سستى مى کردند، نماز نیم روز، یعنى نماز ظهر بود. بعدها اوضاع عوض شد. مردم عصرها وقتى بیکار بودند، مى خوابیدند و بعد مى آمدند در نماز عصر شرکت مى کردند.

به هر حال، تنظیم وقت نماز این طور بود که ظهر نماز بخوانند، بروند منزل استراحت کنند؛ بعد که مى خواهند دومرتبه سر کار بروند یا جنب و جوش عصرانه داشته باشند، زمانى است که باید بیایند در مسجد نماز بخوانند و این بخش از برنامه روزانه را با تجمع و آمادگى درونى و توجه به خدا و یاد خدا شروع کنند. تا وقتى که مردم کارشان زیاد نبود، آمدن به نماز عصر عیبى نداشت و دو نوبت ظهر و عصر به مسجد آمدن براى آنها بى اشکال بود. اما زمانى که مشغله پیدا کردند، شرکت کردن در نماز عصر براى ایشان کار مشکلى شد. همان مشکلى که درباره ى نماز ظهر مطرح بود حالا به نماز عصر سرایت کرد. به این ترتیب ملاک تکیه کردن روى نماز ظهر به عنوان نماز وسطى جایش را عوض کرد و نماز عصر داراى آن ملاک شد. یعنى نماز عصر نمازى بود که شرکت در آن کمى براى مردم سنگین شده بود. بنابراین، اگر در یک روایت تفصیلى بگوید در این شرایط نماز وسطى نماز عصر است و این تأکید قرآن متوجه نماز عصر است انحرافى از آیه نیست.

نماز وسطى در موقع نزول آیه، نماز ظهر بود – با توجه به این ملاک که شرکت در آن به خاطر گرما مشکل بود. اما همین که جو اجتماعى طورى شد که شرکت در نماز عصر به خاطر مشغله ى زیاد سنگین شد، نماز وسطایى که باید این دفعه روى آن انگشت گذاشته و تأکید مى شد، نماز عصر، یا گاهى هر دو، بود. بنابراین نماز وسطى مى تواند هر دو باشد، اشکالى هم نیست.

بعد نوبت به نماز مغرب رسید. زمانى شرکت مردم در نماز مغرب عادى بود؛ چون فاصله مردم از مسجد مدینه زیاد نبود؛ عده ى مسلمان ها کم بود و همه پیرامون مسجد بودند. به علاوه، ابتداى نهضت هم بود و اول هر کارى شوقى دارد و هر چیز تازه اى لذتى، گرمایى و جنب و جوشى دارد. اما در زمان مورد بحث، این شوق کهنه شده و مسلمان ها هم زیادتر شده بودند. عده ى کسانى که از راه دور و بعد از اتمام کارشان در مزرعه، نخلستان و مغازه، سریع به مسجد مى آمدند تا اول مغرب نماز بخوانند کم شده بود. مثل حالا که عده ى کسانى که اول مغرب در نماز جماعت شرکت مى کنند نسبت به بیست یا پانزده سال قبل بطور محسوس کم شده است. براى اینکه غروب زمانى است که اینان در مغازه را بسته اند و فاصله شان هم احیانا از مسجد زیاد است و از کار نیز خسته اند، لذا تا بخواهند به نماز جماعت مغرب برسند وقت نماز گذشته است. بنابراین، جو اجتماعى طورى شد که شرکت در نماز مغرب براى عده اى سنگین شد؛ از این رو همان ملاک تأکید و تکیه بر نماز ظهر و عصر به نماز مغرب نیز سرایت کرد.

براى همین عده اى که خسته و کوفته بودند نماز عشاء هم کار مشکلى بود. براى اینکه نماز عشاء هم با فاصله خوانده مى شد. یعنى مردم نماز مغرب را مى خواندند، بعد غذایى مى خوردند و قبل از زمان خواب، نماز عشاء را مى خواندند و بعد مى خوابیدند. در آن موقع در شهر مدینه (مثل بسیارى از جاهایى که هنوز هم همین طور است) برق و وسیله روشنایى نبود، لذا غروب که مى شد مردم مى آمدند نماز مى خواندند، سپس به خانه هایشان مى رفتند و غذایى مى خوردند و مى خوابیدند. عده کمى بودند که بعدا هم بیدار بنشینند؛ زیرا جایى براى رفتن نبود و برنامه و کارى در آن زمان وجود نداشت. اگر هم کارى بود مردم خسته بودند. آن کسى که صبح تا شام در مزرعه و در گرما کار بکند، وقتى بیاید نماز مغرب را بخواند، «السلام علیکم» را گفته یا نگفته خوابش مى برد. اتفاقا یکى از همین مسلمان ها همین طور شد و نماز مغرب را که خواند، شام خورده و نخورده، خوابش برد و نتوانست نماز عشاء را بخواند. در اینجا یک مجازات مقرر شد: هر کس فراموش کند نماز عشاء را بخواند و بخوابد، فرداى آن روز واجب است به عنوان کفاره ى از دست رفتن نماز عشاء روزه بگیرد. الان هم همین طور است. هر کسى نماز عشاء را نخواند باید فرداى آن روز را روزه بگیرد تا بداند خواندن این نماز مهم است. بنابراین، براى عده اى که خسته بودند نماز عشاء نمازى سنگین شد و در نتیجه ملاک «صلاة وسطایى» که باید روى آن تکیه شود بر نماز عشاء صدق کرد. در زمستان انسان هنگام اذان صبح راحت برمى خیزد، ولى در تابستان که هوا گرم است و انسان شب ها دیر به خواب مى رود برخاستن براى نماز صبح کار مشکلى است. فعلا که در تابستان، حتى براى خیلى از افراد اهل نماز، نماز صبح نمازى از قلم افتاده است – بخصوص در مناطقى که شب ها خیلى کوتاه است، از خواب برخاستن، وضو گرفتن و نماز خواندن و دوباره خوابیدن خیلى مشکل است.

بنابراین، براى عده اى نماز صبح نماز سنگین شد و براى آن عده همان ملاک «صلاة وسطى» (نماز ظهر) که هنگام نزول آیه به آن توجه مى شد به نماز صبح منتقل شد. به این ترتیب مشاهده مى شود که پر بیراه نیست که گفته شود همه ى این روایات درست است.

موقع نزول آیه، صلاة وسطى نماز ظهر بود؛ در شرایطى دیگر، براى عده اى نماز عصر مصداق صلات وسطى شد؛ و به همین ترتیب نماز مغرب و عشاء و صبح.

این تحلیل چه عیبى دارد؟ چه اشکالى به نظرتان مى رسد؟ اتفاقا بسیارى از روایات تفسیرى در قرآن را باید همین طور فهمید. نه اینکه ما زور بزنیم تا آن را درست کنیم؛ بلکه اصلا قرار نیست قرآن و آیات قرآن این قدر جمود داشته باشند که فقط بر یک مورد منطبق شوند. به چه مناسبت بر نماز ظهر به عنوان نماز وسطى تأکید شده بود و آیه آمد که «حافِظوا عَلَى الصَّلوات و الصَّلوة وُسطى»؟ به ملاک یک نوع انگیزه ى خاص، یک نوع شرایط خاص، یک نوع وضع استثنایى. خوب، اگر همین وضع استثنایى براى نماز عصر پیش آمد چرا آن را نماز وسطى ندانیم؟ این تحجر است که بگوییم نه!

نماز وسطى همان نماز ظهر است و بر نماز عصر تأکیدى نیست. مگر نماز عصر با نماز ظهر فرق دارد؟ علت تکیه کردن روى نماز ظهر این بود که این نماز سنگین بود. اگر در یک شرایط استثنایى نماز عصر هم سنگین شد، باید همان تکیه بر نماز عصر نیز بشود.

بنابراین، انتقال یک حکم الهى که در یک آیه ى قرآن یا یک حدیث آمده، به موارد مشابه، وقتى همان ملاک در آن موارد مشابه باشد، فقه و فقه دین و دین شناسى را زنده نگه مى دارد. به این دلیل است که اگر ما با روایات مختلفى که در تفسیر آیات آمده این گونه برخورد بکنیم نشانه ى یک نوع روشن بینى و بینش مترقى تر درباره ى دین است. این توضیحى بود درباره ى روایات مختلف مربوط به صلات وسطى. (4)

کیفیت انجام نماز ظهر

بنده باید با به جا آوردن نماز به این نیت که: «نماز واجب ظهر را به خاطر وجوبش و به منظور اینکه بدین وسیله خداوند – جل جلاله – را از آن جهت که زیبنده ى عبادت است، پرستش کنم به جا مى آورم»، در اخلاص نیت و پالودن باطن خویش بکوشد، و با انجام تکبیرهاى هفتگانه و دعاهاى بین آنها نماز را شروع کند.

و سوره ى «انا أنزلناه فى لیلة القدر» و سوره ى «قل هو الله أحد» از بهترین سوره هایى هستند که در نمازهاى واجب که سوره ى معینى بعد از حمد براى آنها مشخص نشده – قرائت مى شوند. چنانکه محمد بن فرج به امام کاظم علیه السلام نوشت و درباره ى بهترین سوره هایى که در نماز واجب قرائت مى شود پرسید. و حضرت در پاسخ مرقوم فرمود:

«بهترین سوره هایى که در نمازهاى واجب قرائت مى شود، سوره ى «انّا أنزلَناهُ فى لَیلَةِ القَدر»، و سوره ى «قُل هو الله أحَد» است.»

پس دو رکعت نماز اول فریضه ى ظهر را به جا آورد، و وقتى نشست، پس از تشهد (و گفتن شهادتین و صلوات بر پیامبر اکرم و آل او – صلى الله علیه و علیهم پیش از دادن سلام، در حال قیام بگوید. «بِحَولِ اللهِ و قُوَّتِه أقوم و أقعُد»: (به تحول دادن و قدرت خداوند، برمى خیزم و مى نشینم.) و برخیزد، و هنگامى که راست ایستاد، یا سوره ى حمد را با «بسم الله الرحمن الرحیم» قرائت کند، و یا سه بار «سُبحان الله و الحَمدلله و لا اله الا الله و الله أکبر» بگوید، و در اختیار این دو مخیر است هر چند خواندن تسبیحات افضل است.

وقتى سوره ى حمد یا تسبیحات را به پایان برد، رکوع نموده و از رکوع برخاسته و راست بایستد، و دو سجده را به جا آورد، و بعد از دو سجده بنشیند، و با گفتن «بحول الله و قوته، أقوم و أقعد» در حال قیام، برخیزد، و رکعت دیگر را درست مانند رکعت گذشته به جا آورد، و وقتى از دو سجده ى رکعت چهارم فراغت پیدا کرد، براى انجام تشهد آخر، بنشیند، و در این تشهد بگوید:

تشهد مستحبى نماز و نحوه ى سلام نماز

«بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى کُلُّهَا لِلَّهِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ صلی الله علیه و اله أَرْسَلَهُ بِالْهُدى وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ التَّحِیَّاتُ لِلَّهِ وَ الصَّلَوَاتُ الطَّیِّبَاتُ الطَّاهِرَاتُ الزَّاکِیَاتُ الرَّائِحَاتُ الْغَادِیَاتُ[الدامحات العادیات] النَّاعِمَاتُ لِلَّهِ مَا طَابَ وَ طَهُرَ وَ زَکَى وَ خَلَصَ وَ مَا خَبُثَ فَلِغَیْرِ اللَّهِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ أَرْسَلَهُ بِالْحَقِّ بَشِیراً وَ نَذِیراً بَیْنَ یَدَیِ السَّاعَةِ وَ أَشْهَدُ أَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ وَ أَنَّ النَّارَ حَقٌّ وَ أَنَّ السَّاعَةَ آتِیَةٌ لا رَیْبَ فِیها وَ أَنَّ اللَّهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ وَ أَشْهَدُ أَنَّ رَبِّی نِعْمَ الرَّبُّ وَ أَنَّ مُحَمَّداً نِعْمَ الرَّسُولُ أَشْهَدُ ما عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلاغُ الْمُبِینُ.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْحَمْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ بَارِکْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَأَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ رَحِمْتَ وَ تَرَحَّمْتَ وَ تَحَنَّنْتَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ وَ السَّلَامُ عَلَیْکَ أَیُّهَا النَّبِیُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ السَّلَامُ عَلَى جَمِیعِ أَنْبِیَاءِ اللَّهِ وَ مَلَائِکَتِهِ وَ رُسُلِهِ السَّلَامُ عَلَى الْأَئِمَّةِ الْهَادِینَ الْمَهْدِیِّینَ السَّلَامُ عَلَیْنَا وَ عَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِین ؛

– به نام خدا، و به وسیله ى خدا، و نامها و کمالات نیکوتر همگى از آن خداست، گواهى مى دهم که معبودى جز خدا نیست و شریکى براى او وجود ندارد. و گواهى مى دهم که حضرت محمد صلى الله علیه و آله بنده و فرستاده اوست، او را همراه با هدایت و دین حق فرستاد، تا بر تمام ادیان چیره گرداند، هر چند ناخوشایند مشرکان باشد. درودها و رحمتهاى پاک و پاکیزه و بى آلایش که شام و صبح به وزش درمى آیند [و متواضعانه و جارى و روان] و پرنعمت هستند براى خداست، هر چه پاک و پاکیزه و بى آلایش و خالص باشد از آن خداست، و هر چه پلید و آلوده باشد از آن غیر اوست.

گواهى مى دهم که معبودى جز خداوند یگانه نیست و شریکى براى او وجود ندارد، و گواهى مى دهم که حضرت محمد [صلى الله علیه و آله] بنده و فرستاده ى اوست، او را همراه با حق و به عنوان مژده دهند و بیم دهنده پیشاپیش قیامت گسیل داشت، و گواهى مى دهم که بهشت و آتش جهنم حق است و قیامت خواهد آمد و شکى در آن نیست، و اینکه خداوند تمام اهل قبور را برخواهد انگیخت، و گواهى مى دهم که پروردگارم بهترین پروردگار، و حضرت محمد [صلى الله علیه و آله] بهترین فرستاده است، گواهى مى دهم که بر فرستاده، جز تبلیغ و رسانیدن آشکار دین چیزى نیست.

خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست، و محمد و آل محمد را مورد رحمت خویش قرار ده، و بر محمد و آل محمد مبارک و خجسته گردان، چنانکه بهترین درود و برکت [و رحمت] و ترحم و مهربانى و عطوفت خویش را بر ابراهیم و آل ابراهیم فرستادى، براستى که تو ستوده و بزرگى. و درود و رحمت و برکات خداوند بر تو اى پیامبر، سلام بر تمام پیامبران خدا و فرشتگان و فرستادگانش، سلام بر امامان هدایتگر هدایت یافته، سلام بر ما و بر بندگان شایسته ى خدا.»

سپس سلام نماز را بگوید، و اگر امام جماعت باشد و یا نماز را به فرادى بخواند رو به قبله و با اشاره ى گوشه ى چشمانش به راست سلام، و اگر مأموم باشد تنها با اشاره به راست سلام دهد، البته اگر کسى در طرف چپ او نیز نشسته باشد بر سمت چپ نیز اشاره نموده و سلام دهد، و اگر کسى نباشد، سلام دادن از راست (5)

کفایت مى کند.

و اینکه گفتیم: «اگر بر سمت چپش کسى باشد» و نگفتیم: «اگر بر سمت راستش کسى باشد.» به خاطر این بود که در صورت وجود امام جماعت، مأمورم در پشت سر او نماز مى گزارد، و براى مأمون تنها مستحب است که در سمت راست امام بایستد. (6)

نماز عصر

نماز عصر چهار رکعت می باشد.

کیفیت انجام نماز عصر

وقتى نمازگزار فرصت ممکن را مغتنم شمرد و نافله هاى نماز عصر را انجام داد، لازم است با نیت خالص براى گفتن اذان نماز عصر بپا خیزد، و شمرده شمرده اذان بگوید، و دعاى بعد از اذان، و نیز اقامه و دعاى بعد از اقامه را به جا آورد، و با گفتن تکبیرهاى هفتگانه و دعاهاى مابین آنها به نماز واجب عصر وارد شود، و آن را به این نیت شروع کند که «نماز واجب عصر را به جا مى آورم تا بدین وسیله ى خداوند – جل جلاله – را از آن جهت که زیبنده ى پرستش است، عبادت کنم.» و در آخر تکبیرهاى هفتگانه تکبیرة الاحرام را گفته و نماز عصر را مانند فریضه ى ظهر به جا آورد. و وقتى نماز عصر را به پایان برد و با گفتن سلام – به همان صورتى که ذکر نمودیم – آن را به پایان برد، تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام را بگوید، و بعد از آن تعقیبات مهمى را که در تعقیبات نمازهاى پنجگانه ى واجب ذکر نمودیم، بخواند و یا دعا کند. (7)

وقت مخصوص نماز عصر موقعى است که به اندازه خواندن نماز عصر، وقت به مغرب مانده باشد که اگر کسى تا این موقع نماز ظهر را نخوانده، نماز ظهر او قضا شده و باید نماز عصر را بخواند. و مابین وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترک نماز ظهر و نماز عصر است، و اگر کسى در این وقت اشتباهاً نماز ظهر یا عصر را به جاى دیگرى بخواند، نمازش صحیح است. اگر پیش از خواندن نماز ظهر، سهواً مشغول نماز عصر شود و در بین نماز بفهمد اشتباه کرده است، چنانچه در وقت مشترک باشد، باید نیّت را به نماز ظهر برگرداند یعنى نیّت کند که آنچه تا حال خوانده ام و آنچه را مشغولم و آنچه بعد مى خوانم همه نماز ظهر باشد و بعد از آنکه نماز را تمام کرد، نماز عصر را بخواند.

تشریع نماز خوف

تشریع نماز خوف، پس از هجرت و در غزوه ى «ذات الرقاع» بوده است.

گفته اند که در «ذات الرقاع»، دشمنان مى خواستند به هنگام نماز ظهر به لشکر اسلام حمله کنند و چون نتوانستند براى اجراى حمله آماده شوند، بر وقت از دست رفته افسوس مى خوردند.

یکى از سران سپاه کفر گفت: «جاى افسوس نیست. مسلمانان نماز دیگرى دارند به نام نماز عصر که آن را بزرگتر مى شمرند. به هنگام آن بر آنان حمله مى بریم.»

پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم به الهام غیبى از نقشه ى آنان باخبر شدند و نماز عصر را به صورت «نماز خوف» بجاى آوردند.

به این ترتیب که در طول نماز با تعویض نوبت، عده اى به عبادت پرداختند و گروهى دیگر به حراست، و دشمن نتوانست از اصل غافلگیرى استفاده کند.

گویند: «خالد بن ولید، به خاطر همین پیش بینى و پیش آگاهى اعجازآمیز پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم از قصد حمله ى آنان، مسلمان شد.» (8)

اقامه نماز، در گیر و دار نبرد

هنگامى که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم، با عده اى از مسلمانان به عزم «مکه» به سرزمین «حدیبیه» وارد شدند و جریان به گوش قریش رسید، خالد بن ولید به سرپرستى یک گروه دویست نفرى براى جلوگیرى از پیش روى مسلمانان به سوى مکه، در کوه هاى نزدیک مکه، مستقر شد.

هنگام ظهر، «بلال» اذان گفت و پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم با مسلمانان، نماز ظهر را به جماعت ادا کردند. خالد از مشاهده ى این صحنه در فکر فرو رفت و به نفرات خود گفت: در موقع نماز عصر که در نظر آن ها بسیار پرارزش است، باید از فرصت استفاده کرد و با یک حمله ى برق آسا و غافلگیرانه، در حال نماز، کارشان را ساخت. در این هنگام، آیه ى زیر نازل شد و براى پیشگیرى از حمله ى دشمن دستور نماز خوف را به مسلمانان داد:

«وَ إِذا کُنْتَ فِیهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلاةَ فَلْتَقُمْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَکَ وَ لْیَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ فَإِذا سَجَدُوا فَلْیَکُونُوا مِنْ وَرائِکُمْ وَ لْتَأْتِ طائِفَةٌ أُخْرى لَمْ یُصَلُّوا فَلْیُصَلُّوا مَعَکَ وَ لْیَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ وَ أَسْلِحَتَهُمْ وَدَّ الَّذِینَ کَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ عَنْ أَسْلِحَتِکُمْ وَ أَمْتِعَتِکُمْ فَیَمِیلُونَ عَلَیْکُمْ مَیْلَةً واحِدَةً وَ لا جُناحَ عَلَیْکُمْ إِنْ کانَ بِکُمْ أَذىً مِنْ مَطَرٍ أَوْ کُنْتُمْ مَرْضى أَنْ تَضَعُوا أَسْلِحَتَکُمْ وَ خُذُوا حِذْرَکُمْ إِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْکافِرِینَ عَذاباً مُهِیناً؛ (9)

اى پیامبر! هنگامى که در میان سپاهیانى و براى آنان نماز جماعت بپا مى دارى، آنان باید به دو گروه، تقسیم شوند. نخست، عده اى با حمل سلاح با تو به نماز ایستند، سپس هنگامى که این گروه، سجده کردند و رکعت اول نمازشان تمام شد، تو در جاى خود توقف مى کنى و آنان با سرعت، رکعت دوم را تمام مى کنند و به میدان نبرد باز مى گردند و در برابر دشمن مى ایستند و گروه دوم که نماز نخوانده اند؛ جاى گروه اول را مى گیرند و با تو نماز مى خوانند. گروه دوم نیز باید وسایل دفاعى و سلاحشان را همراه خود داشته باشند و آن را بر زمین نگذارند (زیرا دشمن، همواره در کمین است که از فرصت، استفاده کند و دوست دارد که شما از سلاح و متاع خویش غافل شوید تا یکباره بر شما حمله ور شود و اگر از باران، ناراحت باشید و یا بیمار شوید، بر شما گناهى نیست که سلاح خود را بر زمین بگذارید ولى در هر صورت از همراه داشتن وسائل حفاظتى و ایمنى (؛ مانند زره و خود و امثال آن) غفلت نکنید و حتى در حال عذر، حتماً آن ها را با خود داشته باشید که اگر دشمن حمله کند، بتوانید تا رسیدن کمک، خود را حفظ کنید. شما این دستورات را بکار بندید و مطمئن باشید که پیروزى از آن شماست زیرا خداوند براى کافران، مجازات خوارکننده اى آماده کرده است.»

و این از موارد اعجاز قرآن است که پیش از اقدام دشمن، نقشه هاى آنان را نقش بر آب کرد. گفته مى شود خالد بن ولید با مشاهده ى این صحنه، ایمان آورد و مسلمان شد.

در این جا به چند نکته باید توجه کرد:

1- روشن است که منظور از بودن پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم در میان سپاهیان براى بپا داشتن نماز خوف، این نیست که انجام این نماز، مشروط به وجود شخص پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم است بلکه منظور، وجود امام و پیشوایى براى برگزارى جماعت در میان مجاهدان و سربازان است و لذا امام على و امام حسین علیهماالسلام نیز نماز خوف بجاى آوردند و حتى جمعى از فرماندهان لشگرهاى اسلامى؛ همانند حذیفه، این برنامه ى اسلامى را به هنگام لزوم اجرا کرده اند.

2- در آیه ى فوق به گروه اول دستور مى دهد که اسلحه را به هنگام نماز خوف، داشته باشند ولى به گروه دوم مى گوید: وسایل دفاعى مانند زره و اسلحه را بر زمین نگذارند.

ممکن است تفاوت این دو گروه به خاطر آن باشد که به هنگام اجراى نماز، توسط دسته ى اول، دشمن هنوز کاملاً آگاه نیست و لذا احتمال حمله، ضعیف تر است ولى در مورد دسته ى دوم که دشمن متوجه اجراى مراسم نماز مى شود، احتمال هجوم، بیشتر است.

3- منظور از حفظ امتعه، این است که علاوه بر حفظ خویش باید از وسایل جنگى و وسایل سفر و مواد غذایى و حیواناتى که براى تغذیه همراه خود دارید، نگهدارى کنید.

4- نماز جماعت در اسلام واجب نیست ولى از مستحبات مؤکد است و آیه ى فوق از نشانه هاى زنده ى تأکید بر این برنامه ى اسلامى است که حتى در میدان جنگ براى انجام آن از روش نماز خوف استفاده مى شود. این موضوع، هم اهمیت «اصل نماز» و هم اهمیت «جماعت» را مى رساند و مطمئناً تأثیر روانى خاصى هم در مجاهدان، از نظر هماهنگى در هدف، و هم در دشمنان، از نظر مشاهده ى اهتمام مسلمانان به نبرد، دارد.

5- کیفیت نماز خوف، چنان که از قرآن و سنت استفاده مى شود، آن است که نمازهاى چهار رکعتى، تبدیل به دو رکعت مى شود. گروه اول یک رکعت را با امام مى خوانند و امام پس از اتمام یک رکعت، توقف مى کند و آن گروه یک رکعت دیگر را به تنهایى انجام مى دهند و به جبهه ى جنگ باز مى گردند سپس گروه دوم جاى آنان را مى گیرند و یک رکعت از نماز خود را با امام و رکعت دوم را به طور فرادى مى خوانند.

قرآن به دنبال دستور نماز خوف که لزوم بپاداشتن نماز و تأکید بر انجام نماز جماعت در میدان نبرد را بیان مى دارد، مى فرماید:

«فَإِذا قَضَیْتُمُ الصَّلاةَ فَاذْکُرُوا اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِکُمْ ؛ (10)

پس از اتمام نماز، یاد خدا را فراموش نکنید و در حال ایستاده و نشسته و زمانى که بر پهلو خوابیده اید به یاد خدا باشید و از او کمک بخواهید.»

منظور از حال قیام و قعود و بر پهلو خوابیدن، ممکن است همان حالت هاى استراحتى باشد که در میدان جنگ، پیش مى آید و شاید به معنى حالت هاى جنگى مختلفى باشد که سربازان به خود مى گیرند. آیه ى فوق در حقیقت به یک دستور مهم اسلامى، اشاره دارد و آن توجه به خدا در حالت هاى گوناگون است.

نماز خواندن در اوقات معین، به معنى غافل ماندن از خدا در اوقات و حالات دیگر نیست. نماز، یک دستور انضباطى است که روح توجه به پروردگار را در انسان زنده مى کند تا در فواصل نمازها نیز خدا را به خاطر داشته باشد. خواه در میدان جنگ باشد و خواه در غیر میدان جنگ.

آیه ى اخیر در روایات متعددى به کیفیت نمازگزاردن بیمار، تفسیر شده است که اگر بتوانند ایستاده و اگر نتوانند نشسته و اگر باز هم نتوانند در حالى که به پهلو خوابیده اند، نماز را بجاى آورند. این تفسیر در حقیقت یک نوع تعمیم و توسعه در معنى آیه است اگر چه آیه، مخصوص به این مورد نیست.

سپس قرآن مى فرماید:

«فَإِذَا اطْمَأْنَنْتُمْ فَأَقیمُوا الصَّلاةَ؛ دستور نماز خوف یک دستور استثنایى است و به محض آن که حالت خوف زایل گشت، باید نماز را به طرز عادى اجرا کنید.»

و در پایان، سر این همه سفارش به دقت درباره ى نماز را چنین بیان مى کند:

«إِنَّ الصَّلاةَ کانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنینَ کِتاباً مَوْقُوتاً؛ (10)

زیرا نماز، براى مؤمنان، وظیفه ى ثابت و لا یتغیرى است.»

کلمه ى (موقوت) از ماده ى (وقت) است. بنابراین معنى آیه؛ چنین است:

اگر ملاحظه مى کنید که مسلمانان، حتى در میدان نبرد باید وظیفه اسلامى را بجاى آورند، به خاطر آن است که نماز اوقات معینى دارد که نمى توان از آن ها تخلف کرد. (11)

در جنگ صفین که از مهم ترین نبردهاى صدر اسلام است، سپاهیان على علیه السلام در کشاکش جنگ، امیر خود را دیدند که در میان لشگر ایستاده است و به آفتاب مى نگرد. ابن عباس جلو رفت و سبب را پرسید. امام فرمود: «مى خواهم وقت نماز ظهر را بدانم». ابن عباس گفت: «آیا در این گیرودار و اشتغال به جنگ، وقت نماز است؟» امام فرمود: «ما براى چه با این قوم مى جنگیم؟ آیا جز براى این است که نماز برپا شود؟!». (12)

رعایت هنگام نماز، در هنگامه ى جنگ عاشورا، توسط پیشواى سوم شیعیان، نمایش زیبایى از بزرگداشت نماز اول وقت است و باید آن را زیباترین نمازى دانست که در طول تاریخ اسلام برپا شده است. (13)

نماز مغرب

نماز مغرب سه رکعت است.

وقتى بنده از اعمال بعد از اذان و از دعا فراغت پیدا کرد، براى گفتن اقامه بپا خیزد.

اگر (فرد) عادت به سهو در نماز مغرب داشته باشد، باید در رکعت اول و دوم، سوره هایى را قرائت کند.

عمر بن یزید مى گوید «به محضر امام صادق علیه السلام از سهو کردن در نماز مغرب شکایت نمودم. حضرت فرمود: آن نماز را با قرائت سوره ى «قل هو الله أحد»، و «قل یا أیها الکافرون» به جا آور. و من چنین کردم، و آن موضوع رفع شد.»

سپس با تکبیرهاى هفتگانه و دعاهاى وارده توجه نموده، و نیت کند که «نماز واجب مغرب را به صورت ادا و به جهت وجوبش و براى انجام عبادت خداوند – جل جلاله – از آن جهت که او زیبنده ى پرستش است، بجا مى آورم.» و تکبیرة الاحرام را – که از جمله تکبیرات هفتگانه است – بگوید، و سه رکعت را به جا آورد، حمد و سوره را در دو رکعت اول و دوم در اینجا بلند و به صورت جهرى قرائت کند. (14)

فلسفه ى وجوب نماز مغرب

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:

اما علت نماز مغرب، و آن در ساعتى است که خداوند سبحان توبه ى حضرت آدم را در این ساعت قبول نمود، و پذیرفتن توبه ى آدم سیصد سال پس از خوردن حضرت آدم از آن میوه ى درخت که نهى شده بود، طول کشید و در روزهاى آخر یک روز آن، که ما بین نماز عصر و عشاء مانند هزار سال بود، حضرت آدم سه رکعت نماز مغرب به جاى آورد، رکعتى براى خطاى خویش و رکعتى براى خطاى همسرش حوا و رکعتى براى قبول توبه اش.

پس خداوند این سه رکعت را بر امت من واجب کرد. در هنگام مغرب دعا مستجاب مى شود، پروردگارم به من وعده داده که دعاى مومنین را در این وقت مستجاب نماید و این همان نمازى است که خداوند در قرآن مرا به آن امر نموده و فرمود، خدا را هنگام شام و صبحگاه در نماز مغرب و صبح تسبیح و ستایش نمایند. (15)

انسان اگر بتواند پیش از غروب به مسجد رود و سرگرم تسبیح و استغفار شود که خداوند در قرآن مجید تسبیح در این وقت را ستوده است. (16)

پس سرگرم به نماز مغرب با آداب آن شده و پس از اتمام آن و هر نماز دیگر، تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام را بخواند، پس از نافله ى مغرب و نماز عشاء و نافله ى آن، تعقیبات را ترک ننماید تا بخشى از شب مشغول به ذکر با مراجعه به علوم اخروى باشد.

با وضو ساعتى رو به قبله بنشیند و به ذکر مشغول شود، چون خواب بر او غلبه کند، بر پهلوى راست رو به قبله بخوابد و دعاى وارده را بخواند. (17)

و مخصوصاً تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام و آیة الکرسى و آخرین آیه از سوره ى کهف را (18)

را آهسته و به صورت اخفاتى قرائت نماید، و تشهد و سلام نماز و تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام را بجا آورد، و به تعقیبات پسندیده ى نمازهاى واجب عمل کند. (19)

نماز صبح

نماز صبح دو رکعت است.

امام حسن مجتبى علیه‏السلام فرمودند: از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنیدم که مى ‏فرمود:

«هر کس نماز صبح بگزارد، آن نماز بین او و آتش دوزخ دیوارى ایجاد مى‏ کند.» (20)

وقت نماز صبح

نزدیک اذان صبح از طرف مشرق، سفیده اى رو به بالا حرکت مى کند که آن را فجر اوّل گویند وقتى که آن سفیده در طرف مشرق و افق پهن و گسترده مى شود آن را فجر دوّم گویند که اوّل وقت نماز صبح است و آخر وقت نماز صبح موقعى است که آفتاب بیرون مى آید.

تشریع نماز قصر (مسافر)

همه ى نمازها، پیش از هجرت براى حاضر و مسافر دو رکعت بوده است لیکن پس از هجرت، نمازهاى ظهر، عصر و عشا براى حاضر به چهار رکعت افزایش یافت و مقرر شد که براى مسافران همان دو رکعت باشد.

هم چنین مقرر شد که براى هر دو گروه، نماز صبح، دو رکعت و نماز مغرب، سه رکعت باشد. (21)

نماز مسافر (قصر)

نماز، از واجبات بسیار مهمى است که در هیچ حال از انسان ساقط نیست، حتى در مسافرت، بیمارى، میدان جنگ، در حال غرق شدن و… البته بنا به شرایط خاص، صورت هاى مختلفى به خود مى گیرد، ولى همواره بر انسان واجب است. یک مسلمان هنگام سفر و در طول راه هم باید بر نمازهاى خویش مواظبت کند. در قطار، اتوبوس، در سرما و گرما، در تنگى وقت و عجله، نباید نماز را سبک شمرد و اداى آن را به فراموشى سپرد. وقتى اتوبوس یا قطار، براى نماز یا صرف غذا نگه مى دارد، باید شتافت و نماز را هم خواند. و اگر توقفى نکرد، از راننده خواست تا نگهدارد.

شرایط نماز مسافر

1 – در سفرهایى که مسافت آن بیش از 8 فرسخ یعنى در حدود 45 کیلومتر باشد یا مجموع رفت و برگشت هشت فرسخ بوده، به شرط اینکه رفتن کمتر از 4 فرسخ نباشد، نمازهاى چهار رکعتى به دو رکعتى تبدیل مى شود.

2 – اگر قبل از رسیدن به 8 فرسخ از وطن (محل اقامت) خود عبور کند و یا به جایى برسد که قصد ماندن 10 روز یا بیشتر را دارد و یا سفرش در راه حرام باشد و یا شغلش مانند رانندگان، سفر است، نمازش را باید تمام بخواند.

3 – مسافر وقتى از وطن خود به اندازه اى دور شد که دیوارهاى آن را بى آنکه حائلى باشد، نبیند، و یا معمولا صداى اذان را نشنود، باید نمازهاى چهار رکعتى را دو رکعت بخواند، و همین طور به هنگام بازگشت به وطن، وقتى به محلى رسید که دیوارهاى شهر را مشاهده کرد از حالت مسافر خارج مى شود.

4 – لازم نیست که مقدار مسافت 45 کیلومتر درست در یک خط مستقیم و افقى باشد بلکه چنانچه این مقدار دایره اى و یا مارپیچى و یا منحنى و یا عمودى با هواپیما باشد، نماز شکسته خواهد بود.

5 – طى مسافت 8 فرسخ در داخل شهرهاى بزرگ از منطقه اى به منطقه ى دیگر موجب شکستن نماز و روزه مى شود و مبدأ از همان منزل حساب مى شود. تفصیل احکام مسافرت در شهرهاى بزرگ در بحث روزه خواهد آمد.

6 – در صورتى که مسافر نمى تواند تصمیم به اقامت ده روز یا بیشتر بگیرد، نمازش شکسته است هر چند تا یک ماه در حال تردید به سر برد ولى از روز 31 نمازش تمام است.

7 – مسافرى که قصد ماندن 10 روز یا بیشتر را در محلى نموده ولى پیش از آنکه یک نماز چهار رکعتى ادا نماید، از ماندن منصرف یا مردد شود، نمازش را باید شکسته بخواند، و اگر پس از خواندن یک نماز چهار رکعتى منصرف یا مردد شود، تا وقتى که در آنجا اقامت دارد باید نمازش را تمام بخواند.

8 – اگر مسافر فراموش کند که در سفر است و نمازش را تمام بخواند چنانچه در وقت یادش بیاید باید نمازش را به طور شکسته اعاده کند و اگر بعد از وقت متوجه شود، قضاى آن نماز بر او واجب نیست. (22)

9 – کسانى که شغل مسافرتى ندارند ولى در محلى محصل یا آموزگار یا سربازند و از محل سکونتشان تا محل مزبور به مقدار 8 فرسخ یا بیشتر فاصله است، و همه روزه یا همه هفته، بدون توقف 10 روز در آن محل رفت و آمد مى کنند، نماز و روزه شان در راه و شهرى که وطنشان نیست، شکسته است. اما قضاى روزه آن سال را باید تا قبل از رسیدن رمضان دیگر بجا آورند.

اقامت ده روز

در مسافرت، اگر انسان قصد ماندن ده روز تمام یا بیشتر در یکجا داشته باشد، باید نمازهایش را تمام بخواند.

اگر نیت واقعى او، ماندن کمتر از ده روز است، نمى تواند در ظاهر قصد ده روز کند و تمام بخواند.

اگر قبل از تمام شدن ده روز، به دلایلى تصمیم انسان عوض شد و تصمیم به بازگشت گرفت، روزهاى باقیمانده را هم باید تمام بخواند.

اگر کسى مسافرت کند و به وطن خود برود، هر چند کمتر از ده روز بماند، نمازهایش تمام است. مگر آنکه از وطن خود اعراض کرده و بنایش بر بازنگشتن باشد، که حکم مسافر دارد.

زادگاه انسان، وطن اصلى اوست، مگر آنکه از آنجا اعراض کند. محل دیگرى را هم که انسان براى اقامت دائمى انتخاب مى کند، وطن غیر اصلى او به حساب مى آید. کسى که در دو جا زندگى مى کند، هر دو جا وطن او محسوب مى شود. تا انسان، قصد ماندن همیشگى در جایى غیر از وطن اصلى نداشته باشد، وطن او حساب نمى شود، مگر آنکه بدون قصد ماندن، آنقدر بماند که مردم بگویند آنجا وطن اوست. کسى که مسافرت، شغل اوست (مثل رانندگان، خلبانان و…) یا شغلش به گونه اى در ارتباط با سفر است که همواره در تردد و رفت و آمد است، نمازهایش را باید تمام بخواند. (23)

مسافر، در چهار جا مى تواند نمازش را هم شکسته و هم تمام بخواند: 1- مسجد الحرام، 2- مسجد النبى، 3- مسجد کوفه، 4- حرم سیدالشهداء و مسجد متصل به حرم آن حضرت. (24)

در این موارد، براى فیض بیشتر بردن از معنویات این اماکن، مسافر مجاز است نمازش را تمام بخواند. (25)

چند استفتاء

مسافرین هواپیما

– نماز در هواپیما با مراعات جهت قبله جایز است، و چنانچه در اثناء نماز هواپیما جهت خود را به چپ یا راست تغییر دهد و نمازگزار بعد از سکوت از قرائت و ذکر، جهت خود را بسوى قبله بگرداند، نمازش صحیح است، اما اگر هواپیما آن چنان تغییر جهت دهد که نمازگزار پشت به قبله قرار گیرد و آنگاه خود را به طرف قبله بگرداند، نمازش باطل خواهد بود.

– اگر کسى با هواپیما بطور عمودى به اندازه 4 فرسخ پرواز کند، نماز و روزه اش قصر مى شود.

– چنانچه کسى با موشک مسافرت کند و از جاذبه زمین خارج گردد و بى وزن شود، در صورتى که بتواند که بر سطح داخلى موشک قرار گیرد و پاهاى خود را به کف موشک بگذارد، با رعایت جهت قبله نماز بخواند، و در هیچ حالى نماز و جهت قبله یا جهت نزدیک به قبله را نباید ترک کرد.

مسافرین فضایى

– مسافرین فضایى ممکن است در یک شبانه روز چندین بار به دور زمین گردش کنند و در هر دور یک شبانه روز برایشان تحقق یابد. آیا در هر دور پنج نماز بر آنها واجب مى شود یا اینکه باید اوقات نماز را با وقت معمولى تقسیم کنند؟

در همه ى این گردشها که طى یک شبانه روز معمولى انجام مى گیرد تنها پنج نماز مطابق شبانه روز زمین واجب است ولى باید طلوع و غروب را نسبت به طلوع و غروب خود رعایت کند به این معنى که نماز صبح را قبل از یکى از طلوعها و ظهر و عصر را بعد از نیمه روز یکى از روزها و مغرب و عشا را در یکى از شبها بخواند و مى تواند ظهر را بعدازظهر یک روز و عصر را بعدازظهر روز دیگر همچنین مغرب را در یکى از شبها و عشا را در شب دیگر بخواند.

ساکنان دو قطب و سیارات

– همچنانکه بر اهالى قطبین واجب است که مقدار روز، ماه و سال خود را طبق معمول تنظیم کنند، چنانچه انسانهایى در بعضى از سیارات پیدا شدند یا انسانى از زمین به کرات دیگر مهاجرت کرد، و طول شبانه روز آن کرات با کره زمین تفاوت داشت، باید اوقات خود را مطابق با وقت ما تنظیم نماید. (26)

اگر مسافر نمازش را تمام بخواند

مسافرى که تمام شرائط شکسته شدن نماز در وى جمع است چنانچه نمازش را بجاى اینکه شکسته بخواند تمام بخواند، حالات مختلفى مى تواند داشته باشد که حکم هر کدام در زیر آمده است:

حالات مختلف مسافرى که نمازش را تمام خوانده: حکم:

1 – مى داند که مسافر است و نماز مسافر شکسته (عالم به حکم و موضوع)، حکم: نمازش باطل است، چه در وقت و چه خارج از وقت باشد و باید نمازش را بصورت شکسته اعاده نماید.

2 – نمى داند که حکم نماز مسافر شکسته است (جاهل به حکم)، حکم: اعاده نماز بر وى واجب نیست چه رسد به قضاى آن.

3 – حکم سفر را مى داند اما پاره اى از خصوصیات آن را نمى داند مثلا نمى داند که اگر شغلش سفر باشد وقتى در وطنش ده روز ماند باید در سفر اول شکسته بخواند.، حکم: اگر وقت نماز باقى است باید اعاده نماید و اگر وقت نماز گذشته باشد قضا نماید.

4 – حکم نماز مسافر را مى داند، اما نمى داند که مسافر است مثلا نمى دانست که 8 فرسخ را طى کرده و بعد متوجه شد، حکم: اگر وقت نماز باقى است باید اعاده نماید و اگر وقت نماز گذشته باید قضا نماید.

5 – هم عالم به حکم و هم عالم به موضوع بود اما فراموش کرده بود که در سفر است و نمازش را تمام خواند، حکم: اگر در وقت نماز یادش بیاید باید اعاده کند و اگر وقت گذشته بود که یادش آمد قضا واجب نیست. (27)

نماز آیات

أعوذ بالله من الشیطان الرجیم

«و مِن آیاتهِ اللّیل و النّهار و الشّمس و القَمر؛(28)

و از آیات خداوند شب و روز و خورشید و ماه است.»

نماز آیات یکى از نمازهاى واجب مى باشد که با توجه به وقوع حوادث غیر مترقبه و بلایاى ناگهانى یا بروز نشانه هاى بزرگ خلقت ضرورت پیدا مى کند و وجوب آن مشخص مى گردد.

در چهار مورد وجوب آن اعلام شده است:

1 و 2 – هنگام گرفتن خورشید (کسوف) یا گرفتن ماه (خسوف) هر چند اندکى از آن دو گرفته شود و کسى هم نترسیده باشد.

3- پس از وقوع زلزله زمین، به هر اندازه و هر ریشترى که واقع شود و هر چند کسى هم نترسد.

4- پس از وقوع رعد و برق و پس از وزیدن بادهاى سیاه و سرخ و مانند آنها در صورتى که بیشتر مردم ترسیده باشند.

وجوب نماز آیات در هر محلى که اتفاق مى افتد. بر اهل آن محل واجب مى گردد و بر مردم دیگر جاها واجب نیست ولى مردم توابع و حومه محلى که در آنجا گرفتگى ماه و خورشید یا زلزله اتفاق افتاده است اگر گرفتگى ماه یا خورشید را رؤیت کرده اند، یا احساس نمودند باید نماز آیات را بخوانند در غیر این صورت واجب نیست.

وقت نماز آیات

از هنگامى که خورشید یا ماه شروع به گرفتن مى نمایند تا هنگامى که هنوز همه قرص آن دو باز نشده است انسان مى تواند نماز آیات را بخواند و احتیاط مستحب آن است به قدرى تأخیر نیاندازد که شروع به باز شدن نمایند و در زلزله و بادهاى موحش وجوب آن، پس از وقوع آنها مى باشد.

دستور نماز آیات

نماز آیات دو رکعت است و در هر رکعت پنج رکوع وجود دارد و به دو صورت مى توان آن را انجام داد:

1- پس از نیت و تکبیرةالاحرام حمد و سوره را بخواند و به رکوع رود و پس از رکوع دوباره حمد و سوره را بخواند و به رکوع رود به همین ترتیب تا به رکوع پنجم رسد و پس از این رکعت، رکعت دوم را نیز به همین صورت انجام دهد و پس از دو سجده رکعت دوم تشهد بخواند و سلام دهد.

2- نحوه ى دوم آن است که پس از نیت و تکبیرةالاحرام حمد را بخواند و سوره را به پنج قسمت تقسیم نماید و پس از حمد قسمت اول سوره را بخواند و به رکوع رود و پس از سر برداشتن از رکوع بدون آنکه حمد را بخواند قسمت دوم آیه سوره را بخواند و به رکوع رود و پس از آن قسمت سوم سوره، پس قسمت چهارم، سپس قسمت پنجم و به رکوع رود و پس از بلند شدن از رکوع به سجده رود و پس از انجام دو سجده، رکعت دوم را به همان ترتیب رکعت اول انجام دهد و پس از انجام رکوع و سجود تشهد بخواند و سلام دهد…

در ترتیبى که مى خواهد سوره را پنج قسمت کند احتیاط لازم آنست که بسم الله الرحمن الرحیم یا کمتر از یک آیه را به عنوان یک قسمت قرار ندهد مگر اینکه آن قسمت از آیه، جمله مستقلى باشد که مفید معنا و مفهومى باشد.

فقهاى اعلام فرموده اند: اگر در نماز واحد در رکعت اول به ترتیب نخستین، و در رکعت دوم به ترتیب دوم انجام وظیفه نماید مانعى ندارد، همچنین در موقع ردیف دوم مى تواند در رکعت اول یک سوره و در رکعت دوم سوره دیگرى را انتخاب نماید و ضرورت ندارد که تنها یک سوره را تقسیم نماید.

در نماز آیات مستحب است به جاى اذان و اقامه سه بار به امید ثواب «الصلاة» را بگوید و باز مستحب است پیش از رکوع دوم، چهارم، ششم، هشتم، دهم قنوت انجام دهد و اگر یک قنوت پیش از رکوع پنجم و قنوت دیگر پیش از رکوع دهم نیز انجام دهد مانعى ندارد ولى بهتر است به قصد رجاء و امید ثواب باشد نه به نیت ورود و تشریع.

هر یک از رکوعهاى نماز آیات رکنى است که اگر از روى عمد یا سهو زیاد یا کم شود نماز باطل است.

نماز آیات را مى توان به جماعت برگزار نمود و کیفیت آن همانند نمازهاى یومیه است که به صورت دسته جمعى برگزار مى شود.

اگر فردى در ایام حیات و زندگى موفق به انجام نماز آیات نگردد، لازم است وصیت کند تا پس از فوت او به جا آورند هر چند انجام دادن دیگران همانند خود شخص نخواهد بود.

فلسفه ى تشریع آن

احکام عبادى همانند احکام اقتصادى و اجتماعى اسلام، که تا حدودى با فلسفه و حکمت آنها آشنائى داریم داراى فلسفه و حکمتى است هر چند ما با حکمت و فلسفه ى تشریعى آن درست آشنائى نداشته باشیم.

در مورد نماز آیات که هنگام بروز آیات و نشانه هاى بزرگ خلقت الهى، مانند وقوع زلزله، خسوف، کسوف، یا وزیدن بادهاى موحش واجب مى گردد شاید به این جهت باشد که هر کدام از آنها نشانى از عظمت و کبریاى الهى مى باشند و بر بنده مطیع و شکرگزار الهى است در برابر قدرت او خاضع باشد و او را با عظمت و بزرگوارى یاد کند و در برابر نعمت سلامت و بقاء که هم اکنون او دارد، شکر بقاء و حیات را به صورت انجام نماز آیات اداء و ایفاء نماید و به خود عملا تلقین و تفهیم نماید که این جهان وسیع و بزرگ جهاندار و صاحب اختیار و صاحب اراده اى دارد و نمى توان زندگى را سرسرى و بدون هدف به سر برد. (29)

امام رضا علیه السلام در جایى(30)

درباره فلسفه نماز آیات فرمود:

براى گرفتن خورشید (و ماه) نماز خواندن واجب است، چون پیدایش این حادثه از آیات پروردگار مى باشد و معلوم نیست که به عنوان رحمت ظاهر شده یا براى عذاب مردم، پس رسول اکرم (ص) دوست دارد که افراد امتش در وقت گرفتن خورشید (و ماه) به سوى آفریدگار رحم کننده خود پناهنده شوند و به او استغاثه نمایند تا خداوند شر این حادثه را از آنها دور کند و از آثار نامطلوب آن حفظشان نماید. (31)

انسان، با همه ى شرافت و کرامتش، دچار ضعف هایى از قبیل نسیان و غفلت است. لذا مربى اصلى خلقت براى نجات او از خطرها، از هر فرصتى بهره گرفته است، هنگام بروز حوادث ارضى و سماوى همانند زلزله و خسوف و کسوف او را به نماز فرامى خواند.

با آن که زلزله، خسوف و کسوف از یک نوع قهر و غضب حکایت دارد، اما اسلام با هر نوع تفسیر خرافى درباره ى آن ها مبارزه کرده است.

تشریع نمازهاى آیات (خسوف، کسوف، زلزله و…)، پس از هجرت بوده است؛ چنان که گفته اند:

«ماه در سال پنجم هجرت، در مدینه ى منوره، منخسف شد. یهودیان مدینه، بر مس مى کوفتند و تصور مى کردند که ماه، این صدا را مى شنود و از ترس آشکار مى شود.»

پیغمبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم)، اعتقاد آنان را خرافه دانستند و به یاران خود دستور نماز خسوف دادند و نماز آیات را با آنان به جماعت خواندند.

بنابراین نماز خسوف و کسوف و نمازى که هنگام حدوث آثار طبیعى ترس آور خوانده مى شود، به موجب سنت قولى و فعلى پیغمبر اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم) در سال هاى پس از هجرت، مقرر شده است. (32)

در زمان پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم حادثه درگذشت ابراهیم فرزند هجده ماهه ى آن حضرت، از همسرش ماریه با حادثه گرفتگى خورشید هم زمان شد، مردم این دو حادثه را به هم ربط داده و گفتند: از شدت و عظمت این مصیبت که بر پیامبر وارد شد، خورشید گرفت! پیامبر ضمن ایراد خطابه اى روشنگرانه به مردم چنین فرمود:

«خورشید و ماه دو آیه از آیات خداوندى هستند، که به امر او جارى مى شوند و به مرگ و زندگى کسى مربوط نمى شوند. در چنین موقعى به نماز پناه ببرید و آن را به جا آورید. سپس خود با مردم نماز آیات به جاى آوردند. (33)

در قدیم بسیارى از اقوام به هنگام خورشیدگرفتگى یا ماه گرفتگى طبل و دهل مى کوبیدند تا اژدهاى غول پیکرى که به گمان آنان درصدد بلعیدن ماه یا خورشید برآمده بترسانند. یهودیان به هنگام خسوف ماه بر طبل مى کوبیدند به تصور اینکه ماه این صدا را مى شنود و مى ترسد و آشکار مى شود.

چند نکته

1 – خورشیدگرفتگى، ماه گرفتگى یا زلزله با حس و مشاهده شخصى یا شهادت دو نفر عادل و یا وسائل و متخصصین رصدخانه ها و زلزله سنج در صورت اطمینان، حاصل مى شود.

2 – تنها بر اهالى آن منطقه اى که این حوادث به وقوع پیوندند یا قابل رؤیت است، نماز آیات واجب مى شود.

3 – وقت نماز کسوف و خسوف از آغاز گرفتن خورشید و ماه است تا آغاز باز شدن. و از اینرو باید از وقتى که خورشید یا ماه گرفتگى آغاز مى شود، شروع به نماز آیات کرد. و اگر در همان وقت نماز خوانده نشود، بعدا به قصد قربت، بدون نیت اداء و قضاء باید قضاى آن را بجا آورد مگر در صورت کسوف و خسوف جزیى که شخص تا باز شدن، از آن اطلاع نیابد.

4 – به هنگام زلزله و رعد و برق هولناک باید بلافاصله نماز آیات خوانده شود و ترک آن معصیت بوده تا آخر عمر واجب خواهد بود و هر وقت خوانده شود بصورت ادا است.

5 – با تکرار این حوادث نماز آیات نیز تکرار باید گردد.

6 – نماز آیات بر بانوان در روزهاى قاعدگى و نفاس واجب نیست و قضا هم ندارد. در صورتى که تا آخر مدتى که خورشید یا ماه باز مى شود در حال قاعدگى یا نفاس باشند. (34)

از نظر اسلام حوادث، مانند هزاران پدیده ى دیگر، نمودارى از نظام پرشکوه عالم هستى است که به قدرت الهى به وجود آمده و بنابراین از نشانه ها و «آیات» قدرت و حکمت الهى است. بشر باید درباره ى این حوادث درست بیندیشد و دچار واهمه نشود. در گرفتن ماه و خورشید به جاى کارهاى موهومى که در میان بسیارى از اقوام و ملل معمول است (35)

مسلمان باید در وقت زلزله، طوفان، صاعقه و رعد و برق، سیل و حوادثى از این قبیل که مایه ى ترس و وحشت عموم است، دل به سوى خدا آورد و بداند که خدا براى رهایى بشر از نتایج تلخ و شوم این حوادث طبیعى امکاناتى در اختیار او نهاده است. او باید تدبیرى بیندیشد، از امکانات استفاده کند، چاره اى جوید و براى نجات خود و دیگران دست به کار شود و در اولین فرصت دو رکعت نماز بگزارد و خدا را سپاس گوید و با راز و نیاز با او، آرامش خود را بازیابد.

نماز آیات به شکل کوتاهش به ترتیب زیر خوانده مى شود:

«الله اکبر»

بعد سوره ى حمد را مى خوانیم و مى گوییم:

«بسم الله الرحمن الرحیم. قل یا ایها الکافرون»

به نام خداى مهربان مهرورز. بگو اى کافران!

بعد به رکوع مى رویم.

سر از رکوع برمى داریم. مى ایستیم و مى گوییم:

«لا اعبد ما تعبدون»

آن را که شما مى پرستید نمى پرستم.

به رکوع دوم مى رویم.

سر از رکوع دوم برمى داریم. مى ایستیم و مى گوییم:

«و لا انتم عابدون ما اعبد»

شما هم آن را که من مى پرستم نمى پرستید.

به رکوع سوم مى رویم.

سر از رکوع سوم برمى داریم. مى ایستیم و مى گوییم:

«و لا انا عابد ما عبدتم، و لا انتم عابدون ما اعبد»

نه من آنها را که شما مى پرستید خواهم پرستید و نه شما آن را که من مى پرستم خواهید پرستید.

به رکوع چهارم مى رویم.

سر از رکوع چهارم برمى داریم. مى ایستیم و مى گوییم:

«لکم دینکم ولى دین.»

دین شما مال شما، دین من مال من.

به رکوع پنجم مى رویم.

سر از رکوع پنجم برمى داریم و مى ایستیم.

بر خاک مى افتیم و دوبار سجده مى کنیم.

پس از سجده ى دوم، یک رکعت دیگر به همان ترتیب مى خوانیم و بعد با تشهد و سلام نماز را تمام مى کنیم. (36)

در نماز آیات وحشتهاى آخرت و زلزله ها و گرفتن خورشید و ماه و تاریکى قیامت و ترس آفریدگان و پناه بردن آنان، و جمع گشتن آنها در آن عرصه و ترسشان از بازپرسى و رانده شدن از درگاه الهى و کیفر و بیچاره گشتن، که بسیار شدید است، به یادآور.

پس دعا و زارى را به زیادى فروتنى و خشوع و ترس و وحشت افزون نما، به خاطر آن که از آن سختیها نجات یابى، و بعد از تاریکى نور الهى تو را فراگیرد، و در حساب لغزشها و پستیهاى تو، مسامحه شود. و به سوى خداوند متعال از تمامى گناهان توبه کن، و این توبه را نیکو کن، باشد که خداوند به تو بنگرد. و چون تو دل شکسته، سرافکنده، و شرمنده از تقصیر باشى، پس توبه ات را بپذیرد و از لغزشهایت بگذرد. زیرا که او [توبه را] از دلهاى شکسته مى پذیرد. و جانهاى فروتن و گردنهاى کج را دوست دارد، و از سنگینى گناه بترس، و از این که به کیفر رسى بیمناک باش. (37)

نماز قضای پدر و مادر

اگر پدر و مادر نماز قضایى داشته باشند پس از مرگ آنان بر پسر بزرگترشان واجب است که قضاى نماز آنان را بجا آورد. به این نماز «نماز قضاى پدر و مادر بر پسر بزرگتر» مى‏ گویند.

بر پسر بزرگتر (یعنی بزرگترین پسری که بعد از مرگ آنها در حال حیات است) واجب است که نماز و روزه هایی که از پدر یا مادرش فوت شده و از روی نافرمانی نبوده و توانایی بر قضا داشته، بعد از مرگ آنها به جا آورد، بلکه اگر از روی نافرمانی هم ترک کرده باشد بنا بر احتیاط مستحب باید به همین طور عمل کند، همچنین روزه ای را که در سفر نگرفته هر چند توانایی قضای آن را پیدا نکرده احتیاط آن است که پسر بزرگتر قضا نماید. (38)

نماز طواف واجب خانه ى خدا

شخصى که به حج مى رود پس از طواف خانه ى خدا باید نماز بخواند به این نماز «نماز طواف واجب خانه ى خدا» مى گویند.

شهید ثانی می نویسد:

«در نماز طواف، جلالت خانه را به سبب جلالت پروردگار خانه، به خاطر داشته باش و بدان که تو به منزله ى کسى هستى که در حضور پادشاه مطلق و حکم کننده ى حقیقى ایستاده اى، و اگر چه در تمامى احوال خداوند بر باطنت آگاه است، و آشکار و پنهانت را فراگرفته است، اما توجه به تو، در این جایگاه بیشتر است و مراقبه ات باید کاملتر باشد، و غفلت در آن جا سخت تر و زیانبارتر خواهد بود. آیا آن کسى که در پیشگاه تخت و در حضور حضرتش به بزرگ داشتن او – آن چنان که شایسته حضرتش مى باشد – قیام نمى کند با آن مقصرى که دور از وى مى باشد، برابر است؟ اکنون اگر عبادتت کامل است و به تمامى قانونهاى آن عمل کننده اى، باید بدان عمل، فروتنى و حضور قلب را بیفزایى و بترسى از آن که روى برگردانى و سستى کنى؛ به همین جهت، گناه در این نوع مکانهاى شریف دو برابر بوده و کار نیک نیز پاداشى مضاعف دارد.

و در حال پیامبران و نزدیکان درگاه الهى و اولیاى خداوند و افراد صالح گذشته، به نیکى بیندیش. و آثار آنان و نزدیکى آنان به خداوند و آنچه را به عمل خویش به دست آوردند – از نیک بختى جاودانى و نعمتهاى همیشگى – در طول روزگاران و در هر دوره اى را به نیکى بنگر! و در عمل و روى آوردن دل به پیروى آنان قیام کن. اما بدان که تمامى اینها مقدمه و آداب قبل از نماز بوده و همزمان با آن نیست، زیرا تکلیف روى آوردن دل در این نماز به صورتى ویژه است، و باید از این درجات به درجات بالاترى، بالا روى.» (39)

نماز میت

فرصتى دیگر که مى تواند پندآموز و عبرت آفرین باشد، موقعیت رویارویى با مرگ، هنگام ختم پرونده ى زندگى انسان ها و کوتاه شدن دست آنان از صحنه ى عمل و تلاش در دنیا است. آن گاه که گروهى از مؤمنان، جنازه ى مسلمانى را فراروى خود مى نهند و بر او نماز میت مى خوانند، یکى از پربارترین و زیباترین برنامه هاى آموزش سمعى و بصرى و تذکر غیر مستقیم به انسان ها است. چگونه مى توان محسوس تر از این صحنه، این باور را براى انسان ها، برهانى ساخت، که مرگ حق است؟ آنان نیز پس از گذر از دوره اى نه چندان طولانى که امکان دارد هر آن پایان پذیرد، چنین شرایطى را در پیش خواهند داشت! کلاس تشییع، نماز و خاک سپارى میت، آموزنده ترین کلاس معارف عینى و واقعى است. در این کلاس، مسلمانان بى اعتبارى دنیا، اغتنام فرصت ها، حس تعاون و نوع دوستى، گریز از غفلت و… را مرور مى کنند.

در این نماز پنج تکبیر گفته مى شود که پس از تکبیر اول به وحدانیت خدا و نبوت پیامبر، شهادت مى دهیم و پس از تکبیر دوم بر پیامبر و آلش درود مى فرستیم و پس از تکبیر سوم براى اهل ایمان مغفرت مى طلبیم، و پس از تکبیر چهارم بر پیامبر و آلش درود مى فرستیم و با تکبیر پنجم، نماز پایان مى پذیرد. (40)

خواندن این نماز، قبل از دفن و پس از غسل و کفن هر میت، واجب کفایى (41)

است. اگر این نماز را بر میت نخوانند، باید پس از دفن بر قبرش بخوانند.

هنگام انجام این مراسم، همه ى شرکت کنندگان باید سکون، آرامش و سکوت را حفظ کنند و به حدیث نفس و موعظه ى خویشتن مشغول باشند. به فرموده ى امام صادق علیه السلام باید خود را جاى میت ببینند، که موقتا مهلتى به آن ها داده شده تا به دنیا بازگردند و تکالیف از یاد رفته ى خویش را به جاى آورند. (42)

وقتى مسلمانى هر چند کودک، از دنیا مى رود، پس از غسل دادن و کفن کردن، باید بر پیکر او نماز خواند. گرچه نام «نماز میت» بر آن گفته شده، ولى در واقع دعایى بیش نیست، زیرا رکوع و سجود و تشهد و سلام ندارد و وضو و غسل و تیمم داشتن شرط نیست و پاک بودن بدن نمازگزار هم لازم نمى باشد. اگر چه بهتر است شرایط نماز را داشته باشد.

این مراسم، بهتر است که به صورت جماعت انجام شود.

این نماز، خواستن رحمت و مغفرت براى مرده است. از این رو بهتر است که دوستان و بستگان و مؤمنین را خبر کنند تا حضور یافته و بر او نماز بگذارند. این نماز، هم سبب رحمت بر میت است و هم موجب اجر براى نمازگزاران مى شود. (43)

خواندن نماز میت بر هر میت مؤمن و شیعه و هر کس که در حکم مؤمن است و شش سال سن دارد واجب است، و مقدم از همه مکلفین در انجام این نماز، فرد مذکرى است که نسبت به میراث و اموال باقى مانده ى از میت از همه مقدم باشد. البته شوهر در نماز خواندن بر همسرش حتى از ولى زن نیز مقدم است.

در هر وقت از شبانه روز مى شود بر میت نماز خواند، مگر اینکه وقت یکى از نمازهاى واجب یا واجب دیگرى که وقتش تنگ شده باشد، که در این صورت باید ابتدا آن واجب را انجام دهند. البته این در صورتى است که بیم فاسد شدن بدن میت در میان نباشد، و گرنه باید ابتدا نماز میت خوانده شود و بر سایر حالات مقدم است. (44)

با طهارت بودن (45)

براى نماز میت واجب نیست، ولى اکمل و بهتر است.

در نماز جماعت، بر میت، آخرین صف افضل و بهتر از همه ى صفوف مى باشد.

کیفیت انجام نماز میت

1- هنگامى که میت جهت نماز گزاردن بر زمین گذاشته شد، باید سرش در طرف راست کسى که مى خواهد بر او نماز بخواند، و پاهایش در سمت چپ نمازگزار قرار گیرد.

2- امام جماعت جلوتر از مأمومین قرار گیرد.

3- نمازگزاران کفشهاى خویش را از پا درآورند.

4- اگر میت مرد باشد امام جماعت روبروى وسط جنازه، و اگر زن باشد روبروى سینه ى او بایستد.

5- نمازگزار به این صورت نیت کند که نماز مى گزارم بر این میت به صورت واجب و به جهت وجوبش، و براى اینکه بدین وسیله خداوند – جل جلاله – را از آن جهت که زیبنده ى پرستش و بندگى است، عبادت نمایم.

6- در حال بالا بردن دستها تکبیر بگوید.

7- بعد از تکبیر گفتن امام جماعت، کسانى که در پشت سر او قرار دارند تکبیر بگویند.

8- تکبیر و دعاى بعد از آن به این صورت است:

«ألله أکبر، أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَه و أشهدُ أنّ مُحمّداً عَبدهُ و رسولُه.»

– خداوند بزرگتر است، گواهى مى دهم که معبودى جز خداوند یگانه نیست، و شریکى براى او وجود ندارد، و گواهى مى دهم که حضرت محمد صلى الله علیه و آله بنده و فرستاده ى خداست.

9- سپس تکبیر دوم و دعاى بعد از آن را چنین بگوید:

«ألله أکبر، اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ [وَ بَارِکْ عَلَى مُحَمَّدٍ] وَ ارحم محمداً و آلِ مُحَمَّدٍ کأفضل ما صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِید؛

– خداوند بزرگتر است، خدایا، رحمت ویژه خود را بر محمد و آل او بفرست، [و بر محمد و آل محمد مبارک گردان]، و محمد و آل محمد را مورد مهر خویش قرار ده، همانند رحمت و برکتت بر ابراهیم و خاندان ابراهیم، براستى که تو ستوده ى والایى.»

10- سپس تکبیر سوم و دعاى بعد از آن را به این صورت بگوید:

«ألله أکبر، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ [و المسلمین و المسلمات]، الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَاتِ، وَ تَابِعْ بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُمْ بِالْخَیْرَات ، إِنَّکَ مُجِیبُ الدَّعَوَاتِ، إِنَّکَ عَلى کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ»

– خداوند بزرگتر است، خدایا، مردان و زنان مؤمن [و مسلمان] و زندگان و مردگان آنان را مورد مغفرت خویش قرار ده، و خیرات و کارهاى نیک را میان ما و آنان متبادل بگردان، براستى که تو اجابت کننده ى دعاها مى باشى، همانا تو بر هر چیز توانایى.

11- بعد تکبیر چهارم و دعاى بعد از آن را این گونه بگوید:

«ألله أکبر اللَّهُمَّ عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدِکَ نَزَلَ بِکَ وَ أَنْتَ خَیْرُ مَنْزُولٍ بِهِ اللَّهُمَّ إِنَّا لَا نَعْلَمُ مِنْهُ إِلَّا خَیْراً وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنَّا اللَّهُمَّ إِنْ کَانَ مُحْسِناً فَزِدْ فِی إِحْسَانِهِ وَ إِنْ کَانَ مُسِیئاً فَتَجَاوَزْ عَنْهُ [یا: عن سیئآته]، وَ احشرَهُ معَ مَن کانَ یَتولّاه من الأئمة الطّاهرین، و ارحَمنا اذا صرنا الى ما صار الیه بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین ؛

– خداوند بزرگتر است، خدایا، این بنده میت و بنده زاده ى توست که بر تو وارد شده، و تو بهترین کسى هستى که بر تو وارد مى شود، خداوندا، ما جز خیر و خوبى از او نمى دانیم، و تو به حال او از ما آگاهترى. خدایا، اگر نیکوکار باشد، در احسان و نیکوکارى اش بیافزاى، و اگر بدکار باشد از [گناهان] او درگذر، و او را با ائمه ى اطهار که دوستشان مى داشت محشور بگردان، و هنگامى که ما نیز به آنجا که او رسید، رسیدیم، بر ما رحم آر، به رحمتت اى مهربانترین مهربانها.

12- به حسب آنچه از ناحیه ى خداوند اکرم الأکرمین بر خاطرش عنایت مى شود، در دعا کردن بر میت بکوشد.

13 – سپس تکبیر پنجم را بگوید:

14- و بعد بگوید: «ألعفو ألعفو»: (خداوندا عفو و گذشت، عفو و گذشت را براى او درخواست مى کنیم)

15- بر همان حال بایستد تا اینکه جنازه را بردارند.

16- بعد با خشوع و اقبال و توجه به خدا و در حالى که به ذکر و یاد خدا مشغول است، و با این توجه که خود او نیز در حال وفات و انتقال از دنیا چنین خواهد بود، باز بگردد.

17- اگر میت، دشمن خدا – جل جلاله – باشد، و نمازگزار به جهت تقیه در نماز حاضر شده باشد، بعد از تکبیر چهارم به هر چه که خداوند از آن خشنودتر است، دعا کند.

18- اگر میت، مستضعف (46)

19- اگر میت مجهول باشد و معلوم نشود که دشمن خدا – جل جلاله است، و یا دوست خدا – جل جلاله – بعد از تکبیر چهارم بگوید:

«اللَّهُمَّ إِنَّ هَذِهِ نَفْسٌ أَنْتَ أَحْیَیْتَهَا وَ أَنْتَ أَمَتَّهَا وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِسِرِّهَا وَ عَلَانِیَتِهَا فَوَلِّهَا مَنْ تَوَلَّت ؛

-خداوندا، این کسى است که تو زنده اش گردانیده و میرانده اى، و به نهان و آشکارش آگاهترى، پس او را با هر کس که دوست مى داشت، محشور فرما.»

20- اگر میت بچه بوده و بالغ نباشد، بعد از تکبیر چهارم بگوید:

«اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ لَنَا وَ لِأَبَوَیْهِ فَرَطاً؛

– خدایا او را پیش فرستاده ى ما و پدر و مادرش قرار ده.» (47)

نماز میت به ماده گرایانى که به محاسبه اعمال در جهان دیگر معتقد نیستند، می فهماند که انسان به کلى نیست نمى شود و مرگ، نابودى نیست و روح انسان باقى است و هر صفت نیک و بد در روح باقى مى ماند. به همین خاطر، فرشته موت به خاطر انسانها مأمور دریافت روح آنهاست و حیوانات از چنین مقامى برخوردار نیستند و ملک موت ندارند و تشریفات شرعى مرگ انسان را هم از قبیل غسل و نماز و کفن و… نخواهند داشت؛ زیرا آنها روح الهى ندارند و به جنت و رضوان عظیم الهى هم نخواهند رسید.

از طرفى پیام آن این است که همه مؤمنان همانند یک مجموعه متصل به هم مى باشند و در زمان حیاتشان یکدیگر را قوام و عزت بخشیده اند و هر فردى به منزله عضوى از یک بدن مى باشد و همه بر هم حقوقى دارند و کمترین کارى که براى هم مى توانند انجام دهند این است که چه در زمان حیات و چه بعد از مرگ مؤمن براى او طلب خیر و مغفرت بکنند و این روحیه موجب تقویت کل جامعه ى مؤمنین است.

و از جمله این خیرخواهى ها نماز خواندن بر میت است.

پس این هدیه ای به میت مؤمن است؛ پنج گل معنوى معطر از پنج گلستان نمازهاى پنجگانه شبانه روزى است؛ یعنى پنج تکبیر آن از پنج نماز:

بعد از تکبیر اول یادآور عظمت خدا و رسول او به واسطه دو شهادت دادن است: شهادت به لا اله الا الله که حق خاص خداوند است و شهادت به بزرگترین حق بعد از خداوند، یعنى رسالت حضرت محمد (ص) و بعد از تکبیر دوم سپاسگزارى از خاتم انبیا است که مبادا دستورات پیامبر فراموش شود و براى زندگى بعد از مرگ بهترین توشه ها این است که اموات از این جهان با روح اطاعت ار رسول خدا از دنیا رفته باشند.

و اما بعد از تکبیر سوم به حق مؤمنین باید توجه شود و خیر و آمرزش آنها را خواستار باشیم؛ چنانچه آنها هم در زمان حیاتشان چنین وظیفه اى نسبت به ما داشته اند.

بعد از تکبیر چهارم آخرین دعا این است که براى مؤمنى که از دنیا رفته خیر (مغفرت را) بخواهیم و اگر ظاهرا مؤمن جلوه کرده، ولى در حقیقت کافر بوده از طلب آمرزش براى او خوددارى کنیم و آنچه مناسب نفاق اوست براى او آرزو کنیم؛ زیرا ایمان مؤمن (بهترین ارزش است) و کفر و نفاق ضد ارزش بوده و هیچ گاه مساوى نیستند و مساوى دانستن آنها علامت نفاق یا دورى از ایمان است.

و تکبیر پنجم به منزله سلام نماز است. (48)

و رمز مهم امورى که براى میت مؤمن انجام مى شود این است که همگان، مخصوصا افراد بى اعتقاد به قیامت به فکر فروروند و با دیدن این مراسم در افکار خود تجدیدنظر کنند و دو مطلب را بدانند.

1. ارزش انسان به خداشناسى و اطاعت از اوست «به همین دلیل افرادى که منکر خداوند و دین هستند چنین مراسمى ندارند.»

2. متوجه بشوند مرگ، آغاز زندگى است و روزگار ابدى با مرگ شروع مى شود و نتیجه ى ایمان به خدا و اجراى فرمان او در آنجا ظاهر مى شود. (49)

خلاصه

معمولا در خواندن این نماز، دعاها و جملات خاصى به صورت مستحب خوانده مى شود. اما اندازه ى واجب آن، که دانستنش براى هر مسلمان ضرورى است به این صورت است:

پس از تکبیر اول بگویند: «اشهد ان لا اله الا الله و ان محمداً رسول الله».

پس از تکبیر دوم بگویند: «اللهم صل على محمد و آل محمد».

پس از تکبیر سوم بگویند: «اللهم اغفِر لِلمؤمنین و المؤمنات».

پس از تکبیر چهارم: «اللهم اغفر لِهذا المَیِّت» (اگر میت، مرد است) یا: اللهم اغفر لهذه المیت». (اگر میت، زن است)

پس از تکبیر پنجم، نماز تمام است.

کسى که بر میت نماز مى خواند، باید رو به قبله باشد، و میت را، در مقابل او به پشت بخوابانند. به طورى که سر او به طرف راست نمازگزار و پایش به طرف چپ او باشد.

نمازگزار باید از میت دور نباشد. ولى اگر به صورت جماعت باشد، دور بودن نفرات دیگر مانعى ندارد ولى اتصال باید حفظ شود.

اگر بر میتى نماز خوانده نشود (به عمد یا از روى فراموشى) یا بعدا معلوم شود که نماز، باطل بوده، پس از دفن شدن بر قبر او باید خواند. (50)

نمازهاى اجاره، نذر و عهد و قسم و مانند آن

اگر کسى براى به جا آوردن نمازهاى فوت شده میّتى اجیر شود، یا براى انجام نمازى نذر و عهد کرده و یا قسمى یاد کرده در این صورت واجب است آنها را به جا آورد. تعداد رکعات هم بستگى دارد که هنگام نذر، اجاره، قسم و یا عهد، چند رکعت در نظر گرفته شده است.

شهید ثانی می نویسد:

«در این نوع نمازها نیز باید کوشش کنى که پذیرفته گردند و با دلبستگى به انجام آن به پاخیزى، و همتت را در وفاى به عهد الهى به کارگیرى، و دستورش را گردن نهى، و چنین خیالى را که این گونه نمازها در اصل واجب نبوده و خودت بر خود واجب کرده اى، در ذهن میاور. زیرا که این نمازها در عظمت و جلال، چون دیگر نمازهاست، و بپندار که اگر پیمان بسته بودى با یکى از پادشاهان دنیا که عملى را در حضورش – که بدان چشم دوخته و گوش فراداشته – انجام دهى، چگونه بدان عمل روى مى آوردى و در شایستگى و پاکیزگى آن کوشش مى نمودى، قلبت را، درست انجام دادنش پر مى کرد. و مراقبت داشتى که به نیکى به پایان برسانى؟ اینها همه در صورتى است که تنها وعده کرده باشى و تعهدى نسپرده باشى.

بنابراین نظر خداوند را پایین تر از نظر یکى از بندگان کوچکش قرار مده، که این نفاق و نمونه اى از شرک است.

و همچنین تکالیفى را که در هر نماز باید رعایت کرد باید رعایت کنى و به انجام آداب آن قیام نموده و در انجام وظایف کوتاهى نباید کرد، بلکه باید کارى بکنى که خداوند درهاى معارف را برایت بگشاید و ترا بالا برد. زیرا درهاى فیض الهى همواره گشوده و انوار بخششهاى الهى تابنده است و به جانهاى انسانى به اندازه ى آمادگى آنها مى رسد.

خداوند، ما و شما را به دریافت اسرار موفق نموده و در گروه بندگان نیک کردار خود قرار دهد، و ما را به سمت خشنودى و رحمت خویش برده، و با گذشت و کرم و آمرزشش با ما رفتار نماید، و به آنچه ما را آموخته، وادارد؛ و در پاداش آن کسان که از ما آموخته اند شریک گرداند. که تمامى اینها از او، و به سبب او، و براى اوست، و او ما را کافى است و بهترین کارساز است.» (51)

نماز مستحبی یا نافله

نوافل روز و شب

نوافل

نافله از کلمه ى «نفل» است، یعنى زیادى و اضافه بر مقدار واجب است.

چگونه انسان مى تواند عاشق خدا باشد و تنها به همان واجبات اکتفا کند و بیش از آن، نمازى نخواند؟ نمازهاى مستحب، جبران کننده ى نواقص نمازهاى واجب است و همچون صدقه اى است که انسان، آن را مى پردازد.

عشق به پرستش و بندگى، انسان را وامى دارد که بیش از حد مقرر نیز به اطاعت و نیایش بپردازد. درباره ى اهمیت و ثواب نوافل، حدیث هاى بسیارى در کتب روایتی آمده است.

حضرت صادق علیه السلام فرمود:

«شِیعَتُنَا أَهْلُ الْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَادِ وَ أَهْلُ الْوَفَاءِ وَ الْأَمَانَةِ وَ أَهْلُ الزُّهْدِ وَ الْعِبَادَةِ أَصْحَابُ الْإِحْدَى وَ خَمْسِینَ رَکْعَةً فِی الْیَوْم …؛ (52)

شیعیان ما اهل تقوى و پاکدامنى و کوشش و جدیت اند، و مردمى باوفا و امین اند، و اهل زهد و عبادت اند، و کسانى هستند که در شبانه روز پنجاه و یک رکعت نماز مى خوانند.»

منظور امام هفده رکعت نماز واجب و سی و چهار رکعت نوافل روز و شب می باشد.

از امام کاظم علیه السلام روایت شده است:

«صَلَاةُ النَّوَافِلِ قُرْبَانُ کُلِّ مُؤْمِنٍ؛ (53)

نمازهای نافله مایه تقرب هر مومنی است.»

در حدیث قدسى از جانب خدای تعالی آمده است:

«مَا یَتَقَرَّبُ إِلَیَّ عَبْدِی بِشَیْ ءٍ أَحَبَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَیْهِ وَ إِنَّهُ لَیَتَقَرَّبُ إِلَیَّ بِالنَّوَافِلِ حَتَّى أُحِبَّهُ؛ (54)

نزدیک نمى شود بنده به من به هیچ چیز که فاضل تر باشد از آن چیزى که من بر او فریضه گردانیده ام، به درستى که بنده نزدیک مى شود به من به سبب گزاردن نافله تا به حدى که من او را دوست مى دارم.»

نافله صبح

نافله ى نماز صبح، از نافله های روزانه است. قبل از نماز صبح و 2 رکعت می باشد.

وقت نافله صبح پیش از نماز صبح است، از طلوع فجر تا آشکار شدن سرخى در طرف مشرق، و مى توان آن را بعد از نماز شب بلافاصله بجا آورد. یعنی بعد از فجر اول است تا آن زمان که سرخی در طرف مشرق آسمان پیدا شود.

بهتر است در رکعت اول بعد از حمد، سوره کافرون و در رکعت دوم بعد از حمد، توحید خوانده شود.

نافله ظهر

نافله ظهر، هشت رکعت، پیش از نماز ظهر می باشد.

به طور خلاصه

نافله ظهر باید به صورت چهار تا نماز دو رکعتی آن را خواند:

نماز دو رکعتی اول:

در رکعت اول بعد از حمد سوره توحید را بخوانید و در رکعت دوم بعد از حمد سوره کافرون را بخوانید و پس از سلام، تسبیحات حضرت زهرا.

نمازهای دو رکعتی دوم و سوم و چهارم:

همانند نماز صبح خوانده می شوند و بعد از سلام نماز چهارم، باید تسبیحات حضرت زهرا را ذکر کنید.

نکته قابل توجه این است که در روزهای جمعه دو رکعت به تعداد رکعات نافله ظهر افزوده میشود.

شرح نافله های ظهر

دعاى پیش از شروع نافله هاى ظهر

از جمله دعاهایى که پیش از شروع نافله هاى ظهر خوانده مى شود، دعایى است که جدم ابى جعفر طوسى در مصباح کبیر (55)

ذکر نموده. به این صورت:

«اللَّهُمَّ إِنَّکَ لَسْتَ بِإِلَهٍ اسْتَحْدَثْنَاکَ وَ لَا بِرَبٍّ یَبِیدُ ذِکْرُکَ، وَ لَا کَانَ مَعَکَ شُرَکَاءُ یَقْضُونَ مَعَکَ وَ، لَا کَانَ قَبْلَکَ مِنْ إِلَهٍ فَنَعْبُدَهُ وَ نَدَعَکَ، وَ لَا أَعَانَکَ عَلَى خَلْقِنَا أَحَدٌ فَنَشُرکَّ فِیکَ أَنْتَ اللَّهُ [الدَّیَّانُ] (56)

لَا شَرِیکَ لَکَ ، وَ أَنْتَ الدَّائِمُ فَلَا یَزُولُ مُلْکُکَ ، أ أَنْتَ أَوَّلُ الْأَوَّلِینَ وَ آخِرُ الْآخِرِینَ وَ دَیَّانُ یَوْمِ الدِّینِ ، یَفْنَى کُلُّ شَیْ ءٍ وَ یَبْقَى وَجْهُکَ الْکَرِیمُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، لَمْ تَلِدْ فَتَکُونَ فِی الْعِزِّ مُشَارَکاً وَ لَمْ تُولَدْ فَتَکُونَ مَوْرُوثاً هَالِکاً وَ لَمْ تُدْرِکْکَ الْأَبْصَارُ فَتُقَدِّرَکَ شَبَحاً مَاثِلًا وَ لَمْ تَعَاوَرْکَ زِیَادَةٌ وَ لَا نُقْصَانٌ وَ لَا تُوصَفُ بِأَیْنَ وَ لَا کَیْفَ وَ لَا ثَمَّ وَ لَا مَکَانٍ وَ بَطَنْتَ فِی خَفِیَّاتِ الْأُمُورِ وَ ظَهَرْتَ فِی الْعُقُولِ بِمَا نَرَى مِنْ خَلْقِکَ مِنْ عَلَامَاتِ التَّدْبِیرِ أَنْتَ الَّذِی سُئِلَتِ الْأَنْبِیَاءُ ع عَنْکَ فَلَمْ تَصِفْکَ بِحَدٍّ وَ لَا بِبَعْضٍ بَلْ دَلَّتْ عَلَیْکَ مِنْ آیَاتِکَ بِمَا لَا یَسْتَطِیعُ الْمُنْکِرُونَ جَحْدَهُ لِأَنَّ مَنْ کَانَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرَضُونَ وَ مَا بَیْنَهُمَا فِطْرَتُهُ فَهُوَ الصَّانِعُ الَّذِی بَانَ عَنِ الْخَلْقِ فَلَا شَیْ ءَ کَمِثْلِهِ وَ أَشْهَدُ أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِینَ وَ مَا بَیْنَهُمَا آیَاتٌ دَلِیلَاتٌ عَلَیْکَ، تُؤَدِّی عَنْکَ الْحُجَّةَ وَ تَشْهَدُ لَکَ بِالرُّبُوبِیَّةِ مَوْسُومَاتٌ بِبُرْهَانِ قُدْرَتِکَ وَ مَعَالِمِ تَدْبِیرِکَ فَأَوْصَلْتَ إِلَى قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ مَعْرِفَتِکَ مَا آنَسَهَا مِنْ وَحْشَةِ الْفِکْرِ وَ وَسْوَسَةِ الصَّدْرِ فَهِیَ عَلَى اعْتِرَافِهَا بِکَ شَاهِدَةٌ بِأَنَّکَ قَبْلَ الْقَبْلِ بِلَا قَبْلٍ وَ بَعْدَ الْبَعْدِ بِلَا بَعْدٍ انْقَطَعَتِ الْغَایَاتُ دُونَکَ فَسُبْحَانَکَ لا شریک لَکَ، سُبْحَانَکَ فلا وزیر لک، سبحانک لَا عَدْلَ لَکَ سُبْحَانَکَ َ ضِدَّ لَکَ سُبْحَانَکَ لَا نِدَّ لَکَ سُبْحَانَکَ لَا تَأْخُذُکَ سِنَةٌ وَ لَا نَوْمٌ سُبْحَانَکَ لَا تُغَیِّرُکَ الْأَزْمَانُ سُبْحَانَکَ لَا تَنْتَقِلُ بِکَ الْأَحْوَالُ سُبْحَانَکَ لَا یُعْیِیکَ شَیْ ءٌ سُبْحَانَکَ لَا یَفُوتُکَ شَیْ ء سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ- إِلَّا تَغْفِرْ لِی وَ تَرْحَمْنِی أَکُنْ مِنَ الْخاسِرِین.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ نَبِیِّکَ وَ صَفِیِّکَ وَ حَبِیبِکَ وَ خَاصَّتِکَ وَ أَمِینِکَ عَلَى وَحْیِکَ وَ خَازِنِکَ عَلَى عِلْمِکَ الْهَادِی إِلَیْکَ بِإِذْنِکَ الصَّادِعِ بِأَمْرِکَ عَنْ وَحْیِکَ الْقَائِمِ بِحُجَّتِکَ فِی عِبَادِکَ الدَّاعِی إِلَیْکَ الْمُوَالِی أَوْلِیَاءَکَ مَعَکَ الْمُعَادِی أَعْدَاءَکَ دُونَکَ السَّالِکِ جُدَدَ الرَّشَادِ إِلَیْکَ الْقَاصِدِ مَنْهَجَ الْحَقِّ نَحْوَکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِ وَ آلِهِ أَفْضَلَ وَ أکرم وَ أَشْرَفَ وَ أَعْظَمَ وَ أَطْیَبَ وَ أَتَمَّ وَ أَعَمَّ وَ أَنْمَى وَ أَزْکَى وَ أَوْفَى وَ أَکْثَرَ مَا صَلَّیْتَ عَلَى نَبِیٍّ مِنْ أَنْبِیَائِکَ و مَلَائِکَتِکَ وَ رُسُلِکَ وَ عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ، إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ اللَّهُمَّ اجْعَلْ صلاتى بِهِمْ مَقْبُولَةً وَ ذُنُوبِی بِهِمْ مَغْفُورَةً وَ سَعْیِی بِهِمْ مَشْکُوراً وَ دُعَائِی بِهِمْ مُسْتَجَاباً وَ رِزْقِی بِهِمْ مَبْسُوطاً وَ انْظُرْ إِلَیَّ فِی هَذِهِ السَّاعَةِ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ نَظْرَةً أَسْتَکْمِلُ بِهَا الْکَرَامَةَ عِنْدَکَ، ثم لا تصرفه عَنِّی أَبَداً، بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین ؛

– خداوندا، براستى که تو معبودى نیستى که ما تو را آفریده انگاشته باشیم، و پروردگارى نیستى که یادت فناپذیر باشد، و شریکى ندارى که همراه با تو حکم براند، و معبودى پیش از تو نبوده که ما او را بپرستیم و تو را رها کنیم، و احدى در آفریدن ما، یاور تو نبوده که ما او را شریک تو قرار دهیم، تویى [خداوند بسیار پاداش دهنده] که شریکى براى تو نیست، و تویى پایدار و جاودانى که هرگز سلطنت زوال نمى پذیرد، تویى اول اولین و آخر آخرین و بسیار پاداش دهنده ى روز جزا، هر چیز نابود مى شود و وجه [و اسماء و صفات] با کرامت تو باقى مى ماند، معبودى جز تو نیست، نه زاده اى تا کسى در عزت و سرافرازى شریک تو باشد، و نه زاده شده اى تا کسى از تو ارث ببرد و نابود گردى، و دیده ها تو را درک نمى کنند تا تو را به صورت شبح ایستاده [یا: آشکار] فرض کنند، و افزونى و کاستى بر تو عارض نمى شود، و به «کجایى و آنجایى» و داشتن مکان توصیف نمى شوى. در امور مخفى نهان گشته، و در عقلها – به واسطه ى نشانه هاى تدبیر و کاردانى که در آفریده هایت مى بینیم – آشکارى، تویى خداوندى که از پیامبران پیرامون تو پرسیدند و ایشان تو را به داشتن حد و مرز و داشتن اجزاء توصیف ننمودند، بلکه نشانه ها و آیاتت به گونه اى بر تو راهنمایند که منکران نمى توانند آن را انکار نمایند؛ زیرا کسى که آسمانها و زمینها و آنچه در بین آنهاست آفریده ى او باشد، تنها او صانعى است که با مخلوقات فرق دارد و لذا چیزى همانند او نیست.

و گواهى مى دهم که آسمانها و زمینها و آنچه در بین آنهاست نشانه هایى هستند که بر تو راهنمایند، حجت و دلیل را از جانب تو ادا نموده و به ربوبیت تو گواهى مى دهند، و داغ و نشانه ى برهان قدرت و نشانه هاى تدبیر و کاردانى ات را با خود دارند، و لذا به گونه اى معرفت و شناختت را به دلهاى مؤمنان رسانیده اند که آنان را از تنهایى و وحشت اندیشه و وسوسه ى دلها رهانیده و مونس آنان گردیده اند، بنابراین، آنها [یعنى آسمانها و زمینها و آنچه در بین آنهاست] با اعتراف خویش شهادت مى دهند که تو پیش از «پیش» بوده اى بدون اینکه «پیشى» براى تو فرض شود و بعد از «بعد» خواهى بود بى آنکه «بعد بودن» براى تو فرض شود، تمام غایتها در نزد تو به پایان و فرجام گراییده است.

پس پاک و منزهى تو که شریکى براى تو نیست، پاک و منزهى تو که وزیرى براى تو نیست، پاک و منزهى تو که همتایى براى تو نیست، پاک و منزهى تو که ضدى براى تو نیست، پاک و منزهى تو که مشابهى براى تو نیست، پاک و منزهى تو که هیچگاه چرت و خواب تو را نمى گیرد، پاک و منزهى تو که زمانها تو را تغییر نمى دهند، پاک و منزهى تو که حالات تو را دگرگون نمى سازند، پاک و منزهى تو که هیچ چیز نمى تواند تو را ناتوان سازد، پاک و منزهى تو، به راستى که من از ستمکاران بودم، اگر مرا نیامرزى و رحم نیآرى، از زیانکاران خواهم بود.

خداوندا، بر حضرت محمد درود فرست، هم او که بنده و فرستاده و پیامبر و برگزیده و دوست و ویژه ى درگاه و امین وحى، و گنجینه دار دانش تو بود، و به اذن تو مردم را به سوى تو رهنمود گردید، و به دستور تو وحیت را کاملاً آشکار، و حجتت را در میان بندگانت برپا نمود، و به سوى تو فراخواند، و همراه با تو دوستانت را دوست، و دشمنانت را دشمن گرفت، و راههاى شوسه ى رشد و هدایت به سوى تو را پیمود، و راه روشن و حق را به سوى تو طى نمود. خداوندا، برترین و گرامى ترین و باشرافت ترین و بزرگ ترین و خوشترین و کاملترین و شاملترین و پاکیزه ترین و بالنده ترین و کاملترین، و بیشترین درودهایى را که بر پیامبرى از پیامبران و فرشتگان و فرستادگان و بندگان شایسته ات فرستاده اى، بر او بفرست، براستى که تو ستوده و بلند پایه اى.

خداوندا، نماز مرا به واسطه ى آنان بپذیر، و گناهانم را بیامرز، و سعى و کوششم را مورد سپاس، و دعایم را مستجاب گردان، و روزى ام را وسعت ده. و در این لحظه و ساعت با روى [و اسماء و صفات] با کرامتت نظر رحمتى به من افکن، نگریستنى که به واسطه ى آن در نزد تو به کمال کرامت نایل گردم، سپس نظرت را هیچگاه از من برنگردان. به رحمتت، اى مهربانترین مهربانها.»

و بعد از خواندن این دعا، نافله ى ظهر را شروع کن. (57)

کیفیت انجام نافله هاى ظهر

بنده باید با ذلت و بندگى و مراقبه ى خداوند – جل جلاله – در تمام امور خرد و کلان خود به پا خاسته، و در حالى که توجه مى کند که در برابر مولاى خویش قرار گرفته و وى را مى بیند، رو به قبله بایستد، و با حالت دل شکستگى و خضوع براى معبود خویش، در حال قیام نماز به سجده گاهش نگاه کند، و فاصله ى میان دو گامش تقریباً به اندازه ى چهار انگشت باشد، و نیت کند که «نافله ى ظهر را به صورت استحبابى به جا مى آورم و خداوند – جل جلاله – را از آن جهت که زیبنده ى پرستش است، عبادت مى کنم.» سپس دستهایش را تا لاله ى دو گوش خود بالا ببرد و یک بار تکبیر بگوید، و با وقار آنها را بر روى پهلوهایش پایین آورد، سپس به همین صورت تکبیر دوم و سوم را گفته و بعد از تکبیر سوم، در حالى که دستانش را به صورت برخى از انواع حالات دعا کننده که پیشتر شرح دادیم بالا برده و دعایى را که از امام صادق علیه السلام بعد از تکبیر سوم روایت شده است بخواند، به این صورت:

«اللَّهُمَّ أَنْتَ الْمَلِکُ الْحَقُّ [المبین]، لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ وَ بِحَمْدِکَ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْت نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی ذُنُوبِی إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْت ؛

– خدایا، تویى فرمانرواى حق [آشکار]، معبودى جز تو نیست، تو را همراه با حمد و ستایشت، به پاکى و منزه بودن از آلایشها مى خوانم، عمل ناپسند انجام دادم و به خودستم نمودم، پس گناهم را بیامرز، که جز تو کسى گناهان را نمى آمرزد.»

سپس به صورتى که یادآور شدیم، دو تکبیر دیگر را بگوید، و دستهایش را بالا ببرد، و با دل و زبان و تمام وجود و با تمام توان به دعوت خداوند – جل جلاله – لبیک گفته و آن را اجابت کند، که مولایمان امام زین العابدین علیه السلام در حال گفتن لبیک حج بیهوش گردید؛ لذا اگر بنده در حالى که قلبش به غیر خداوند – جل جلاله – مشغول است و با تمام وجود به او توجه ندارد، لبیک بگوید، به دروغ لبیک گفته است، بنابراین باید کاملاً از این امور برحذر بوده و قلب و تمام قواى خود را که بدان مکلف است جمع نموده و با تمام توان به این صورت لبیک بگوید:

» لَبَّیْکَ وَ سَعْدَیْکَ وَ الْخَیْرُ فِی یَدَیْکَ وَ الشَّرُّ لَیْسَ إِلَیْکَ وَ الْمَهْدِیُّ مَنْ هَدَیْتَ عَبْدُکَ وَ ابْنُ عَبْدَیْکَ، مِنْکَ وَ بِکَ وَ إِلَیْکَ لَا مَلْجَأَ وَ لَا مَنْجَى وَ لَا مَفَرَّ مِنْکَ إِلَّا إِلَیْکَ سُبْحَانَکَ وَ حَنَانَیْکَ سُبْحَانَکَ رَبَّ الْبَیْتِ؛

– آرى و آرى،خیر تنها در دو دست [جلال و جمال] توست، و شر و بدى را به سوى تو راهى نیست، و هدایت شده کسى است که تو راهنمایى اش فرموده باشى، منم بنده و بنده زاده ى تو، از تو و به وسیله ى تو و به سوى تو مى گریزم، هیچ پناهگاه و محل نجات و گریزگاهى از تو جز به سوى تو نیست، پاک و منزه و مهربانى، پاک و منزهى اى پروردگار خانه ى کعبه.»

سپس به صورتى که اشاره نمودیم دو تکبیر دیگر، و نیز توجه نموده و بگوید: «وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ عَلَى مِلَّةِ إِبْرَاهِیمَ وَ دِینِ مُحَمَّدٍ وَ مِنْهَاجِ عَلِیٍّ حَنِیفاً مُسْلِماً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ- إِنَّ صَلاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیایَ وَ مَماتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ لا شَرِیکَ لَهُ وَ بِذلِکَ أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیم ؛

– روى و تمام وجود خویش را به سوى پدید آورنده ى آسمانها و زمین نمودم، براساس آیین حضرت ابراهیم و دین حضرت محمد و روش حضرت على، در حالى که استوار و تسلیم هستم، و هرگز از مشرکان نیستم. براستى که نماز و عبادت ها و زندگانى و مردنم از آن خداوندى است که پروردگار عالمیان مى باشد، شریکى براى او نیست، و به این دستور داده شده ام، و از مسلمانان هستم، پناه مى برم به خدا از گزند شیطان رانده شده.

سپس سوره ى حمد و «قل هو الله أحد» را آهسته بخواند، البته «بسم الله الرحمن الرحیم» را در تمام نمازها بلند بگوید، سپس به صورتى که پیش از این شرح دادیم تکبیر رکوع را گفته و با خشوع و خضوع رکوع کند، و در حال رکوع به میان دو پایش نگاه کند، و با حالت افتادگى و فروتنى که پیش از این نگاشتیم دعایى را که محمد بن یعقوب کلینى از امام باقر علیه السلام نقل نموده – و به روایت دیگر مطالب افزون بر آن را دارد – در حال رکوع بگوید. به این صورت:

» اللَّهُمَّ لَکَ رَکَعْتُ وَ لَکَ خَشَعْتُ وَ بِکَ آمَنْتُ وَ لَکَ أَسْلَمْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ وَ أَنْتَ رَبِّی خَشَعَ لَکَ سَمْعِی وَ بَصَرِی وَ مُخِّی وَ عَصَبِی وَ عِظَامِی وَ مَا أَقَلَّتْ [یا: ما أقلته] قَدَمَای ، لله رَبّ العالمین.»

– خدایا، تنها براى تو رکوع نمودم، و فقط براى تو خشوع و فروتنى کردم، و تنها به تو ایمان آورده و تسلیم تو شده و بر تو توکل نمودم، و تویى پروردگارم، چشم و گوش و مغز و عصب و استخوانهایم و تمام آنچه قدمهایم آن را حمل مى کند، [یعنى تمام اعضاى بدنم] براى تو خشوع و فروتنى نموده، براى خداوندى که پرورگار عالمیان است.

سپس هفت بار بگوید:

«سُبحان ربّى العَظیم و بِحَمده.»

– همراه با حمد و ستایش، پاک و منزه مى دانم پروردگار بزرگم را.

البته هفت بار گفتن افضل و بهتر است، و پنج یا سه بار گفتن نیز کفایت مى کند، چنانکه اکتفا نمودن بر یک بار نیز جایز است. بعد از آن سر از رکوع برداشته و راست بایستد به گونه اى که تمام اعضایش به همان حالى که در حالت ایستاده بود برگردد، و در تمام این حالات متذکر این مطلب شود که در پیشگاه خداوند – جل جلاله – است، و اینکه این رکوع و خضوع براى عظمت و جلالت او، و براى پرستش او به جهت ذات اوست (58)

– خداوند، ستایش ستایش کننده را مى شنود، سپاس خدایى را که پروردگار عالمیان است، خداوندى که اهل کبریا و بزرگمنشى [و عظمت] و بخشش و کبر است.

سپس همراه با گفتن تکبیر، دستهایش را به همان صورتى که یادآور شدیم بلند نموده و با خضوع و خشوع و فروتنى در برابر خداوند – جل جلاله – به خاطر ذات او – جل جلاله – به سجده برود، و ابتدا دو دست خود را بر زمین بگذارد، و بر هفت استخوان بدن – یعنى پیشانی، دو دست، دو زانو و قسمتى از سر انگشتان دو پا سجده کند، و سر بینى اش را نیز از روى خاکسارى و بندگى بر خاک قرار دهد، و حالت «تجافى» را حفظ نموده و هیچ قسمت از بدنش را روى قسمت دیگر نگذارد، و با نیت صادق و باطن خالص و پاک و از روى عبودیت که پیش از این ذکر نمودیم دعایى را که محمد بن یعقوب کلینى و غیر او از امام صادق علیه السلام روایت نموده اند – و به روایت دیگر مطالب افزون بر آن دارد – بخواند. به این صورت:

«اللَّهُمَّ لَکَ سَجَدْتُ وَ بِکَ آمَنْتُ وَ لَکَ أَسْلَمْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْتُ وَ أَنْتَ رَبِّی سَجَدَ لَکَ سَمْعِی وَ بَصَرِی وَ شَعْرِی وَ عَصَبِی وَ مُخِّی وَ عِظَامِی وَ سَجَدَ وَجْهِیَ الْفَانِی الْبَالِی لِلَّذِی خَلَقَهُ وَ صَوَّرَهُ وَ شَقَّ سَمْعَهُ وَ بَصَرَهُ تَبَارَکَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِینَ؛

– خداوندا، تنها براى تو سجده نمودم، و فقط به تو ایمان آورده، و تسلیم تو شده، و بر تو توکل نمودم، و تویى پروردگارم، گوش و چشم و موى و عصب و مغز و استخوانهایم براى تو سجده نموده است. روى و تمام وجود پوسنده و فناپذیرم براى کسى که آن را آفرید و صورت نگارى نمود و براى او گوش و چشم قرار داد، سجده نموده است. منزه و بلند مرتبه باد خداوند، که بهترین آفرینندگان مى باشد.

سپس هفت بار بگوید:

«سُبْحَانَ رَبِّیَ الْأَعْلَى وَ بِحَمْدِه ؛

– همراه با حمد و ستایش، پاک و منزه مى دانم پروردگار والا و برتر خود را.»

البته جایز است که بر پنج یا سه یا حتى یک بار بسنده نماید. بعد با وقار و به آرامى سر از سجده برداشته و بر روى ران چپ خویش بنشیند، به گونه اى که پشت پاى چپش بر روى پاى راستش قرار بگیرد. آنگاه بگوید:

» اللَّهُمَّ اعف عنى، و اغْفِرْ لِی، وَ ارْحَمْنِی وَ اجْبُرْنِی [یا: و أجرنى]، وَ اهْدِنِی ، [و] إِنِّی لِما أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیر؛

– خدایا، از من درگذر، و مورد مغفرت و رحمت خویش قرار ده، و مرا بى نیاز [و یا: اصلاح، و یا: پاداش عنایت] فرما، و هدایتم نماى، که من به آنچه برایم از خیر و خوبى نازل فرموده اى، نیازمندم.

البته مى تواند دعاى دیگرى را بخواند. و هرگاه دعا را تمام کرد، به صورتى که یادآور شدیم دو دستش را همراه با گفتن تکبیر بالا ببرد، و براى انجام سجده پایین بیاید، و دعا و ذکرى را که مشروحاً بیان نمودیم گفته، و بعد باوقار بنشیند، سپس آنچه را که محمد بن یعقوب کلینى از امام صادق علیه السلام روایت نموده، بگوید که فرمود:

«هرگاه خواستى پس از انجام یک رکعت بپا خیزى، بر کف دستهاى خویش تکیه بده و بگو:

«بِحَولِ الله و قُوَّتِهِ أقوم و أقعُد؛

– به دگرگون کردن و نیرو و قدرت خداوند برمى خیزم و مى نشینم.»

که على علیه السلام نیز چنین مى نمود.» (59)

آنگاه نخست سوره ى حمد و سپس سوره ى «قل یا أیها الکافرون» را آهسته بخواند، و پس از فراغت از آنها به همان صورتى که پیش از این یادآور شدیم، یعنى با ذلت و عبودیت و حضور خاطر و قلب و توجه به اینکه در پیشگاه جلال معظم الهى قرار دارد، دو دستش را براى گفتن قنوت بالا ببرد.

مستحب است که در قنوت «کلمات فرج» را بخواند، و ما آن را پیش از این (در بحث تلقین محتضر) ذکر نمودیم، اینک نیز یادآور مى شویم تا براى جویندگان راحت تر باشد. در قنوت خویش بگوید:

«لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبِّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ [و ما فوقهن] و مَا تَحْتَهُنَّ، وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ، و سلام على المرسلین، وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِین ؛

– معبودى جز خداوند بردبار و بزرگوار نیست، معبودى جز خداوند بلند مرتبه ى بزرگ نیست، پاک و منزه است خداوندى که پروردگار آسمانها و زمینهاى هفتگانه و تمام موجودات در آنها و در میان آنها [و بالا] و زیر آنها و پروردگار عرش بزرگ مى باشد. و درود بر فرستگان، و ستایش براى خداوندى که پروردگار عالمیان است.»

سپس براى بزرگوارترین و عزیزترین خلایق در نزد خداوند – جل جلاله – (60)

دعا مى کنى، تا خداوند درهاى دعا را به روى تو بگشاید، و گرنه آن بزرگوار از دعاى تو بى نیاز است و هیچ نیازى به آن ندارد.

از آن پس، به صورتى که خداوند – جل جلاله – رهنمون مى گردد براى حوایج خویش دعا نماید، سپس رکوع و دو سجده را درست به همان صورتى که در رکعت اول به جا آورد انجام دهد.

وقتى سر از سجده ى دوم برداشت، به کیفیتى که توضیح دادیم بنشیند، سپس بگوید:

«بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى کُلُّهَا لِلَّهِ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلْ شَفَاعَتَهُ فِی أُمَّتِهِ وَ ارْفَعْ دَرَجَتَه ؛

– به نام خدا، و به وسیله ى خدا، و نیکوترین نامها و کمالات همگى از آن خداست، گواهى مى دهم که معبودى جز خداوند وجود ندارد، که یگانه است و شریکى براى او نیست، و گواهى مى دهم که حضرت محمد بنده و رسول خداست. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست، و شفاعت او را درباره ى امتش بپذیر، و درجه و منزلتش را بلند گردان.»

و اگر تنها بر شهادت به یگانگى خداوند – جل جلاله – و رسالت حضرت محمد صلى الله علیه و آله، و صلوات بر او و خاندانش علیهم السلام بسنده نماید، کافى است.

سپس سلام نماز را رو به قبله بگوید، و با گوشه ى دو چشم به سمت راست اشاره نموده و بگوید:

«ألسلام علیکم و رحمة الله و برکاته.»

– سلام و رحمت و برکتهاى خداوند بر شما. (61)

تعقیبات و دعاهاى مخصوص نافله هاى ظهر

1- بعد از سلام، در حالتى که دو دستش را سه بار به سوى لاله ى دو گوش خود بالا مى برد، سه بار تکبیر بگوید، که سنت مؤکد پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله است و آن حضرت در برخى از بشارتهایى که به او داده شده، آن را سنت قرار داده است.

2- سپس شروع کند به گفتن تسبیح حضرت زهرا، فاطمه، دختر رسول خدا صلى الله علیه و آل که عبارت است از سى و چهار بار ألله أکبر و سى و سه بار ألحمدلله و سى و سه بار سبحان الله چنانکه در روایت آمده که امام صادق علیه السلام فرمود: «هنگام گفتن تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام ابتدا سى و چهار بار تکبیر، سپس سى و سه بار حمد، سپس سى و سه بار تسبیح مى گویى.»

فضیلت تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام

در حدیثى امام صادق علیه السلام فرمود: «تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام در تعقیب نمازها، از هزار رکعت نماز [نافله] خواندن در هر روز، در نزد من محبوبتر است.»

البته ترتیب تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام به گونه ى دیگرى نیز روایت شده است، چنانکه در حدیث آمده که امام صادق علیه السلام فرمود: «هر کس بخواهد تسبیح حضرت زهرا، فاطمه علیهاالسلام را بگوید، ابتدا سى و چهار بار تکبیر، بعد سى و سه بار تسبیح بگوید، و تسبیح را به تکبیر متصل کند، بعد سى و سه بار حمد بگوید و حمد را به تسبیح متصل کند.»

بعد از آنکه «ألحمدلله» (62)

تسبیح حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام را به پایان برد بگوید: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً، (63)

لَبَّیْکَ وَ سَعْدَیْکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ وَ عَلَى ذُرِّیَّةِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ التَّسْلِیمَ مِنَّا لَهُمْ وَ الِائْتِمَامَ [یا: الایمان] بِهِمْ وَ التَّصْدِیقَ لَهُمْ رَبَّنَا آمَنَّا بِکَ وَ صَدَّقْنَا رَسُولَکَ وَ سَلَّمْنَا تَسْلِیماً رَبَّنا آمَنَّا بِما أَنْزَلْتَ وَ اتَّبَعْنَا الرَّسُولَ وَ آلَ الرَّسُولِ- فَاکْتُبْنا مَعَ الشَّاهِدِینَ-

اللَّهُمَّ صُبَّ عَلَیْنَا الرِّزْقَ صَبّاً صَبّاً بَلَاغاً لِلْآخِرَةِ وَ الدُّنْیَا مِنْ غَیْرِ کَدٍّ وَ لَا نَکَدٍ وَ لَا مَنٍّ مِنْ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ إِلَّا سَعَةً مِنْ رِزْقِکَ وَ طَیِّباً مِنْ وُسْعِکَ مِنْ یَدِکَ الْمَلْأَى عَفَافاً لَا مِنْ أَیْدِی لِئَامِ خَلْقِکَ إِنَّکَ عَلى کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ.

اللَّهُمَّ اجْعَلِ النُّورَ فِی بَصَرِی وَ الْبَصِیرَةَ فِی دِینِی وَ الْیَقِینَ فِی قَلْبِی وَ الْإِخْلَاصَ فِی عَمَلِی وَ السَّعَةَ فِی رِزْقِی وَ ذِکْرَکَ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ عَلَى لِسَانِی وَ الشُّکْرَ لَکَ أَبَداً مَا أَبْقَیْتَنِی اللَّهُمَّ لَا تَجِدُنِی حَیْثُ نَهَیْتَنِی وَ بَارِکْ لِی فِیمَا أَعْطَیْتَنِی وَ ارْحَمْنِی إِذَا تَوَفَّیْتَنِی إِنَّکَ عَلى کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ؛

– معبودى جز خدا نیست، «براستى که خداوند و ملائکه اش تقاضاى رحمت بر پیامبر اکرم [صلى الله علیه و آله] مى کنند، اى کسانى که ایمان آورده اید، براى او درخواست رحمت کنید، و براستى تسلیم او شوید.» آرى،اى پروردگار ما، آرى. خداوندا، بر محمد و آل محمد و اهل بیت و فرزندان حضرت محمد درود فرست. و سلام و درود و رحمت و برکات خداوند بر او و ایشان باد، گواهى مى دهم که ما باید تسلیم آنان شویم» و به ایشان اقتدا کنیم، [یا: ایمان آوریم]، و ایشان را تصدیق کنیم. پروردگارا، ایمان آوردیم و تصدیق نمودیم و از پیامبر و خاندان او پیروى نمودیم، پس ما را از جمله ى شاهدان و گواهان بنویس.

خدایا، روزى اى که ما را به خواسته هاى آخرت و دنیا برساند، بسیار بسیار بر ما فرو بار، بدون اینکه بسیار و سخت بکوشیم و کم بدست آوریم، و یا کسى از آفریدگانت بر ما منت نهد، بلکه روزى وسیع و گسترده و پاکیزه ات را از دست پر رحمت تر خویش همراه با پاکدامنى، و نه از دست خلایق پستت [به ما ارزانى دار].

خداوندا، در دیده ام روشنایى، و در دینم بصیرت و روشندلى، و در عملم اخلاص، و در روزى ام وسعت، و یادت را در شبانه روز بر زبانم قرار ده، و سپاسگزارى از خویش را پیوسته و تا زمانى که در این دنیا پاینده ام داشته اى، ارزانى ام دار، خداوندا، هرگز مرا در آنجا که نهى فرموده اى [یعنى گناهان و غفلت] نیاب، و آنچه را که عطا فرموده اى پرخیر و برکت گردان، و هنگامى که جانم را مى ستانى بر من رحم آر، براستى که تو بر هر چیز توانایى.»

در این صورت، خداوند، تمام گناهان او را آمرزیده، و از همان لحظه و روز و ماه و سال تا سال دیگر، از نادارى، نیازمندى، دیوانگى، جذام، پیسى، مرگ بد و از هر گرفتارى و بلایى که از آسمان به زمین فرو مى آید عافیت مى بخشد. و براى او در برابر این عمل شهادت به کلمه ى اخلاص «لا اله الا الله» همراه با ثواب آن تا روز قیامت نوشته مى شود، و ثواب و پاداش آن مسلماً بهشت است.

راوى مى گوید: عرض کردم: آیا این ثوابها و نتایج براى کسى است که آن را در هر روز، تا یک سال بگوید؟ فرمود: خیر، اینها براى کسى است که از امسال تا سال دیگر یک بار آن را گفته باشد، همه ى آن ثوابها براى او نوشته مى شود، و تا مثل همان روز و لحظه و ماه از امسال تا سال دیگر که گردش کند و فرارسد، او را کفایت مى کند.

3- از دعاهایى که سزاوار است انسان بعد از سلام همه نافله هاى ظهر بخواند، این دعاست:

«اللَّهُمَّ إِنِّی ضَعِیفٌ فَقَوِّ فِی رِضَاکَ ضَعْفِی وَ خُذْ إِلَى الْخَیْرِ بِنَاصِیَتِی وَ اجْعَلِ الْإِیمَانَ مُنْتَهَى رِضَایَ وَ بَارِکْ لِی فِیمَا قَسَمْتَ لِی وَ بَلِّغْنِی بِرَحْمَتِکَ کُلَّ الَّذِی أَرْجُو مِنْکَ وَ اجْعَلْ لِی وُدّاً وَ سُرُوراً لِلْمُؤْمِنِینَ وَ عَهْداً عِنْدَک ؛

– خداوندا، براستى که من ناتوانم، پس در خشنودى خویش ناتوانى ام را مبدل به نیرومندى گردان، و موى پیشانى [و تمام وجودم] را بگیر و به سوى خیر و خوبى رهسپارم ساز، و ایمان را منتهاى خشنودى ام قرار ده، و آنچه را که براى من مقدر فرموده اى مبارک گردان و با رحمت خویش مرا به تمام آنچه که از تو آرزو دارم نایل گردان، و دوستى من و شادمانى از من را در دل مؤمنان، و عهد و پیمانى در نزد خویش براى من قرار ده.»

4- از دعاهایى که در تعقیب هر دو رکعت از نوافل ظهر خوانده مى شود این دعاست، که آن را با صداى بلند مى خوانى:

«رَبِّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَجِرْنِی مِنْ السَّیِّئَاتِ وَ اسْتَعْمِلْنِی عَمَلًا بِطَاعَتِکَ وَ ارْفَعْ دَرَجَتِی بِرَحْمَتِکَ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ أَسْأَلُکَ رِضَاکَ وَ جَنَّتَکَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَارِکَ وَ سَخَطِکَ أَسْتَجِیرُ بِاللَّهِ مِنَ النَّار؛

– پروردگارا، بر محمد و آل او درود فرست، و مرا از گناهان و بدیها در پناه خویش درآور، و در عمل به طاعت خویش بکارم گیر، و منزلتم را به رحمت خویش رفیع گردان، اى خدا، اى پروردگار، اى رحمان، اى رحیم، اى بسیار مهربان، اى بسیار بخشنده، اى صاحب بزرگى و بزرگوارى، از تو خشنودى و بهشتت را خواهانم، و از آتش جهنم و ناخشنودى ات به تو پناه مى برم، به خدا پناه مى برم از آتش جهنم.»

5- اینک روایتى مفصل پیرامون دعاهایى که در تعقیب هر دو رکعت از نافله هاى ظهر خوانده مى شود، ذکر مى کنیم:

عبدالله بن حسن بن حسن بن نقل از مادرش فاطمه، دختر امام حسن علیهاالسلام و او از پدر بزرگوارش حسن بن على – صلوات الله علیهما – روایت مى کند: «رسول خدا صلى الله علیه و آله پیوسته این دعا را بین دو رکعت از نماز نافله ى ظهر مى خواند:

دعاى بعد از دو رکعت اول

اللَّهُمَّ أَنْتَ أَکْرَمُ مَأْتِیٍّ وَ أَکْرَمُ مَزُورٍ وَ خَیْرُ مَنْ طُلِبَ إِلَیْهِ الْحَاجَاتُ وَ أَجْوَدُ مَنْ أَعْطَى وَ أَرْحَمُ مَنِ اسْتُرْحِمَ وَ أَرْأَفُ مَنْ عَفَی وَ أَعَزُّ مَنِ اعْتُمِدَ عَلَیْهِ اللَّهُمَّ بِی إِلَیْکَ فَاقَةٌ وَ لِی إِلَیْکَ حَاجَاتٌ وَ لَکَ عِنْدِی طَلِبَاتٌ مِنْ ذُنُوبٍ أَنَا بِهَا مُرْتَهَنٌ قَدْ أَوْقَرَتْ ظَهْرِی وَ أَوْبَقَتْنِی وَ ان إِلَّا تَرْحَمْنِی وَ تَغْفِر لِی أَکُنْ مِنَ الْخاسِرِینَ

اللَّهُمَّ اعْتَمَدْتُکَ فِیهَا تَائِباً إِلَیْکَ مِنْهَا فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی کُلَّهَا قَدِیمَهَا وَ حَدِیثَهَا سِرَّهَا وَ عَلَانِیَتَهَا خَطَأَهَا وَ عَمْدَهَا صَغِیرَهَا وَ کَبِیرَهَا وَ کُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ وَ أَنَا مُذْنِبُهُ مَغْفِرَةً عَزْماً جَزْماً لَا تُغَادِرُ لِی ذَنْباً وَاحِداً-

وَ لَا أَکْتَسِبُ بَعْدَهَا مُحَرَّماً أَبَداً وَ اقْبَلْ مِنِّی الْیَسِیرَ مِنْ طَاعَتِکَ وَ تَجَاوَزْ لِی [یا: تجاوزنى] عَنِ الْکَثِیرِ [یا، الکبیر] فِی مَعْصِیَتِکَ یَا عَظِیمُ إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الْعَظِیمَ إِلَّا الْعَظِیمُ-

یَسْئَلُهُ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ کُلَّ یَوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ یَا مَنْ هُوَ کُلَّ یَوْمٍ فِی شَأْنٍ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلْ لِی فِی شَأْنِکَ شَأْنَ حَاجَتِی [یا، واقض فى شأنک حاجتى]، وَ حَاجَتِی هِیَ فَکَاکُ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ الْأَمَانُ مِنْ سَخَطِکَ وَ الْفَوْزُ بِرِضْوَانِکَ وَ جَنَّتِکَ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ امْنُنْ بِذَلِکَ عَلَیَّ وَ بِکُلِّ مَا فِیهِ صَلَاحِی أَسْأَلُکَ بِنُورِکَ السَّاطِعِ فِی الظُّلُمَاتِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تُفَرِّقَ بَیْنِی وَ بَیْنَهُمْ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ- إِنَّکَ عَلى کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ

اللَّهُمَّ وَ اکْتُبْ لِی عِتْقاً مِنَ النَّارِ مَبْتُولًا وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْمُنِیبِینَ إِلَیْکَ التَّابِعِینَ لِأَمْرِکَ الْمُخْبِتِینَ الَّذِینَ إِذَا ذُکِرْتَ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ الْمُسْتَکْمِلِینَ مَنَاسِکَهُمْ وَ الصَّابِرِینَ فِی الْبَلَاءِ وَ الشَّاکِرِینَ فِی الرَّخَاءِ وَ الْمُطِیعِینَ لِأَمْرِکَ فِیمَا أَمَرْتَهُمْ بِهِ وَ الْمُقِیمِینَ الصَّلَاةَ وَ الْمُؤْتِینَ الزَّکَاةَ وَ الْمُتَوَکِّلِینَ عَلَیْکَ اللَّهُمَّ أَضِفْنِی [یا، أضعفنى.] (64)

یا کریم کَرَامَتِکَ وَ أَجْزَلِ عَطِیَّتِکَ وَ الْفَضِیلَةِ لَدَیْکَ وَ الرَّاحَةِ مِنْکَ وَ الْوَسِیلَةِ إِلَیْکَ وَ الْمَنْزِلَةِ عِنْدَکَ مَا تَکْفِینِی بِهِ کُلَّ هَوْلٍ دُونَ الْجَنَّةِ وَ تُظِلُّنِی فِی ظِلِّ عَرْشِکَ یَوْمَ لَا ظِلَّ إِلَّا ظِلُّکَ وَ تُعَظِّمُ نُورِی وَ تُعْطِینِی کِتَابِی بِیَمِینِی وَ تضعف حِسَابِی [یا: حسناتى]وَ تَحْشُرُنِی فِی أَفْضَلِ الْوَافِدِینَ إِلَیْکَ مِنَ الْمُتَّقِینَ تسکنى [یا، و تسکننى] فِی عِلِّیِّینَ وَ تَجْعَلُنِی مِمَّنْ تَنْظُرُ إِلَیْه بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ تَتَوَفَّانِی وَ أَنْتَ عَنِّی رَاضٍ وَ أَلْحِقْنِی بِعِبَادِکَ الصَّالِحِین .

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اقْلِبْنِی [اقبلنى]بِذَلِکَ کُلِّهِ مُفْلِحاً مُنْجِحاً قَدْ غَفَرْتَ لِی خَطَایَایَ وَ ذُنُوبِی کُلَّهَا وَ کَفَّرْتَ عَنِّی سَیِّئَاتِی وَ حَطَطْتَ عَنِّی وِزْرِی وَ شَفَّعْتَنِی فِی جَمِیعِ حَوَائِجِی فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ لَا تَخْلِطْ بِشَیْ ءٍ مِنْ عَمَلِی وَ لَا بِمَا تَقَرَّبْتُ بِهِ إِلَیْکَ رِیَاءً وَ لَا سُمْعَةً وَ لَا أَشَراً وَ لَا بَطَراً وَ اجْعَلْنِی مِنَ الْخَاشِعِینَ لَکَ، اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَعْطِنِی السَّعَةَ فِی رِزْقِی وَ الصِّحَّةَ فِی جِسْمِی وَ الْقُوَّةَ فِی بَدَنِی عَلَى طَاعَتِکَ وَ عِبَادَتِکَ وَ أَعْطِنِی مِنْ رَحْمَتِکَ وَ رِضْوَانِکَ وَ عَافِیَتِکَ مَا تُسَلِّمُنِی بِهِ مِنْ کُلِّ بَلَاءِ الْآخِرَةِ وَ الدُّنْیَا وَ ارْزُقْنِی الرَّهْبَةَ مِنْکَ وَ الرَّغْبَةَ إِلَیْکَ وَ الْخُشُوعَ لَکَ وَ الْوَقَارَ وَ الْحِبَاءَ مِنْکَ وَ التَّعْظِیمَ لِذِکْرِکَ وَ التَّقْدِیسَ لِمَجْدِکَ أَیَّامَ حَیَاتِی حَتَّى تَتَوَفَّانِی وَ أَنْتَ عَنِّی رَاضٍ

اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُکَ السَّعَةَ وَ الدَّعَةَ وَ الْأَمْنَ وَ الْکِفَایَةَ وَ السَّلَامَةَ وَ الصِّحَّةَ وَ الْقُنُوعَ وَ الْعِصْمَةَ وَ الرَّحْمَةَ وَ الْعَفْوَ وَ الْعَافِیَةَ وَ الْیَقِینَ وَ الْمَغْفِرَةَ وَ الشُّکْرَ وَ الرِّضَا وَ الصَّبْرَ وَ الْعِلْمَ وَ الصِّدْقَ وَ الْبِرَّ وَ التَّقْوَى وَ الْعِلْمَ وَ التَّوَاضُعَ وَ الْیُسْرَ وَ التَّوْفِیقَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اعْمُمْ بِذَلِکَ أَهْلَ بَیْتِی وَ قَرَابَاتِی وَ إِخْوَانِی فِیکَ وَ مَنْ أَحْبَبْتُ وَ أَحَبَّنِی فِیکَ أَوْ وَلَدْتُهُ وَ وَلَدَنِی مِنْ جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ وَ أَسْأَلُکَ یَا رَبِّ حُسْنَ الظَّنِّ بِکَ وَ الصِّدْقَ فِی التَّوَکُّل عَلَیْکَ وَ أَعُوذُ بِکَ یَا رَبِّ أَنْ تَبْتَلِیَنِی بِبَلِیَّةٍ تَحْمِلُنِی ضَرُورَتُهَا عَلَى التَّغَوُّثِ بِشَیْ ءٍ مِنْ مَعَاصِیکَ وَ أَعُوذُ بِکَ یَا رَبِّ أَنْ أَکُونَ فِی حَالِ عُسْرٍ أَوْ یُسْرٍ أَظُنُّ أَنَّ مَعَاصِیَکَ أَنْجَحُ فِی طَلِبَتِی مِنْ طَاعَتِکَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ تَکَلُّفِ مَا لَمْ تُقَدِّرْ لِی فِیهِ رِزْقاً وَ مَا قَدَّرْتَ لِی مِنْ رِزْقٍ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ائْتِنِی فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین ؛

– خداوندا، تو گرامى ترین کسى هستى که به سوى تو مى آیند، و گرامى ترین زیارت شونده، و بهترین کسى که حوایج از تو درخواست مى شود، و بخشنده ترین کسى که عطا مى فرمایى، و مهربانترین کسى که از تو تمناى رحمت و مهربانى مى شود، و رؤوف ترین کسى که عفو مى فرمایى، و سربلندترین کسى هستى که به او اعتماد مى شود. خدایا، من به تو نیازمندم و از تو خواسته ها دارم، و تو در نزد من طلبهایى از گناهان دارى، و من در گرو آنها هستم، و آنها پشت مرا سنگین و نابودم کرده اند، اگر بر من رحم نفرمایى و مورد مغفرت خویش قرار ندهى، از زیانکاران خواهم بود.

خداوندا، در حالى که از گناهانم به سوى تو توبه مى نمایم، اعتمادم تنها به توست، پس بر محمد و آل محمد درود فرست، و تمامى گناهان قدیم و جدید، و نهان و آشکار، خطا و عمد، کوچک و بزرگ، و هر گناهى را که از من سر زده، و یا در حال انجام آن هستم، مورد مغفرت خویش قرار ده، مغفرتى مسلم و حتمى، به گونه اى که حتى یک گناه براى من باقى نگذارى، و بعد از آن هیچکدام حتى یک حرام را مرتکب نشوم. طاعت اندک را از من قبول فرما، و از گناه و نافرمانى بسیار [یا: بزرگم] درگذر. اى بزرگ، بى گمان گناه بزرگ را جز بزرگوار نمى آمرزد.

تمام کسانى که در آسمانها و زمین هستند از او درخواست مى کنند، هر روزى خداوند در کار تازه اى است، اى کسى که هر روز در کار تازه اى هستى، بر محمد و آل محمد درود فرست، و امر حاجت مرا از جمله امور خویش قرار ده [یا: آن را برآورده فرما]، و حاجتم همان رهایى ام از آتش جهنم، و ایمنى از ناخشنودى، و کامیابى به خشنودى و بهشتت مى باشد. بر محمد و آل محمد درود فرست، و به این امور و هر چیزى که صلاح من در آن است، بر من منت نه. به حق نور درخشنده ات در تاریکیها از تو درخواست مى کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستى، و میان من و ایشان در دنیا و آخرت جدایى نیندازى، براستى که تو بر هر چیز توانایى.

خداوندا، نیز براى من رهایى و آزادى دایمى از آتش جهنم را بنویس، و از رجوع کنندگان به تمام وجود به سوى خود قرار ده، آنان که تابع، دستوراتت مى باشند، و همواره به تو آرامش حاصل مى کنند و پیوسته متوجه تو مى باشند، آنان که وقتى از تو یاد مى شود دلهایشان لرزان و هراسان مى گردد، و از کسانى که به عباداتت چنگ مى زنند، و در هنگام گرفتارى شکیبایى پیشه نموده و در حالت خوشى سپاسگزارند، و تمام دستوراتت را اطاعت مى نمایند، و نماز را بپا داشته، و زکات مى دهند، و بر تو توکل مى نمایند.

خدایا، کرامتت را بر من دو چندان گردان، اى کریم، و عطا و فضیلت و شرافت در نزدت و آسودگى اى از جانب خویش و دستاویزى به سوى خود و مقام و منزلت یافتن در نزدت را به اندازه اى بر من افزون عطا فرما که به واسطه ى آن از هر هول و هراسى تا رسیدن به بهشت مرا کفایت نموده، و در روزى که سایه اى جز سایه ى رحمت تو وجود ندارد، مرا در سایه ى عرشت قرار داده، و نور عظیم خویش را بر من عطا فرموده، و نامه ى عملم را به دست راستم داده، و اعمال نیکم [یا، حساب رسى ام] را دو چندان گردانیده، و در میان برترین وارد شوندگان به محضر خویش از اهل تقوى محشورم ساخته، و در علیین [و بالاترین مقام در بهشت] جاى ده. و نیز مرا از کسانى که با روى [و اسماء و صفات] باکرامتت به ایشان نظر مى افکنى قرار داده، و در حالتى که از من خشنودى، جانم را بستان، و به بندگان شایسته ات ملحق فرما.

خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست، و مرا همراه با برآورده ساختن همه ى این خواسته ها برگردان [یا: بپذیر]، در حالى که رستگار و کامیاب باشم، و تمام خطاها و گناهانم را آمرزیده، و بدیهایم را پوشیده، و بار گناهانم را از دوشم برداشته، و در برآوردن همه حوایج دنیا و آخرتم همراه با آسانى و عافیت از جانب خویش شفاعت نموده باشى. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و هیچ کدام از اعمالم را که به واسطه ى آن به تو نزدیکى جستم، به ریاء و سمعه و شادمانى از روى هوى و هوس، و طغیان در استفاده ى از نعمتها آمیخته نگردان، و مرا از فروتنان درگاهت قرار ده.

خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست، و وسعت در روزى، و بهبودى در تن، و نیرو و قدرت در بدن بر انجام طاعت و عبادتت را عطایم فرما، و از رحمت و خشنودى و عافیتت به اندازه اى به من ارزانى دار که مرا از تمام گرفتاریهاى دنیا و آخرت سالم نگاه دارى. و بیم و هراس از خود، و میل و رغبت به خویش، و خشوع و فروتنى در برابر خود، و وقار و حیا و شرم از خود، و تعظیم و بزرگداشت ذکرت، و به پاکى یاد کردن عظمتت را در تمام ایام عمرم روزى ام گردان، تا اینکه در حال خرسندى از من، جانم را بستانى.

خداوندا، و از تو وسعت و آرامش و امنیت و ایمنى و کفایت و سلامتى و بهبودى و قناعت [و یا: عبادت] و عصمت و هدایت و رحمت و عفو و گذشت و عافیت و یقین و مغفرت و شکر و خشنودى و شکیبایى و آگاهى و راستى و نیکوکارى و تقوى و بردبارى و تواضع و توانگرى و توفیق را درخواست مى نمایم. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست و همه این خواست ها را درباره ى خانواده و خویشان و نزدیکان و برادران دینى ام، و تمام کسانى که دوستشان دارم، و آنان که مرا در راه تو دوست دارند، و تمام مردان و زنان مؤمن و مسلمان که فرزند و نسل من محسوب مى شوند، و یا من فرزند و از نسل آنان به شمار مى آیم، مستجاب بفرما.

همچنین اى پروردگار من، گمان نیک به تو، و صدق در توکل بر تو را از تو درخواست مى نمایم. اى پروردگار من، به تو پناه مى برم از اینکه به بلایى گرفتار نمایى که به ناچار بر یارى جستن به گناهى وادار کند، اى پروردگار من، به تو پناه مى برم از اینکه در حالى (تنگى روزى و یا توانگرى) باشم که گمان کنم گناهان در برآوردن خواسته ام از طاعت تو زودتر به مقصودم مى رساند، و به تو پناه مى برم از به زحمت انداختن خود در چیزى که در آن براى من روزى مقدر نفرموده اى. پس بر محمد و آل او درود فرست و هر روزى اى را که براى من مقدر فرموده اى، با آسودگى و عافیت از جانب خویش به من ارزانى دار. اى مهربانترین مهربانها.»

و با صداى بلند بگو:

» رَبِّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَجِرْنِی مِنْ السَّیِّئَاتِ وَ اسْتَعْمِلْنِی عَمَلًا بِطَاعَتِکَ وَ ارْفَعْ دَرَجَتِی بِرَحْمَتِکَ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا حَنَّانُ [یا منّان]یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ أَسْأَلُکَ رِضَاکَ وَ جَنَّتَکَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَارِکَ وَ سَخَطِکَ أَسْتَجِیرُ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ؛

– پروردگارا، بر محمد و آل او درود فرست، و مرا از گناهان و بدیها در پناه خویش درآور، و در عمل به طاعت خویش به کارم گیر، و به رحمت خویش منزلتم را بلند گردان. اى خدا، اى پروردگار، اى رحمان، اى رحیم، اى بسیار مهربان، [اى بسیار بخشنده]، اى صاحب بزرگى و بزرگوارى، از تو خشنودى و بهشتت را خواهانم، و از آتش جهنم و ناخشنودى ات به تو پناه مى برم، به خدا پناه مى برم از آتش جهنم.»

سپس به سجده رفته و بگو:

«اللَّهُمَّ [إِنِّی أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِجُودِکَ وَ کَرَمِکَ] وَ أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِمَلَائِکَتِکَ الْمُقَرَّبِینَ وَ أَنْبِیَائِکَ الْمُرْسَلِینَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُقِیلَنِی عَثْرَتِی وَ تَسْتُرَ عَلَیَّ ذُنُوبِی وَ تَغْفِرَهَا لِی وَ تَقْلِبَنِی الْیَوْمَ بِقَضَاءِ حَاجَتِی وَ لَا تُعَذِّبَنِی بِقَبِیحٍ کَانَ مِنِّی یَا أَهْلَ التَّقْوَى وَ أَهْلَ الْمَغْفِرَةِ یَا بَرُّ یَا کَرِیمُ أَنْتَ أَبَرُّ بِی مِنْ أَبِی وَ أُمِّی وَ مِنْ نَفْسِی وَ مِن النَّاسِ أَجْمَعِینَ بِی إِلَیْکَ فَقْرٌ وَ فَاقَةٌ وَ أَنْتَ غَنِیٌّ عَنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَرْحَمَ فَقْرِی وَ تَسْتَجِیبَ دُعَائِی وَ تَکُفَّ عَنِّی أَنْوَاعَ [یا: ابواب] الْبَلَاءِ فَإِنَّ عَفْوَکَ وَ جُودَکَ یَسَعَانِی ؛

– خداوندا، [به واسطه ى جود و کرمت] و به واسطه ى حضرت محمد بنده و رسولت و به فرشتگان مقرب درگاهت و پیامبران فرستاده شده ات، به سوى تو نزدیکى جسته و آنها را واسطه قرار مى دهم که بر محمد و آل محمد درود فرستى، و لغزشم را نادیده بگیرى،

و گناهانم را بپوشانى و بیامرزى، و همین امروز مرا با برآورده نمودن خواسته ام برگردانى، و به واسطه ى اعمال زشتى که از من سر زده عذابم نفرمایى. اى اهل نگاهدارى و زیبنده ى آمرزش، اى نیکوکار، اى بزرگوار، تو نسبت به من از پدر و مادر و از خودم و از همه ى مردم نیکوکارتر مى باشى، من به تو حاجتمندم و نیازمندم، و تو از من بى نیازى، [از تو درخواست مى کنم.] که بر محمد و آل محمد درود فرستى و بر فقر و نادارى ام رحم آورده، و دعایم را مستجاب نموده، و انواع و اقسام [یا: درها] ى بلا را به رویم ببندى، که مسلماً گذشت و بخشش تو مرا فرامى گیرد.»

دعاى بعد از سلام دو رکعت دوم

«اللَّهُمَّ إِلَهَ السَّمَاءِ وَ إِلَهَ الْأَرْضِ وَ فَاطِرَ السَّمَاءِ وَ فَاطِرَ الْأَرْضِ وَ نُورَ السَّمَاءِ وَ نُورَ الْأَرْضِ وَ زَیْنَ السَّمَاءِ وَ زَیْنَ الْأَرْضِ وَ عِمَادَ السَّمَاءِ وَ عِمَادَ الْأَرْضِ وَ بَدِیعَ السَّمَاءِ وَ بَدِیعَ الْأَرْضِ ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ صَرِیخَ الْمُسْتَصْرِخِینَ وَ غَوْثَ الْمُسْتَغِیثِینَ وَ مُنْتَهَى غَایَةِ الْعَابِدِینَ أَنْتَ الْمُفَرِّجُ عَنِ الْمَکْرُوبِینَ وَ أَنْتَ الْمُرَوِّحُ عَنِ الْمَغْمُومِینَ- وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ مُفَرِّجُ الْکَرْبِ وَ مُجِیبُ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ إِلَهُ الْعَالَمِینَ الْمَنْزُولُ بِهِ کُلُّ حَاجَةٍ یَا عَظِیماً یُرْجَى لِکُلِّ عَظِیمٍ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا؛

– خدایا، اى معبود آسمان و زمین، و پدیدآورنده ى آسمان و زمین، و نور آسمان و زمین، و زینت آسمان و زمین، و تکیه گاه آسمان و زمین، و نوآفرین آسمان و زمین، صاحب بزرگى و بزرگوارى، اى فریادرس کمک خواهان و یاور یارى جویان، و منتهاى اهداف عابدان، تویى برطرف کننده ى ناراحتى کسانى که ناراحتى سخت و گلوگیر دارند، تویى آسوده کننده ى اندوهناکان، تویى مهربانترین مهربانها، گشاینده و برطرف کننده ناراحتى سخت، و اجابت کننده ى دعاى درماندگان، معبود عالمیان، هر حاجتى به درگاه تو آورده مى شود، اى بزرگى که براى برآورده نمودن هر امر بزرگ به تو امید بسته مى شود، بر محمد و آل محمد درود فرست، و فلان حاجت مرا برآورده کن.»

و با صداى بلند بگو:

«رَبِّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَجِرْنِی مِنَ السَّیِّئَاتِ وَ اسْتَعْمِلْنِی عَمَلًا بِطَاعَتِکَ وَ ارْفَعْ دَرَجَتِی بِرَحْمَتِکَ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ أَسْأَلُکَ رِضَاکَ وَ جَنَّتَکَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَارِکَ وَ سَخَطِکَ أَسْتَجِیرُ بِاللَّهِ مِنَ النَّارِ؛

– پروردگارا، بر محمد و خاندان او درود فرست، و مرا از گناهان و بدیها در پناه خویش درآور، و در عمل به طاعت خویش به کارم گیر، و منزلتم را به رحمت خویش بلند گردان، اى خدا، اى پروردگار، اى رحمان، اى رحیم، اى مهربان، اى بسیار مهرورز، اى بسیار بخشنده، اى صاحب بزرگى و بزرگوارى، از تو خشنودى و بهشتت را خواهانم، و از آتش جهنم و ناخشنودى ات به تو پناه مى برم، به خدا پناه مى برم از آتش جهنم.»

دعاى بعد از سلام دو رکعت سوم

«یَا عَلِیُّ یَا عَظِیمُ یَا حَیُّ یَا حَلِیمُ یَا غَفُورُ یَا رَحِیمُ یَا سَمِیعُ یَا بَصِیرُ یَا وَاحِدُ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ یَا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا نُورَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ تَمَّ نُورُ وَجْهِکَ أَسْأَلُکَ بِنُورِ وَجْهِکَ الَّذِی أَشْرَقَتْ لَهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الَّذِی إِذَا دُعِیتَ بِهِ أَجَبْتَ وَ إِذَا سُئِلْتَ بِهِ أَعْطَیْتَ وَ بِقُدْرَتِکَ عَلَى مَا تَشَاءُ مِنْ خَلْقِکَ فَإِنَّمَا أَمْرُکَ إِذَا أَرَدْتَ شَیْئاً أَنْ تَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا؛

– اى بلند مرتبه، اى بزرگ، اى زنده، اى آگاه، اى بسیار آمرزنده، اى مهربان، اى شنوا، اى بینا، اى یگانه، اى بى همتا، اى بى نیازى که همگان به او نیازمندند، اى کسى که نه زاده اى و نه زاده شده اى و هیچ کس همتاى تو نیست، اى رحمان، اى رحیم، اى نور آسمانها و زمین، نور روى [و اسماء و صفات] تو تمام و کامل گشته و همه چیز را فراگرفته است، به نور رویت که آسمان ها و زمین بدان روشن گشته از تو مسألت دارم، و به اسم بزرگ بزرگتر بزرگتر بزرگترت که هرگاه به آن خوانده شوى اجابت مى نمایى، و هرگاه به آن درخواست شوى عطا مى فرمایى، و به قدرتت بر هر یک از مخلوقاتت که بخواهى، از تو درخواست مى نمایم – زیرا هنگامى که چیزى را اراده کنى، تنها کار تو این است که به آن مى فرمایى، موجود شو. آنگاه بى درنگ پدید مى آید – بر محمد و آل محمد درود فرستى و فلان حاجت مرا برآورده کنى.»

و با صداى بلند بگو:

«رَبِّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَجِرْنِی مِنَ السَّیِّئَاتِ وَ اسْتَعْمِلْنِی عَمَلًا بِطَاعَتِکَ وَ ارْفَعْ دَرَجَتِی بِرَحْمَتِکَ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا حَنَّانُ یَا مَنَّانُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ أَسْأَلُکَ رِضَاکَ وَ جَنَّتَکَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَارِکَ وَ سَخَطِکَ أَسْتَجِیرُ بِاللَّهِ مِنَ النَّار؛

– پروردگارا، بر محمد و خاندان او درود فرست، و مرا از گناهان و بدیها در پناه خویش درآور، و در عمل به طاعت خود به کارم گیر، و منزلتم را به رحمت خویش بلند گردان، اى خدا، اى پروردگار، اى رحمان، اى رحیم، اى بسیار مهربان، اى بسیار بخشنده، اى صاحب بزرگى و بزرگوارى، از تو خشنودى و بهشتت را خواهانم، و از آتش جهنم و ناخشنودى ات به تو پناه مى برم، به خدا پناه مى برم از آتش جهنم.»

دعاى بعد از سلام دو رکعت چهارم

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ وَ مَوْضِعِ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفِ الْمَلَائِکَةِ وَ مَعْدِنِ الْعِلْمِ وَ أَهْلِ بَیْتِ الْوَحْیِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْفُلْکِ الْجَارِیَةِ فِی اللُّجَجِ الْغَامِرَةِ یَأْمَنُ مَنْ رَکِبَهَا وَ یَغْرَقُ مَنْ تَرَکَهَا الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مَارِقٌ وَ الْمُتَأَخِّرُ عَنْهُمْ زَاهِقٌ وَ اللَّازِمُ لَهُمْ لَاحِقٌ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الْکَهْفِ الْحَصِین وَ غِیَاثِ الْمُضْطَرِّ الْمُسْتَکِینِ وَ مَلْجَإِ الْهَارِبِینَ وَ مُنْجِی الْخَائِفِینَ وَ عِصْمَةِ الْمُعْتَصِمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَاةً کَثِیرَةً تَکُونُ لَهُمْ رِضًى وَ لِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أَدَاءً وَ قَضَاءً بِحَوْلٍ مِنْکَ وَ قُوَّةٍ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الَّذِینَ أَوْجَبْتَ حَقَّهُمْ وَ مَوَدَّتَهُمْ وَ فَرَضْتَ طَاعَتَهُمْ وَ وَلَایَتَهُمْ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اعْمُرْ قَلْبِی بِطَاعَتِکَ وَ لَا تُخْزِهِ بِمَعْصِیَتِکَ وَ ارْزُقْنِی مُوَاسَاةَ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَیْهِ مِنْ رِزْقِکَ بِمَا وَسَّعْتَ بِهِ عَلَیَّ مِنْ فَضْلِکَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى کُلِّ نِعْمَةٍ وَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مِنْ کُلِّ ذَنْبٍ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ مِنْ کُلِّ هَوْل ؛

– خدایا، بر محمد و آل محمد، که درخت نبوت و جایگاه رسالت و محل آمد و شد فرشتگان و معدن دانش و اهل بیت وحى هستند، درود فرست، خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست، آنان که کشتى روان در موجها [و یا: ژرفاى] دریا هستند، که هر کس بر آن سوار شود ایمن و آسوده، و هر کس سوار نشود غرق مى گردد، هم ایشان که هر کس بر آنان پیشى گیرد از دین خارج گشته، و هر کس از آنان عقب ماند و از ایشان تبعیت ننماید، به هلاکت مبتلا مى گردد، و تنها کسى که پیوسته همراه آنان باشد به ایشان مى پیوندد. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست، هم ایشان که پناهندگان مصون و محفوظ، و یاور درمانده ى بیچاره ذلیل، و پناهگاه گریختگان و نگاه دارنده ى چنگ زنندگان و پناه جویان مى باشند.

خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست، درود و رحمت بسیارى که موجب خشنودى ایشان، و برآورده نمودن حق محمد و آل محمد علیهم السلام گردد، به حول و قدرت تو، اى پروردگار عالمیان. خدایا، بر محمد و آل محمد درود فرست، [آنان که حق و مهر و مودتشان را واجب، و سرپرستى و دوستى شان را فرض شمرده اى]. خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست، و دلم را به طاعت خود زنده بدار، و به معصیت و نافرمانى ات رسوایم مگردان، و روزى ام کن که با کسانى که روزیت را بر آنان تنگ فرموده اى، از [یا: به] آنچه از فضلت بر من وسعت داده اى، مواسات و همدردى نمایم. حمد و سپاس براى خدا به خاطر نعمتهایش. و از تمام گناهان به درگاه خدا طلب آمرزش مى نمایم. و در هر هول و هراس هیچ تحول و دگرگونى و قدرت و نیرویى جز به خدا نیست.» (65)

نافله عصر

نافله نماز عصر، هشت رکعت، پیش از نماز عصر می باشد.

آداب و اسرار و تعقیبات نافله هاى نماز عصر

دعاهایى که براى نافله هاى نماز عصر ذکر مى شود، بسیار مورد نظر پروردگار است، و هر کس آنها را بخواند در مقام استجابت قرار مى گیرد، لذا باید در آخر آن دعاها، ذکر حوایج مهم را مغتنم شمرد:

کیفیت انجام نوافل عصر

وقتى بنده از تعقیب نماز ظهر فراغت پیدا کرد، براى انجام نافله هاى نماز عصر بپا خیزد، و هر دو رکعت آن را به این نیت آغاز کند: «دو رکعت نماز مستحبى به جا مى آورم، تا بدین وسیله خداوند – جل جلاله – را از آن جهت که زیبنده ى پرستش است عبادت نمایم» و تکبیرة الاحرام و «أعوذ بالله من الشیطان الرجیم» بگوید و سوره ى حمد و بعد از آن هر سوره ى قرآن را که خواست بخواند، و اگر در هر رکعت همراه با حمد، سوره ى «قل هو الله أحد» و «انا أنزلناه»، و «آیة الکرسى» را بخواند، بهتر خواهد بود؛ زیرا پیش از این در ذکر نافه هاى نماز ظهر فضیلت آن را یادآور شده و راه عمل به آن را تسهیل نمودیم.

وقتى بنده سلام دو رکعت اول از نوافل عصر را گفت و تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام را به همان کیفیتى که گفتیم به جا آورد، بگوید:

دعاى بعد از سلام دو رکعت اول

«اللَّهُمَّ إِنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ الْعَلِیمُ الْعَظِیمُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ الْخَالِقُ الرَّازِقُ الْمُحْیِی الْمُمِیتُ الْبَدِی ءُ الْبَدِیعُ لَکَ الْحَمْدُ وَ لَکَ الْکَرَمُ وَ لَکَ الْمَنُّ وَ لَکَ الْجُودُ وَ الْأَمْرُ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ یَا وَاحِدُ یَا أَحَدُ یَا صَمَدُ یَا مَنْ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ وَ لَمْ یَتَّخِذْ صاحِبَةً وَ لا وَلَداً صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا؛

– خداوندا، همانا معبودى جز تو نیست که زنده و پاینده و برپا دارنده ى مخلوقات و آگاه و بزرگ و بردبار و بزرگوار و آفریننده و روزى دهنده و زنده کننده و میراننده و آغاز کننده و نوآفرین هستى. حمد و سپاس از آن توست، و بزرگوارى تو راست، و منت و بخشش براى توست، و امر و دستور [و یا: عالم امر] تنها براى توست و شریکى براى تو نیست. اى یگانه، اى بى همتا، اى بى نیاز، اى کسى که نه زاده اى و نه زاده شده اى و هیچ کس همتاى تو نیست،و هیچ کس را نه به زنى و نه به فرزندى گرفته اى، بر محمد و آل محمد درود فرست و فلان حاجت مرا مستجاب کن.»

سپس بگوید:

«یَا عُدَّتِی فِی کُرْبَتِی یَا صَاحِبِی فِی شِدَّتِی یَا مُونِسِی فِی وَحْشَتِی [یا: وحدتى] وَ یَا وَلِیَّ نِعْمَتِی وَ یَا إِلَهِی وَ إِلَهَ آبَائِیَ الْأَوَّلِینَ إِبْرَاهِیمَ وَ إِسْمَاعِیلَ وَ إِسْحَاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ الْأَسْبَاطِ وَ رَبَّ مُوسَى وَ عِیسَى وَ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ع صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا؛

– اى توشه و ذخیره ى من در هنگام رنج و غم، اى همراه من در هنگام سختى، اى انیس و مونس من در حال تنهایى، اى سرپرست نعمت من، و اى معبود من و پدران نخستم حضرت ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط، و پروردگار حضرت موسى و عیسى و محمد و آل او – علیه و علیهم السلام – بر محمد و آل محمد درود فرست، و فلان حاجت مرا مستجاب کن.»

سپس هر خواسته اى که داشت، ذکر کند.

دعاى بعد از سلام دو رکعت دوم

محمد بن مسلم مى گوید: به حضرت (66)

عرض کردم: دعایى به من بیاموز. فرمود: چرا از دعاى «الحاح» غفلت دارى؟ عرض کردم: دعاى الحاح کدام است؟

فرمود این دعا:

«اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبَّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ رَبَّ جَبْرَئِیلَ وَ مِیکَائِیلَ وَ إِسْرَافِیلَ وَ رَبَّ السَّبْعِ الْمَثَانِی وَ الْقُرْآنِ الْعَظِیمِ وَ رَبَّ مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ الَّذِی تَقُومُ بِهِ السَّمَاءُ وَ الْأَرْضُ وَ بِهِ تُحْیِی الْمَوْتَى وَ تُمِیتُ الْأَحْیَاءَ وَ تُفَرِّقُ بَیْنَ الْجَمِیعِ وَ تَجْمَعُ بَیْنَ الْمُتَفَرِّقِ وَ بِهِ أَحْصَیْتَ عَدَدَ الْآجَالِ وَ وَزْنَ الْجِبَالِ وَ کَیْلَ الْبِحَارِ أَسْأَلُکَ یَا مَنْ هُوَ کَذَلِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا؛

– خداوندا، اى پروردگار آسمانهاى هفتگانه، و اى پروردگار زمینهاى هفتگانه و هر چه در آنها [و در میان آنها] است، و پروردگار عرش بزرگ [و پروردگار جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و پروردگار هفت آیه پى در پى – یعنى سوره ى حمد – و قرآن بزرگ،] و پروردگار حضرت محمد خاتم پیامبران، بر محمد و آل او درود فرست، به حق اسم اعظم تو که آسمان و زمین بدان برپاست. [و مردگان را به آن زنده مى گردانى، و زندگان را مى میرانى،] [و زندگان را بدان روزى مى دهى] و میان جمع جدایى افکنده، و میان [امور و یا] اشخاص جدا و پراکنده گرد مى آورى، و سرآمد عمر و اجل ها و وزن کوهها و پیمانه ى دریاها را به شماره درمى آورى، از تو درخواست مى نمایم، اى خداوندى که چنین هستى، بر محمد و آله محمد درود فرستى، و فلان حاجت مرا برآورده کنى.»

سپس حاجتت را بخواه، و در دعا اصرار نما، که این دعاى «نجاح» و کامیابى است.

ناگفته نماند که این دعا در روایت دیگر با الفاظ دیگر و به صورت دیگر روایت شده است.

دعاى بعد از سلام دو رکعت سوم

این دعا را ابوجعفر طوسى ذکر نموده، البته با این تفاوت که متن دعاى حضرت یوسف علیه السلام را ذکر نکرده. آنچه که وى – رحمة الله علیه – ذکر فرموده درست به این صورت است:

«اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ بِمَا دَعَاکَ بِهِ عَبْدُکَ [یونس]إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ فَنادى فِی الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ وَ نَجَّیْتَهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذَلِکَ تُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ فَإِنَّهُ دَعَاکَ وَ هُوَ عَبْدُکَ وَ أَنَا أَدْعُوکَ وَ أَنَا عَبْدُکَ وَ سَأَلَکَ وَ هُوَ عَبْدُکَ وَ أَنَا أَسْأَلُکَ وَ أَنَا عَبْدُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَسْتَجِیبَ لِی کَمَا اسْتَجَبْتَ لَهُ وَ أَدْعُوکَ بِمَا دَعَاکَ بِهِ عَبْدُکَ أَیُّوبُ إِذْ مَسَّهُ الضُّرُّ فَدَعَاکَ أَنِّی مَسَّنِیَ الضُّرُّ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ فَاسْتَجَبْتَ لَهُ وَ کَشَفْتَ مَا بِهِ مِنْ ضُرٍّ وَ آتَیْتَهُ أَهْلَهُ وَ مِثْلَهُمْ مَعَهُمْ – فَإِنَّهُ دَعَاکَ وَ هُوَ عَبْدُکَ وَ أَنَا أَدْعُوکَ وَ أَنَا عَبْدُکَ وَ سَأَلَکَ وَ هُوَ عَبْدُکَ وَ أَنَا أَسْأَلُکَ وَ أَنَا عَبْدُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَسْتَجِیبَ لِی کَمَا اسْتَجَبْتَ لَهُ وَ أَدْعُوکَ بِمَا دَعَاکَ بِهِ یُوسُفُ إِذْ فَرَّقْتَ بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَهْلِهِ وَ إِذْ هُوَ فِی السِّجْنِ فَإِنَّهُ دَعَاکَ وَ هُوَ عَبْدُکَ وَ أَنَا أَدْعُوکَ وَ أَنَا عَبْدُکَ وَ سَأَلَکَ وَ هُوَ عَبْدُکَ وَ أَنَا أَسْأَلُکَ وَ أَنَا عَبْدُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُفَرِّجَ عَنِّی کَمَا فَرَّجْتَ عَنْهُ وَ أَنْ تَسْتَجِیبَ لِی کَمَا اسْتَجَبْتَ لَهُ وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا؛

– خداوندا، تو را به آنچه که بنده ات [حضرت یونس] خواند مسألت دارم، هنگامى که خشمناک [از عدم هدایت قوم خویش] رهسپار گردید، و گمان کرد که تو بر او تنگ نمى گیرى، پس در تاریکیها ندا کرد: «معبودى جز تو نیست، پاک و منزهى تو، براستى که من از ستمکاران هستم» پس دعاى او را اجابت فرموده و از غم و اندوه رهایى دادى، [و این چنین مؤمنان را نجات مى دهى]، زیرا او تو را خواند و بنده ى تو بود، و من نیز تو را مى خوانم و بنده ى توام، او از تو درخواست نمود و بنده ى تو بود، و من نیز بنده ى توام و از تو درخواست مى نمایم که بر محمد و آل محمد درود فرستى، و چنانکه براى او اجابت نمودى براى من نیز اجابت فرمایى. و تو را به همان دعایى که بنده ات حضرت ایوب خواند مى خوانم، آن هنگام که رنجورى به او رسید، پس دعا کرد: «همانا من به رنجورى مبتلا شدم و تو مهربانترین مهربانها مى باشى» و تو دعاى او را اجابت فرموده و رنجورى او را برطرف نموده و خانواده ى او و همانند آنها را همراه آنان به او عطا فرمودى، زیرا او تو را خواند و بنده تو بود، و من نیز تو را مى خوانم و بنده ى توام، و او از تو درخواست نمود در حالى که بنده تو بود، و من نیز بنده ى توام و از تو درخواست مى کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستى و چنانکه ناراحتى و مشکل او را گشودى، مشکل مرا نیز بگشاى، چنانکه براى او اجابت فرمودى براى من نیز اجابت فرمایى. و تو را به همان دعایى که حضرت یوسف خواند مى خوانم، آن هنگام که میان او و خانواده اش جدایى انداختى و نیز در حالى که در زندان بود، زیرا او تو را خواند و بنده ى تو بود، و من نیز بنده ى توام و تو را مى خوانم، و او بنده ى تو بود و از تو مسألت نمود و من نیز بنده ى توام و از تو درخواست مى نمایم، که بر محمد و آل محمد درود فرستى و چنانکه براى او اجابت فرمودى براى من نیز اجابت فرمایى، و بر محمد و آل محمد درود فرست، و براى من چنین و چنان کن. سپس حاجتت را ذکر مى کنى.» (67)

دعاهاى مختلف حضرت یوسف علیه السلام

شاید علت عدم ذکر دعاى حضرت یوسف علیه السلام این بوده که آن بزرگوار دعاهاى بسیارى در زندان نموده، چنانکه در روایتى آمده که از حضرت صادق علیه السلام درباره ى دعاى حضرت یوسف علیه السلام پرسیده شد. فرمود: «دعایش بسیار بود، لیکن وقتى زندان براى او سخت شد، به درگاه الهى سجده نمود و عرض کرد:

«اللَّهُمَّ إِنْ کَانَتِ الذُّنُوبُ قَدْ أَخْلَقَتْ وَجْهِی عِنْدَکَ فَلَنْ تَرْفَعَ لِی إِلَیْکَ صَوْتاً فَأَنَا أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِوَجْهِ الشَّیْخِ یَعْقُوبَ؛

– خداوندا، اگر گناهانم مرا در نزد تو بى آبرو نموده، و مانع آن شده که صداى من به درگاه تو بالا رود، پس من به واسطه ى آبروى پیرمرد بزرگوار، حضرت یعقوب به سوى تو متوجه مى شوم.

سپس امام صادق علیه السلام گریست و فرمود: درود و رحمت خداوند بر حضرت یعقوب و یوسف علیهماالسلام. ولى من مى گویم:

«أللهم، بالله و بِرَسولهِ صلى الله علیه و آله»

– خداوندا، با واسطه قرار دادن تو و رسولت، صلى الله علیه و آله به تو متوجه مى شوم.

ناگفته نماند که دیگر دعاى حضرت یوسف علیه السلام در حدیث دیگر افزون بر این روایت شده. چنانکه ابن خارجة مى گوید: از دگرگونى وضعیتم (68)

به محضر امام صادق علیه السلام گله نمودم. فرمود: چرا از دعاى حضرت یوسف علیه السلام غفلت دارى؟ عرض کردم، دعاى ایشان چه بود؟ فرمود: او پیوسته مى فرمود:

«سَکَنَ جِسْمِی مِنَ الْبَلْوَى وَ سَبَقَنِی لِسَانِی بِالْخَطِیئَةِ فَإِنْ یَکُنْ وَجْهِی خَلُقَ عِنْدَکَ وَ حَجَبَتِ الذُّنُوبُ صَوْتِی عَنْکَ فَإِنِّی أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِوَجْهِ الشَّیْخِ یَعْقُوبَ؛

– جسمم به واسطه بلا و گرفتارى از کار باز ایستاده، و زبانم به گناه پیشى گرفته، پس اگر در نزد تو بى آبرو شده ام، و گناهان مانع رسیدن صدایم به تو شده، پس به واسطه ى آبروى پیرمرد بزرگوار، حضرت یعقوب به تو متوجه مى شوم.»

وى مى گوید: عرض کردم: حضرت یوسف علیه السلام مى گفت: «بِوَجه الشیخ یعقوب»

من چه بگویم؟ فرمود: بگو:

«بِوَجه محمد، صلى الله علیه و على أهل بیته.»

– به آبروى حضرت محمد – که درود خداوند بر او و اهل بیت او باد – به تو متوجه مى شوم.

گفتنى است که دعاى حضرت یوسف علیه السلام در زندان با الفاظ دیگر نیز نقل شده است.

اما عبارت «سکن جسمى من البلوى» شاید در اصل «شکا جسمى من البلوى»: (جسمم از بلا و گرفتارى به درد آمده و به درگاه تو گله مند است) بوده، لیکن من لفظ را به همان صورت که یافتم نقل کردم.

همچنین از بهترین دعاهاى حضرت یوسف علیه السلام در چاه، دعایى است که امام صادق علیه السلام فرمود: «هنگامى که برادران یوسف – صلوات الله علیه – وى را در چاه انداختند، جبرئیل بر او نازل شد و گفت: اى پسر، چه کسى تو را در این چاه انداخت؟ فرمود: برادران پدرى ام به من حسد ورزیدند. گفت: آیا مى خواهى از این چاه بیرون آیى؟ فرمود: این امر به دست معبود و خداوند ابراهیم و اسحاق و یعقوب است. جبرئیل گفت: خداوند مى فرماید بگو:

«أللهم، انى أسألک بِانّ لک الحمد، لا اله الا أنت [المنان] بدیع السموات و الأرض، یا ذاالجلال و الاکرام، أن تصلى على محمد و آل محمد، و أن تجعل لى من أمرى فرجاً و مخرجاً، و َ تَرْزُقَنِی مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ وَ مِنْ حَیْثُ لَا أَحْتَسِب ؛

– خداوندا، همانا از تو درخواست مى نمایم به حق اینکه ستایش مختص توست، معبودى جز تو که [بسیار بخشنده اى و] نوآفرین آسمانها و زمین هستى وجود ندارد، اى صاحب بزرگى و بزرگوارى که بر محمد و آل محمد درود فرستى، و در امر من گشایش و راه بیرون آمدنى قرار دهى، و چه از آنجا که گمان دارم و چه از آنجا که گمان ندارم، روزى ام دهى.»

حضرت یوسف علیه السلام به امور گوناگونى امتحان شد، شاید در هر بلا و گرفتارى، دعا یا دعاهایى داشته، و چه بسا که آن بزرگوار دو دعاى نخست را که پیشتر ذکر نمودیم در زندان عزیز مصر، و دعاى سوم را هنگام محبوس شدن در چاهى که برادرانش وى را بدان انداخته بودند، خوانده است.

دعاى بعد از سلام دو رکعت چهارم

قابل توجه است که این دعا، دعاى جلیل و عظیمى است، و ما آن را به چندین سند روایت کرده ایم، دو طریق آن را در اینجا ذکر مى کنیم، زیرا در الفاظ دعا که به سندهاى مختلف نقل شده، افزونى و کاستى وجود دارد.

طریق اول: على بن نصر نامه اى به حضرت (69)

نوشت و از او درخواست نمود که در ذیل آن دعایى مرقوم فرموده و به وى بیاموزد، که در اثر خواندن آن از گناهان محفوظ بماند، و نیز دعایى باشد جامع بین حوائج دنیا و آخرت. حضرت به خط خویش مرقوم فرمود:

«یَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِیلَ وَ سَتَرَ الْقَبِیحَ وَ لَمْ یَهْتِکِ السِّتْرَ عَنِّی یَا کَرِیمَ الْعَفْوِ یَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ یَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ یَا بَاسِطَ الْیَدَیْنِ بِالرَّحْمَةِ یَا صَاحِبَ کُلِّ نَجْوَى وَ یَا مُنْتَهَى کُلِّ شَکْوَى یَا کَرِیمَ الصَّفْحِ یَا عَظِیمَ الْمَنِّ یَا مُبْتَدِئَ کُلِّ نِعْمَةٍ قَبْلَ اسْتِحْقَاقِهَا یَا رَبَّاهْ یَا سَیِّدَاهْ یَا مَوْلَاهْ یَا غِیَاثَاهْ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَسْأَلُکَ أَنْ لَا تَجْعَلَنِی فِی النَّار؛

– اى خدایى که زیبا را آشکار نموده و زشت را مى پوشانى و پرده درى نمى کنى، اى کسى که بزرگوارانه درمى گذرى، اى نیکو گذشت، اى گسترنده ى آمرزش، اى کسى که دو دست [جلال و جمال] را به رحمت گشاده اى، اى همدم هر مناجات و سخن در گوشى، و اى منتهاى هر شکایت، اى بزرگوارانه گذشت کننده، اى صاحب بخشش بزرگ، اى کسى که پیش از استحقاق نعمتى ابتدائاً شروع به عطا مى کنى، اى پروردگار من، اى آقاى من، اى مولاى من، اى نهایت [آرزوى] من، بر محمد و اهل بیتش درود فرست، از تو درخواست مى نمایم که مرا در آتش جهنم قرار ندهى.»

سپس هر چه که به ذهنت آمد درخواست مى کنى. (70)

طریق دوم، جدم ابى جعفر طوسى – رحمه الله – دعاى بعد از سلام دو رکعت چهارم از نافله هاى عصر را درست به این لفظ آورده است:

«یَا مَنْ أَظْهَرَ الْجَمِیلَ وَ سَتَرَ الْقَبِیحَ یَا مَنْ لَمْ یُؤَاخِذْ بِالْجَرِیرَةِ وَ لَمْ یَهْتِکِ السِّتْرَ یَا عَظِیمَ الْعَفْوِ یَا حَسَنَ التَّجَاوُزِ یَا بَاسِطَ الْیَدَیْنِ بِالرَّحْمَةِ یَا صَاحِبَ کُلِّ حَاجَةٍ یَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ یَا مُفَرِّجَ کُلِّ کُرْبَةٍ یَا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ یَا کَرِیمَ الصَّفْحِ یَا عَظِیمَ الْمَنِّ یَا مُبْتَدِئاً بِالنِّعَمِ قَبْلَ اسْتِحْقَاقِهَا یَا رَبَّاهْ یَا سَیِّدَاهْ یَا غَایَةَ رَغْبَتَاهْ أَسْأَلُکَ بِکَ وَ بِمُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ وَ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ وَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ وَ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ وَ الْقَائِمِ الْمَهْدِیِّ الْأَئِمَّةِ الْهَادِیَةِ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَسْأَلُکَ یَا اللَّهُ أَنْ لَا تُشَوِّهَ خَلْقِی بِالنَّارِ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی مَا أَنْتَ أَهْلُهُ؛

– اى خدایى که زیبا را آشکار نموده و زشت را مى پوشانى، اى خدایى که [سریعاً] به خاطر گناه مؤاخذه نمى کنى و پرده نمى درى، اى صاحب عفو بزرگ، اى صاحب گذشت زیبا، اى کسى که دو دست [جمال و جلال] خویش را به رحمت گشاده اى، اى همدم هر خواسته [یا: هر سخن در گوشى]، اى گسترنده ى آمرزش، اى برطرف کننده ى هر ناراحتى سخت و گلوگیر، اى درگذرنده ى از لغزشها، اى بزرگوارانه گذشت کننده، اى صاحب بخشش بزرگ، اى کسى که پیش از استحقاق نعمتها شروع به عطا مى فرمایى، اى پروردگار من، اى آقاى من، اى منتهاى رغبت من، به حق خود و حضرت محمد و على و فاطمه و حسن و حسین و على بن حسین و محمد بن على و جعفر بن محمد، و موسى بن جعفر، و على بن موسى، و محمد بن على، و على بن محمد، و حسن بن على، و حضرت قائم مهدى امامان هدایتگر علیهم السلام درخواست مى نمایم که بر محمد و آل محمد درود فرستى، و از تو مسألت دارم اى خدا که روى و وجودم را با آتش جهنم زشت نگردانى، و آنچه را که خود زیبنده ى آن هستى به من بکنى.»

سپس هر خواسته اى داشتى ذکر مى کنى. (71)

دعاى دیگر در تعقیب دو رکعت چهارم

همچنین بگو:

«اللَّهُ اللَّهُ رَبِّی حَقّاً حَقّاً اللَّهُمَّ أَنْتَ لِکُلِّ عَظِیمَةٍ وَ أَنْتَ لِهَذِهِ الْأُمُورِ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اکْفِنِیهَا یَا حَسَنَ الْبَلَاءِ عِنْدِی یَا قَدِیمَ الْعَفْوِ عَنِّی یَا مَنْ لَا غِنَى لِشَیْ ءٍ عَنْهُ یَا مَنْ لَا بُدَّ لِشَیْ ءٍ مِنْهُ یَا مَنْ رِزْقُ کُلِّ شَیْ ءٍ عَلَیْهِ یَا مَنْ مَصِیرُ کُلِّ شَیْ ءٍ إِلَیْهِ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ تَوَلَّنِی وَ لَا تُوَلِّنِی غَیْرَکَ أَحَداً مِنْ شِرَارِ خَلْقِکَ وَ کَمَا خَلَقْتَنِی فَلَا تُضَیِّعْنِی اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ لَهُمْ لَا یُفَرِّجُهُ غَیْرُکَ وَ لِفَرْحَةٍ لَا تُنَالُ إِلَّا بِکَ وَ لِکَرْبٍ لَا یَکْشِفُهُ سِوَاکَ وَ لِمَغْفِرَةٍ لَا تُبْلَغُ إِلَّا بِکَ وَ لِحَاجَةٍ لَا یَقْضِیهَا إِلَّا أَنْتَ اللَّهُمَّ فَکَمَا کَانَ مِنْ شَأْنِکَ إِلْهَامِیَ الدُّعَاءَ فَلْیَکُنْ مِنْ شَأْنِکَ الْإِجَابَةُ فِیمَا دَعَوْتُکَ لَهُ وَ النَّجَاةُ فِیمَا فَزِعْتُ إِلَیْکَ مِنْهُ اللَّهُمَّ إِنْ لَا أَکُنْ أَهْلًا أَنْ أَبْلُغَ رَحْمَتَکَ فَإِنَّ رَحْمَتَکَ أَهْلٌ أَنْ تَبْلُغَنِی لِأَنَّهَا وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ ءٍ وَ أَنَا شَیْ ءٌ فَلْتَسَعْنِی رَحْمَتُکَ یَا إِلَهِی یَا کَرِیمُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تُعْطِیَنِی فَکَاکَ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ تُوجِبَ لِی الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ وَ تُزَوِّجَنِی مِنَ الْحُورِ الْعِین بِفَضْلِکَ وَ تُعِیذَنِی مِنَ النَّارِ بِطَوْلِکَ وَ تُجِیرَنِی مِنْ غَضَبِکَ وَ سَخَطِکَ عَلَیَّ وَ تُرْضِیَنِی بِمَا قَسَمْتَ لِی وَ تُبَارِکَ لِی فِیمَا أَعْطَیْتَنِی وَ تَجْعَلَنِی لِأَنْعُمِکَ مِنَ الشَّاکِرِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِذَلِکَ وَ ارْزُقْنِی حُبَّکَ وَ حُبَّ کُلِّ مَنْ أَحَبَّکَ وَ حُبَّ کُلِّ عَمَلٍ یُقَرِّبُنِی إِلَى حُبِّکَ وَ مُنَّ عَلَیَّ بِالتَّوَکُّلِ عَلَیْکَ وَ التَّفْوِیضِ إِلَیْکَ وَ الرِّضَا بِقَضَائِکَ وَ التَّسْلِیمَ لِأَمْرِکَ حَتَّى لَا أُحِبَّ تَعْجِیلَ مَا أَخَّرْتَ وَ لَا تَأْخِیرَ مَا عَجَّلْتَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا؛

– خدا خدا حقیقتاً و واقعاً پروردگار من است، خداوندا، تویى یاور من براى هر امر بزرگ، و تویى یاور من براى خصوص این امور، پس بر محمد و آل او درود فرست، و در رابطه این امور مرا کفایت فرما، اى خدایى که بلاى تو در نزد من زیباست، اى صاب عفو و گذشته دیرینه و بى آغاز از من، [اى خدایى که هیچ چیز از تو بى نیاز نیست،] اى خدایى که همه اشیاء ناچار از توست، اى خدایى که روزى همه ى موجودات بر توست، اى خدایى که بازگشت همه چیز به سوى توست، بر محمد و آل محمد درود فرست [و خود سرپرست من باش]، و سرپرستى مرا به احدى از مخلوقات بد خود وامگذار، و چنانکه مرا آفریدى ضایعم مگردان.

خداوندا، تو را براى غم و اندوهى مى خوانمت که غیر تو نمى تواند آن را برطرف کند، و براى رحمتى [یا: گشایشى] که جز به وسیله ى تو نمى توان به آن رسید، [و براى ناراحتى سخت و گلوگیرى که جز تو کسى نمى تواند آن را برطرف نماید، و براى آمرزشى که جز به تو نمى توان بدان رسید]، و براى حاجتى که جز تو نمى تواند آن را برآورده نماید، خدایا، پس چنانکه از شأن تو [این بود که دعا را به من الهام فرمودى، پس این را نیز از شأن خود قرار ده که] دعاهایم را اجابت فرمایى، و از آنچه که به سوى تو گریختم، نجاتم دهى. خدایا، اگر شایستگى آن را ندارم که به رحمتت برسم، مسلماً رحمتت شایستگى آن را دارد که مرا فراگیرد، زیرا رحمت تو هر چیز را فراگرفته است، و من نیز یک چیز هستم، پس رحمتت مرا فراگیرد، اى معبود من، اى بزرگوار.

خداوندا، به روى [و اسماء و صفات] بزرگوارت از تو درخواست مى نمایم که بر محمد و آل محمد درود فرستى و مرا از آتش جهنم آزاد سازى، و به رحمت خویش بهشت را بر من واجب گردانده، و به فضل خویش از حور العین به ازدواج من درآورده، و به بخشش خود از آتش جهنم پناه داده [یا: مرا از آن دور گردانى]، و مرا از خشم و غضب خود در پناه خویش درآورى، و به آنچه من قسمت و مقدر فرمودى خرسند، و آنچه را که به من عطا نموده اى پرخیر و برکت، و از سپاسگزاران در برابر نعمتهایت بگردانى.

خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست، و همه ى اینها را بر من منت نه، و دوستى خود و دوستى هر کسى را که تو را دوست دارد، و دوستى هر عملى که مرا به دوستى ات نزدیک مى گرداند، روزى ام گردان، و توکل به خود و واگذار نمودن امور به تو و خشنودى در برابر قضاء و اراده ى حتمى ات و تسلیم [یا: خشنودى به فضل و داده ات، و تعظیم] در برابر امرت را بر من ارزانى دار، تا اینکه نخواهم امورى را که به عقب انداخته اى، به جلو اندازى، و یا آنچه را که مقدم داشته اى به تأخیر اندازى. اى مهربانترین مهربانها، و بر محمد و آل او درود فرست و به من چنین و چنان کن.»

سپس هر دعایى راکه دوست دارى ذکر مى کنى. (72)

نافله مغرب

نافله مغرب، چهار رکعت، بعد از نماز مغرب است.

کیفیت دو رکعت نخست نافله هاى نماز مغرب

این دو رکعت را به این نیت شروع مى کنى: «نماز نافله ى مغرب را به گونه استحبابى و به منظور عبادت خداوند – جل جلاله – از آن جهت که زیبنده ى پرستش است، به جا مى آورم»، سپس هفت تکبیر افتتاح را همراه با دعاهاى آن به صورتى که در رکعت اول نافله هاى نماز ظهر شرح دادیم به جا مى آورى، و به همان کیفیتى که ذکر کردیم توجه مى کنى، و بعد از توجه سوره ى حمد و بعد از حمد یکى از سوره هایى را که روایت کردیم برگزیده و قرائت مى نمایى. و وقتى از رکعت اول نماز نافله ى مغرب بپا خاستى، سوره ى حمد و یکى از سوره هایى که در دو روایت ذکر نمودیم برگزیده و قرائت مى کنى، سپس رکعت دوم را به همان کیفیت که در رکعت اول نافله هاى نماز ظهر توضیح دادیم، کامل نموده و سلام نماز را مى گویى. آنگاه به همان صورتى که پیش از این ذکر کردیم سه بار تکبیر مى گویى، و انجام تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام نیز به کیفیت گذشته مستحب است.

بعد از این دو رکعت این دعا را مى خوانى:

«إِنَّکَ تَرَى وَ لَا تُرَى وَ أَنْتَ بِالْمَنْظَرِ الْأَعْلَى وَ إِنَّ إِلَیْکَ الرُّجْعَى وَ الْمُنْتَهَى وَ إِنَّ لَکَ الْمَمَاتَ وَ الْمَحْیَا وَ إِنَّ لَکَ الْآخِرَةَ وَ الْأُولَى اللَّهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِکَ مِنْ أَنْ نَذِلَّ وَ نَخْزى وَ أَنْ نَأْتِیَ مَا عَنْهُ تَنْهَى اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَسْأَلُکَ الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ وَ أَسْتَعِیذُ بِکَ مِنَ النَّارِ بِقُدْرَتِکَ وَ أَسْأَلُکَ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ بِعِزَّتِکَ وَ اجْعَلْ أَوْسَعَ رِزْقِی عِنْدَ کِبَرِ سِنِّی وَ أَحْسَنَ عَمَلِی عِنْدَ اقْتِرَابِ أَجَلِی وَ أَطِلْ فِی طَاعَتِکَ وَ مَا یُقَرِّبُ مِنْکَ وَ یُحْظِی عِنْدَکَ وَ یُزْلِفُ لَدَیْکَ عُمُرِی وَ أَحْسِنْ فِی جَمِیعِ أَحْوَالِی وَ أُمُورِی مَعُونَتِی وَ لَا تَکِلْنِی إِلَى أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ وَ تَفَضَّلْ عَلَیَّ بِقَضَاءِ جَمِیعِ حَوَائِجِی [فِی ] الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ ابْدَأْ بِوَالِدَیَّ وَ وُلْدِی وَ بِجَمِیعِ إِخْوَانِیَ الْمُؤْمِنِینَ فِی جَمِیعِ مَا سَأَلْتُکَ لِنَفْسِی بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین ؛

– خداوندا، بى گمان تو مى بینى و دیده نمى شوى، و در بالاترین چشم انداز قرار دارى، و بازگشت و سرانجام همگان فقط به سوى توست، و مسلماً مرگ و زندگانى به دست توست، و آخرت و دنیا از آن توست، خدایا، به تو پناه مى بریم از اینکه خوار و رسوا گشته و آنچه را که از آن نهى فرموده اى مرتکب شویم، خداوندا، براستى از تو مسألت مى کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستى، و به رحمتت بهشت را از تو خواهانم، و به قدرتت از آتش جهنم به تو پناه مى آورم، و به عزتت از حور العین و زنان سیاه و درشت چشم بهشتى از تو درخواست مى نمایم. و وسیع ترین روزى ام را در هنگام فزونى عمرم، و نیکوترین عملم را در هنگام نزدیکى سرآمد عمرم قرار ده، و عمرم را در

طاعتت و آنچه که مرا به تو نزدیک گردانیده و در نزدت بهره مند، و در پیشگاهت برخوردار از منزلت مى گرداند، طولانى گردان، و در همه ى حالات و امورم مرا نیکو یارى فرما، و به هیچ یک از مخلوقاتت وامگذار، و تفضل فرموده و همه ى حوایجم در دنیا و آخرت را برآورده ساز، و در تمام آنچه از تو براى خود درخواست نمودم نخست به والدین و فرزندان و تمام برادران مؤمنم عطا فرما و در مرحله ى دوم به من. به رحمتت، اى مهربانترین مهربانها.»

کیفیت دو رکعت دیگر نافله هاى مغرب

سپس براى خواندن دو رکعت آخر نافله هاى مغرب بپا مى خیزى. و نیت این دو نیز مانند نیت دو رکعت نخست مى باشد. آنها را با تکبیرة الاحرام آغاز نموده، و سوره ى حمد و یک سوره از دو روایتى که ذکرش گذشت، برگزیده و قرائت مى کنى، و به همان صورتى که در دو رکعت اول نافله هاى ظهر ذکر نمودیم رکوع و سجده به جا مى آورى.

آنگاه براى خواندن رکعت دوم نافله ى مغرب برخاسته، و سوره ى حمد و یک سوره از دو روایت را برگزیده و قرائت مى کنى، و مثل قنوت نافله هاى ظهر قنوت مى کنى، و رکوع، و دو سجده ى و دعاى مخصوص آن را (یعنى: «أللهم انى أسألک بوجهک الکریم» هفت بار تا آخر) بر آن مى افزایى، بعد مى نشینى و تشهد را به صورت کامل گفته، و سلام نماز و تکبیرهاى سه گانه را مى گویى، و تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام را به صورتى که گذشت انجام مى دهى.

و بعد از این دو رکعت، این دعا را مى خوانى:

«اللَّهُمَّ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الْغِنَى وَ الْفَقْرِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الْخِذْلَانِ وَ النَّصْرِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الْمَوْتِ وَ الْحَیَاةِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الصِّحَّةِ وَ السُّقْمِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الْخَیْرِ وَ الشَّرِّ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ وَ بِیَدِکَ مَقَادِیرُ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ بَارِکْ لِی فِی دِینِی وَ دُنْیَایَ وَ آخِرَتِی وَ بَارِکْ لِی فِی أَهْلِی وَ مَالِی وَ وُلْدِی وَ إِخْوَانِی وَ جَمِیعِ مَا خَوَّلْتَنِی وَ رَزَقْتَنِی وَ أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیَّ وَ مَنْ أَحْدَثْتَ بَیْنِی وَ بَیْنَهُ مَعْرِفَةً مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ اجْعَلْ مَیْلَهُ إِلَیَّ وَ مَحَبَّتَهُ لِی وَ اجْعَلْ مُنْقَلَبَنَا جَمِیعاً إِلَى خَیْرٍ دَائِمٍ وَ نَعِیمٍ لَا یَزُولُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَقْصِرْ أَمَلِی عَنْ غَایَةِ أَجَلِی وَ اشْغَلْ قَلْبِی بِالْآخِرَةِ عَنِ الدُّنْیَا وَ أَعِنِّی عَلَى مَا وَظَّفْتَ عَلَیَّ مِنْ طَاعَتِکَ وَ کَفَّلْتَنِیهِ مِنْ رِعَایَةِ حَقِّکَ وَ أَسْأَلُکَ فَوَاتِحَ الْخَیْرِ وَ خَوَاتِمَهُ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنَ الشَّرِّ وَ أَنْوَاعِهِ خَفِیِّهِ وَ مُعْلَنِهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَقَبَّلْ عَمَلِی وَ ضَاعِفْهُ لِی وَ اجْعَلْنِی مِمَّنْ یُسَارِعُ فِی الْخَیْرَاتِ وَ یَدْعُوکَ رَغَباً وَ رَهَباً وَ اجْعَلْنِی لَکَ مِنَ الْخَاشِعِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ فُکَّ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ وَ أَوْسِعْ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلَالِ وَ ادْرَأْ عَنِّی شَرَّ فَسَقَةِ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ شَرَّ فَسَقَةِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ وَ شَرَّ کُلِّ ذِی شَرٍّ اللَّهُمَّ أَیُّمَا أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ أَرَادَنِی أَوْ أَحَداً مِنْ أَهْلِی وَ وُلْدِی وَ إِخْوَانِی وَ أَهْلَ حُزَانَتِی بِسُوءٍ فَإِنِّی أَدْرَأُ بِکَ فِی نَحْرِهِ وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّهِ وَ أَسْتَعِینُ بِکَ عَلَیْهِ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ خُذْهُ عَنِّی مِنْ بَیْنِ یَدَیْه ِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ یَمِینِهِ وَ عَن شِمَالِهِ وَ مِنْ فَوْقِهِ وَ مِنْ تَحْتِهِ وَ امْنَعْهُ مِنْ أَنْ یَصِلَ إِلَیَّ مِنْهُ سُوءٌ أَبَداً بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ تَوَکَّلْتُ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْ ءٍ قَدْراً اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلْنِی وَ أَهْلِی وَ وُلْدِی وَ إِخْوَانِی فِی کَنَفِکَ وَ حِفْظِکَ وَ حِرْزِکَ وَ حِیَاطَتِکَ وَ جِوَارِکَ وَ أَمْنِکَ وَ أَمَانِکَ وَ عِیَاذِکَ وَ مَنْعِکَ عَزَّ جَارُکَ وَ جَلَّ ثَنَاؤُکَ وَ امْتَنَعَ عَائِذُکَ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلْنِی وَ إِیَّاهُمْ فِی حِفْظِکَ وَ مَنَافِعِکَ وَ وَدَائِعِکَ الَّتِی لَا تَضِیعُ مِنْ کُلِّ سُوءٍ وَ مِنْ شَرِّ الشَّیْطَانِ وَ السُّلْطَانِ إِنَّکَ أَشَدُّ بَأْساً وَ أَشَدُّ تَنْکِیلًا اللَّهُمَّ إِنْ کُنْتَ مُنْزِلًا بَأْساً مِنْ بَأْسِکَ أَوْ نَقِمَةً مِنْ نَقِمَتِکَ – بَیاتاً وَ هُمْ نائِمُونَ أَوْ ضُحًى وَ هُمْ یَلْعَبُونَ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلْنِی وَ أَهْلِی وَ وُلْدِی وَ إِخْوَانِی فِی دِینِی فِی مَنْعِکَ وَ کَنَفِکَ وَ دِرْعِکَ الْحَصِینَةِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِنُورِ وَجْهِکَ الْمُشْرِقِ الْحَیِّ الْقَیُّومِ الْبَاقِی الْکَرِیمِ وَ أَسْأَلُکَ بِنُورِ وَجْهِکَ الْقُدُّوسِ الَّذِی أَشْرَقَتْ لَهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرَضُونَ وَ صَلَحَ عَلَیْهِ أَمْرُ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تُصْلِحَ لِی شَأْنِی کُلَّهُ وَ تُعْطِیَنِی مِنَ الْخَیْرِ کُلِّهِ وَ تَصْرِفَ عَنِّی الشَّرَّ کُلَّهُ وَ تَقْضِیَ لِی حَوَائِجِی کُلَّهَا وَ تَسْتَجِیبَ لِی دُعَائِی وَ تَمُنَّ عَلَیَّ بِالْجَنَّةِ طَوْلًا مِنْکَ وَ تُجِیرَنِی مِنَ النَّارِ وَ تُزَوِّجَنِی مِنَ الْحُورِ الْعِینِ وَ ابْدَأْ بِوَالِدَیَّ وَ إِخْوَانِیَ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَخَوَاتِیَ الْمُؤْمِنَاتِ فِی جَمِیعِ مَا سَأَلْتُکَ لِنَفْسِی بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین ؛

– خداوندا، اندازه ها و مقادیر شب و روز، آفتاب و مهتاب، بى نیازى و نادارى، شکست و پیروزى، مرگ و زندگانى، بهبودى و بیمارى، خیر و شر، [بهشت و جهنم] و دنیا و آخرت تنها به دست توست. خدایا، بر محمد و آل او درود فرست، و دین و دنیا و آخرتم را براى من پرخیر و برکت گردان، و در اهل و دارایى و فرزندان و برادرانم و همه ى آنچه را که به من عنایت و روزى نموده و ارزانى داشته اى و هر کس از مؤمنان که میان من و او آشنایى ایجاد کرده اى، مبارک گردان، و نسبت به من متمایل، و دوستدارم قرار ده، و بازگشت ما را به سوى خیر جاودانى و نعمت معنوى اى که از بین نمى رود، قرار ده.

خداوندا، بر محمد و آل او درود فرست، [و] آرزویم را کوتاه تر از فرجام سرآمد عمرم بگردان، و دلم را با مشغول شدن به آخرت از دنیا بازدار، و مرا بر آنچه از طاعتت موظف، و بر رعایت حقوقت مکلف نموده اى، یارى فرما. و آغازها و پایان هاى خیر و خوبى را از تو مسألت دارم، و به تو پناه مى برم از شر، و انواع مخفى و آشکار آن. خداوندا، بر محمد و آل او درود فرست، و عمل مرا بپذیر، و آن را دو چندان گردان، و از کسانى قرار ده که در خیرات و خوبیها پیشى گرفته، و با حالت و رغبت و هراس تو را مى خوانند، و از فروتنان درگاهت قرار ده.

خداوندا، بر محمد و آل او درود فرست و از آتش جهنم رهایم فرما، و روزى حلالت را بر من وسعت ده، و شر فاسقان جن و انس، و شر گناهکاران عرب و عجم، و آسیب هر آسیب رسان را از من دور فرما. خداوندا، هر کس از مخلوقاتت که بخواهد به من، یا هر کدام از خانواده و فرزندان و برادرانم و بستگانم که به خاطر آنان ناراحت مى شوم، بدى برساند، من به واسطه ى تو بر سینه ى او دست رد زده و دورش مى نمایم، و از شر او به تو پناه مى برم، و از تو یارى مى جویم، پس بر محمد و آل او درود فرست، و او را پیش روى و پشت سر و سمت راست و چپ و بالا [و زیرش] بگیر، و نگذار که هیچگاه از ناحیه ى او بدى و آسیبى به من برسد. به نام خدا، و به [وسیله ى] خدا، بر خدا توکل نمودم، براستى که هر کس بر خداوند توکل نماید، خدا او را کفایت مى کند، بى گمان خداوند کار خود به آخر مى رساند، و خداوند براى هر چیز اندازه مشخصى قرار داده است.

خداوندا، بر محمد و آل او درود فرست، و من و خانواده و فرزندان و برادرانم را در تحت حمایت و حفظ و نگاهدارى و محافظت و همسایگى و امن [و امان] و پناهندگى و بازدارندگى خویش قرار ده. همسایه ى تو سربلند، و ثنایت بزرگ، و پناهنده ى به تو دور از دسترس همگان است، و معبودى جز تو نیست، پس بر محمد و آل او درود فرست و من و آنان را از هر بدى، و شر شیطان و فرمانروا، و در تحت حفظ و حمایت و دفاع و آن سپرده هایت که هرگز از بین نمى رود، قرار ده، که تو سخت نیرومندتر و بازدارنده تر و سخت ترین سزادهندگان مى باشى. خداوندا، اگر خواستى سختى و گرفتاریى از سختیها و گرفتاریهایت را شبانگاهان و در حالى که مردم در خوابند، یا در روز و وقتى که در حال سرگرمى و بازى هستند، فروفرستى، پس بر محمد و آل او درود فرست، و من و خانواده و فرزندان و برادران دینى ام را در تحت بازدارندگى و حمایت و سپر محفوظ و استوار خویش قرار ده.

خدایا، به نور روى [و اسماء و صفات] ات که روشن و زنده و قیوم و برپا و برپادارنده ى مخلوقات و پاینده و بزرگوار است، از تو درخواست مى نمایم، و به نور روى [و اسماء و صفات] بسیار پاکیزه از هر عیب و کاستى ات که آسمانها و زمینها بدان روشن، و امر اولین و آخرین براساس آن اصلاح مى یابد، از تو مسئلت دارم که بر محمد و آل او درود فرستى، و تمام حالات و امورم را اصلاح فرمایى، و همه ى خیر و خوبى را به من عطا فرمایى، و از همه ى بدیها بازداشته، و تمام خواسته هایم را برآورده ساخته، و دعایم را اجابت فرمایى و از روى بخشش از ناحیه ى خود، بهشت را بر من ارزانى بدارى، و مرا از آتش جهنم در پناه خویش درآورى، و از حورالعین و زنان سیاه و درشت چشم بهشتى به ازدواجم درآورى، و تمام آنچه را که از تو براى خود درخواست نمودم اول به پدر و مادر و برادران و خواهران مؤمنم عطا فرما، و بعد به من، به رحمتت اى مهربانترین مهربانها. (73)

فاصله بین نماز مغرب و عشا، وقت مخصوص مناجات با خدا

اینک مى گویم: پیش از خواندن نافله هاى نماز مغرب، تعقیب نماز مغرب را طول نده، زیرا برترین وقت انجام نافله هاى نماز مغرب تا پیش از برطرف شدن سرخى آفتاب از افقگاه غروب آفتاب مى باشد. و گروهى از عارفان در بین نماز مغرب و عشا با غیر خدا – جل جلاله – سخن نمى گفتند، زیرا آن وقت، وقت مختص به مناجات با خداوند علام الغیوب و وقت کامیابى و برآورده شدن حوایج است، بلکه اگر نمازگزار بیم آن را داشته باشد که به خاطر مشغول شدن به خواندن این دعاها، سرخى آفتاب پیش از خواندن نافله ى مغرب از افق مغرب برطرف شود، دعاهاى وقت گیر را به بعد از نافله هاى مغرب به تأخیر اندازد، که بنابر برخى از روایات تأخیر آن فضیلت دارد و مستحب است.

اگر ترک سخن گفتن با غیر خدا – جل جلاله – تا خواندن نماز واجب عشا براى او مقدور نبود، بکوشد که با غیر خداوند – جل جلاله – سخن نگوید تا اینکه لااقل چهار رکعت نافله مغرب را بخواند؛ زیرا در روایت آمده که امام صادق علیه السلام فرمود: «هر کس نماز مغرب را بخواند و بعد تعقیب آن را به جا آورد و سخن نگوید تا اینکه دو رکعت نماز نافله را بخواند، آن دو رکعت در علیین براى او نوشته مى شوند، و اگر چهار رکعت بخواند، یک حج و عمره نیکو براى او نوشته مى شود.» (74)

سوره هاى مخصوص نافله هاى مغرب

حاتم بن فرج مى گوید: از حضرت اباالحسن موسى بن جعفر علیهماالسلام درباره ى سوره هایى که در چهار رکعت [نافله هاى نماز مغرب] خوانده مى شود، پرسیدم، حضرت علیه السلام به خط خویش مرقوم فرمود: «در رکعت اول سوره ى «قل هو الله أحد» و در رکعت دوم سوره ى «انا أنزلناه»؛ و در رکعت سوم، آیاتى از اول سوره ى بقره و وسط همان سوره، یعنى آیات (و الهکم اله واحد) (75)

و سپس پانزده بار سوره ى «قل هو الله أحد»، و در رکعت چهارم، آیة الکرسى و آخر سوره ى بقره (76)

و سپس پانزده بار «قل هو الله أحد» را بخواند.»

و در روایت دیگرى نیز آمده است: «در رکعت اول نافله هاى مغرب، سوره ى حمد و سه بار «قل هو الله أحد»، و در رکعت دوم سوره ى حمد و «انا أنزلناه» خوانده مى شود». چنانکه در روایت دیگر آمده است: «حضرت ابى الحسن امام کاظم و امام باقر علیهماالسلام همواره در دو رکعت سوم و چهارم نافله هاى مغرب، در رکعت سوم، سوره ى حمد و اول سوره ى حدید، تا (علیم بذات الصدور) (77)

و در رکعت چهارم سوره ى حمد و آخر سوره ى حشر (78)

را قرائت مى فرمودند.» (79)

دعاى مخصوص آخرین سجده ى نافله هاى مغرب

درباره ى دعایى که در آخرین سجده ى نافله هاى مغرب خوانده مى شود و فضیلت آن، در روایت آمده که امام صادق علیه السلام فرمود:

«هر کس در آخرین سجده از نافله ى بعد از نماز مغرب شب جمعه (و اگر در هر شب آن را انجام دهد، افضل و بهتر خواهد بود) هفت بار بگوید:

«اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِوَجْهِکَ الْکَرِیمِ وَ بِاسْمِکَ الْعَظِیمِ وَ مُلْکِکَ الْقَدِیمِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَغْفِرَ ذَنْبِیَ الْعَظِیمَ إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الْعَظِیمَ إِلَّا الْعَظِیم ؛

– خداوندا، همانا به روى [و اسماء و صفات] بزرگوارت و به اسم بزرگ [و فرمانروایى دیرینه و بى آغازت از تو مسئلت دارم که بر محمد و آل او درود فرستى، و گناه بزرگ مرا بیامرزى]، که گناه بزرگ را جز بزرگ نمى آمرزد.»

نماز را تمام مى کند، در حالى که خداوند او را مورد مغفرت خویش قرار داده است.

و در روایت دیگرى آمده است: «برابر با شصت حج از دورترین شهرهاست.» (80)

نمازهاى مستحبى بین نافله هاى مغرب و نماز عشا و فضیلت آنها

امام صادق علیه السلام به نقل از پدر بزرگوارش علیهماالسلام از رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «در ساعت غفلت نماز بخوانید، اگر چه دو رکعت باشد، زیرا این دو رکعت انسان را در دار کرامت الهى وارد مى کنند.»

همچنین امام صادق علیه السلام به روایت از پدر بزرگوارش علیهماالسلام از رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «در ساعت غفلت نماز نافله بخوانید، هر چند دو رکعت مختصر باشد، زیرا این دو رکعت انسان را در دار کرامت الهى وارد مى کنند.» عرض شد:اى رسول خدا، ساعت غفلت کى است؟ فرمود: «بین مغرب و عشاء.»

اینک نمازهایى را که بین نماز مغرب و عشا خوانده مى شود، براساس روایات برگزیده و ذکر مى کنیم:

1- غفیله

امام صادق علیه السلام فرمود: «هر کس بین نماز مغرب و عشا دو رکعت نماز بخواند، به این صورت که در رکعت اول سوره ى حمد و فرمایش خداوند متعال را بخواند که مى فرماید:

«وَ ذَا النُّونِ إِذ ذَّهَبَ مُغَضِبًا فَظَنَّ أَن لَّن نَّقْدِرَ عَلَیْهِ فَنَادَى فىِ الظُّلُمَتِ أَن لَّا إِلَاهَ إِلَّا أَنتَ سُبْحَانَکَ إِنىّ کُنتُ مِنَ الظَّلِمِینَ،

فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَ نجَّیْنَاهُ مِنَ الْغَمّ وَ کَذَالِکَ نُجِى الْمُؤْمِنِینَ؛ (81)

– و ذوالنون [یعنى حضرت یونس علیه السلام] را [به یاد آور] آن هنگام که خشمگین [از عمل قوم خویش] رهسپار شد، و گمان نمود که ما نمى توانیم بر او تنگ بگیریم، لذا در میان تاریکیها ندا داد: معبودى جز تو نیست، پاک و منزهى، براستى که من از ستمکاران بودم، پس دعاى او را اجابت نموده، و از غم و اندوه نجات بخشیدیم، و این چنین مؤمنان را رهایى مى بخشیم.»

و در رکعت دوم، سوره ى حمد و فرمایش خداوند متعال را بخواند که مى فرماید:

«وَ عِندَهُ مَفَاتِحُ الْغَیْبِ لَا یَعْلَمُهَا إِلَّا هُوَ وَ یَعْلَمُ مَا فىِ الْبرَّ وَ الْبَحْرِ وَ مَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلَّا یَعْلَمُهَا وَ لَا حَبَّةٍ فىِ ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَ لَا رَطْبٍ وَ لَا یَابِسٍ إِلَّا فىِ کِتَابٍ مُّبِینٍ؛ (82)

– و کلیدهاى غیب در نزد اوست و جز او از آن آگاه نیست، و هر چه در خشکى و دریاست مى داند، و [حتى] هیچ برگى [از درختى] نمى افتد مگر اینکه به آن آگاه است، و هیچ دانه اى در تاریکیهاى زمین و هیچ تر و یا خشکى نیست مگر اینکه در کتاب مبین [علم الهى] وجود دارد.»

و وقتى از قرائت آن فراغت پیدا کرد، دستها را براى قنوت بالا برده و بگوید:

«اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِمَفَاتِحِ الْغَیْبِ الَّتِی لَا یَعْلَمُهَا إِلَّا أَنْتَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا؛

– خداوندا، به حق کلیدهاى غیب که جز تو آن را نمى داند، از تو خواهانم که بر محمد و آل محمد درود فرستى، و فلان حاجت مرا برآورده کنى.»

و بعد بگوید:

» اللَّهُمَّ أَنْتَ وَلِیُّ نِعْمَتِی وَ الْقَادِرُ عَلَى طَلِبَتِی تَعْلَمُ حَاجَتِی فَأَسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ لَمَّا قَضَیْتَهَا لِی؛

– خدایا، تویى سرپرست نعمت من، و توانا بر [برآوردن] خواسته ام، حاجتم را مى دانى، پس به حق محمد و آل محمد – که سلام بر او و ایشان باد – از تو خواهانم که آنها را براى من برآورده سازى.»

و سپس حاجت خویش را از خداوند- جل جلاله – بخواهد، خداوند هر چه را که خواسته به او عطا مى فرماید، زیرا پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: «دو رکعت غفیله را ترک نکنید، و آن دو مابین نماز مغرب و عشا خوانده مى شوند.»

2- امام صادق به نقل از پدر بزرگوارش از جد بزرگوارش از پدر بزرگوارش فرمود: امیرالمؤمنین علیهم السلام فرمود: «هنگام وفات رسول خدا صلى الله علیه و آله به او عرض کردیم: اى رسول خدا، سفارشى به ما بفرما. فرمود: شما را سفارش مى کنم به خواندن دو رکعت نماز بین مغرب و عشا، به این صورت که در رکعت اول سوره ى حمد و ده بار سوره ى «اذا زلزلت الأرض زلزالها»، و در رکعت دوم سوره ى حمد و پانزده بار سوره «قل هو الله أحد» را قرائت کنید، زیرا هر کس این را در هر ماه انجام دهد، از تقوى پیشگان خواهد بود، و اگر در هر سال انجام دهد از نیکوکاران خواهد بود، و اگر در هر جمعه و هفته اى یک بار انجام دهد از نمازگزاران خواهد بود، و اگر در هر شب انجام دهد، در بهشت جاى مرا تنگ خواهد نمود (83)

و ثواب آن را جز خداوند پروردگار عالمیان، نمى تواند به شماره در آورد.»

3- روایت شده که بعضى از موالى و ما و ائمه علیهم السلام درباره ى گفتار خداوند متعال که مى فرماید:

«إِنَّ نَاشِئَةَ الَّیْلِ هِىَ أَشَدُّ وَطْا وَ أَقْوَمُ قِیلاً؛ (84)

– و به راستى که پدیده [و نماز] شب از لحاظ موافقت [زبان با دل] سخت تر، و از لحاظ گفتار استوارتر است.»

فرمود: «مقصود از آیه ى شریفه همان دو رکعت نماز بعد از نماز مغرب است، که در رکعت اول سوره ى «فاتحة الکتاب» و ده آیه از اول سوره ى بقره و آیه ى سخره (85)

و آیه ى (الهکُم اله واحد) تا آخر یعنى تا: (لقوم یعقلون) (86)

و پانزده بار سوره ى «قل هو الله أحد»؛ و در رکعت دوم سوره ى «فاتحة الکتاب» و آیة الکرسى (87)

و آخر سوره ى بقره از (لله ما فى السموات) تا آخر سوره (88)

و پانزده بار سوره ى «قل هو الله أحد» را مى خوانى. و بعد از به پایان بردن نماز، هر دعایى که خواستى مى کنى.»

آنگاه فرمود: «هر کس این نماز را به جا آورد و بر آن مواظبت نماید، خداوند در برابر هر نماز براى او ششصد هزار حج مى نویسد.»

این نماز به طریق دیگر نیز روایت شده که مطلبى افزون بر روایت گذشته دارد. به این صورت که در آن آمده است: بعد از سلام نماز بگو:

«اللَّهُمَّ مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَى دِینِکَ وَ دِینِ نَبِیِّکَ وَ وَلِیِّکَ وَ لَا تُزِغْ قَلْبِی بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنِی وَ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ وَ أَجِرْنِی مِنَ النَّارِ بِرَحْمَتِکَ اللَّهُمَّ امْدُدْ لِی فِی عُمُرِی وَ انْشُرْ عَلَیَّ رَحْمَتَکَ وَ أَنْزِلْ عَلَیَّ مِنْ بَرَکَاتِکَ وَ إِنْ کُنْتُ عِنْدَکَ فِی أُمِّ الْکِتَابِ شَقِیّاً فَاجْعَلْنِی سَعِیداً فَإِنَّکَ تَمْحُو مَا تَشَاءُ وَ تُثْبِتُ وَ عِنْدَکَ أُمُّ الْکِتَابِ؛

– خداوندا، اى گرداننده و زیرو رو کننده ى دلها و دیدگان، قلبم را بر دینت و دین پیامبرت [و ولى] ات استوار گردان، و دلم را بعد از آنکه هدایت فرمودى، منحرف مفرما، و رحمتى از جانب خویش به من ارزانى دار، براستى که تو بسیار بخشنده اى، و به رحمت خویش از آتش جهنم در پناه خود درآور. خداوندا، عمر مرا طولانى گردان، و رحمتت را بر من بگستران، و برکاتت را بر من فرود آور، و اگر در نزد تو در ام الکتاب [علم تو] بدبخت هستم، پس مرا سعادتمند قرار ده، که تو هر چه را بخواهى محو و یا ثابت مى گردانى، و ام الکتاب تنها در نزد توست.»

سپس هر کدام از اذکار زیر را ده بار بگو:

– «أستَجیرُ بِالله مِنَ النّار.»: (به خدا پناه مى برم از آتش جهنم.)

– «أَسْأَلُ اللَّهَ الْجَنَّة»: (از خدا بهشت را خواهانم.)

– «أَسْأَلُ اللَّهَ الْحُورَ الْعِین»: (از خدا حورالعین و زنان سیاه و درشت چشم بهشتى را خواهانم.)

4- امام صادق علیه السلام فرمود: «هر کس بعد از نماز مغرب چهار رکعت نماز بخواند، و در هر رکعت از آن پانزده بار «قل هو الله أحد» قرائت کند، وقتى نماز را تمام کند، بین او و خداوند متعال گناهى نمى ماند که خدا آن را نبخشیده باشد.»

5- امام رضا علیه السلام فرمود: «هر کس نماز مغرب را بخواند و بعد از آن چهار رکعت نماز بخواند، و سخن نگوید تا اینکه ده رکعت دیگر نماز بخواند، به این صورت که در هر رکعت سوره ى «فاتحة الکتاب» و «قل هو الله أحد» را قرائت کند، براى او برابر با [یا: به منزله ى] آزاد کردن ده برده خواهد بود.»

6- امام صادق علیه السلام به نقل از رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «نماز نافله بخوانید، اگر چه دو رکعت مختصر باشد، زیرا آن دو رکعت انسان را در دار کرامت الهى وارد مى کنند. عرض شد: اى رسول خدا، مقصود از این دو رکعت مختصر چیست؟ فرمود: دو رکعتى که در آن تنها حمد را قرائت کنى. عرض شد: اى رسول خدا، کى بخوانم؟ فرمود: بین نماز مغرب و عشا.»

ما به خاطر ترس از تنگى وقت و عدم درک اول وقت نماز عشا تنها به برخى از نمازها و دعاهاى بین نماز مغرب و عشا که روایت شد، بسنده نمودیم، البته آنچه ذکر کردیم براى کسى که آنها را با رعایت ادب و اخلاص در عبادات انجام دهد، کفایت مى کند. (89)

نافله عشاء

نافله عشا، دو رکعت نشسته، پس از نماز عشاء می باشد. این دو رکعت نشسته که یک رکعت حساب مى شود، نماز وُتَیره مى گویند.

آداب و تعقیبات نافله ى عشا

سوره هایى که در نماز «وُتَیره» قرائت مى شود

اسماعیل بن عبدالخالق بن عبدربه مى گوید که امام صادق علیه السلام فرمود: «پدر بزرگوارم همواره بعد از نماز عشا، دو رکعت نماز در حالت نشسته مى خواند، و صد آیه در آن دو رکعت قرائت مى نمود، و پیوسته مى فرمود: هر کس این دو رکعت را بخواند، و صد آیه در آن تلاوت کند، از غافلان نوشته نمى شود.»

وى مى گوید: امام باقر علیه السلام در آن دو رکعت، پس از حمد، سوره ى واقعه و اخلاص را قرائت مى فرمود.

در روایت دیگر آمده است که حضرت امام باقر علیه السلام فرمود: «هر کس سوره ى ملک را شب بخواند، به قرائت بسیار و پاکیزه عمل نموده، و از غافلان نخواهد بود، و من نیز بعد از نماز عشا آن دو را در حالت نشسته [در نافله عشا] مى خوانم.»

کیفیت نماز «وُتَیره»

کسى که مى خواهد نماز وُتَیره و نافله ى نماز عشا را بخواند، چهار زانو بنشیند و ابتدا به کیفیتى که در رکعت اول نافله هاى ظهر یادآور شدیم، هفت تکبیر افتتاح و دعاهاى مابین آنها را به جا آورده و توجه نموده، و سوره ى حمد را قرائت کند، و بعد از حمد، یکى از دو سوره اى را که براساس روایت یادآور شدیم برگزیند و بخواند، و بعد تکبیر رکوع را گفته، و در حالت چهار زانو رکوع نموده، و بعد دو سجده را به جا آورد، و وقتى دو سجده را به پایان برد باز چهار زانو بنشیند و سوره ى حمد و اخلاص را قرائت نماید و دستش را بلند کرده و تکبیر گفته و با گزینش و خواندن برخى از دعاها، قنوت به جا آورد، سپس تکبیر گفته و رکوع و دو سجده را به صورتى که پیش از این بدان اشاره شد انجام دهد، و بعد از دو سجده به همان ترتیب بنشیند و تشهد به جا آورد، و سلام نماز و سه تکبیر مستحب بعد از نماز، و تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام را بگوید.

تعقیب نماز وتیره

بعد از آن دعایى را که جد سعادتمندم ابوجعفر طوسى – رضوان الله علیه – ذکر نموده، بخواند. و آن دعا به این صورت است که:

«أَمْسَیْنَا وَ أَمْسَى الْحَمْدُ وَ الْعَظَمَةُ وَ الْکِبْرِیَاءُ وَ الْجَبَرُوتُ وَ الْحِلْمُ وَ الْعِلْمُ وَ الْجَلَالُ وَ الْبَهَاءُ وَ التَّقْدِیسُ وَ التَّعْظِیمُ وَ التَّسْبِیحُ وَ التَّکْبِیرُ وَ التَّهْلِیلُ وَ التَّحْمِیدُ وَ السَّمَاحُ وَ الْجُودُ وَ الْکَرَمُ وَ الْمَجْدُ وَ الْمَنُّ وَ الْخَیْرُ وَ الْفَضْلُ وَ السَّعَةُ وَ الْحَوْلُ وَ الْقُوَّةُ وَ الْفَتْقُ وَ الرَّتْقُ وَ اللَّیْلُ وَ النَّهَارُ وَ الظُّلُمَاتُ وَ النُّورُ وَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةُ وَ الْخَلْقُ جَمِیعاً وَ الْأَمْرُ کُلُّهُ وَ مَا سَمَّیْتُ وَ مَا لَمْ أُسَمِّ وَ مَا عَلِمْتُ وَ مَا لَمْ أَعْلَمْ وَ مَا کَانَ وَ مَا هُوَ کَائِنٌ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ.

الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی ذَهَبَ بِالنَّهَارِ وَ جَاءَ بِاللَّیْلِ وَ نَحْنُ فِی نِعْمَةٍ مِنْهُ وَ عَافِیَةٍ وَ فَضْلٍ عَظِیمٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَهُ ما سَکَنَ فِی اللَّیْلِ وَ النَّهارِ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی یُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ یُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ وَ یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ یُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ یَرْزُقُ مَنْ یَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ وَ هُوَ عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ اللَّهُمَّ بِکَ نُمْسِی وَ بِکَ نُصْبِحُ وَ بِکَ نَحْیَا وَ بِکَ نَمُوتُ وَ إِلَیْکَ الْمَصِیرُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ أَنْ أَذِلَّ أَوْ أُذِلَّ أَوْ أَضِلَّ أَوْ أُضِلَّ أَوْ أَظْلِمَ أَوْ أُظْلَمَ أَوْ أَجْهَلَ أَوْ یُجْهَلَ عَلَیَّ یَا مُصَرِّفَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَى طَاعَتِکَ وَ طَاعَةِ رَسُولِکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ السَّلَامُ اللَّهُمَّ لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنا وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ

اللَّهُمَّ إِنَّ لَکَ عَدُوّاً لَا یَأْلُونِی خَبَالًا حَرِیصاً عَلَى غَیِّی بَصِیراً بِعُیُوبِی یَرَانِی هُوَ وَ قَبِیلُهُ مِنْ حَیْثُ لَا أَرَاهُمْ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعِذْ مِنْهُ أَنْفُسَنَا وَ أَهَالِیَنَا وَ أَوْلَادَنَا وَ إِخْوَانَنَا وَ مَا أُغْلِقَتْ عَلَیْهِ أَبْوَابُنَا وَ أَحَاطَتْ عَلَیْهِ دُورُنَا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ حَرِّمْنَا عَلَیْهِ کَمَا حَرَّمْتَ عَلَیْهِ الْجَنَّةَ وَ بَاعِدْ بَیْنَنَا وَ بَیْنَهُ کَمَا بَاعَدْتَ بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ بَیْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ أَبْعَدَ مِنْ ذَلِکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَعِذْنِی مِنْهُ وَ مِنْ هَمْزِهِ وَ لَمْزِهِ وَ فِتْنَتِهِ وَ دَوَاهِیهِ وَ غَوَائِلِهِ وَ سِحْرِهِ وَ نَفْثِهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعِذْنِی مِنْهُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ فِی الْمَحْیَا وَ الْمَمَاتِ بِاللَّهِ أَدْفَعُ مَا أُطِیقُ وَ مَا لَا أُطِیقُ وَ مِنَ اللَّهِ الْقُوَّةُ وَ التَّوْفِیقُ یَا مَنْ تَیْسِیرُ الْعَسِیرِ عَلَیْهِ سَهْلٌ یَسِیرٌ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ یَسِّرْ لِی مَا أَخَافُ عُسْرَهُ فَإِنَّ تَیْسِیرَ الْعَسِیرِ عَلَیْکَ یَسِیرٌ،

اللَّهُمَّ یَا رَبَّ الْأَرْبَابِ وَ یَا مُعْتِقَ الرِّقَابِ أَنْتَ اللَّهُ الَّذِی لَا تَزُولُ وَ لَا تَبِیدُ وَ لَا تُغَیِّرُکَ الدُّهُورُ وَ الْأَزْمَانُ بَدَتْ قُدْرَتُکَ یَا إِلَهِی وَ لَمْ تُبْدِ هَیْئَةً فَشَبَّهُوکَ یَا سَیِّدِی وَ اتَّخَذُوا بَعْضَ آیَاتِکَ أَرْبَاباً یَا إِلَهِی فَمِنْ ثَمَّ لَمْ یَعْرِفُوکَ یَا إِلَهِی وَ أَنَا یَا إِلَهِی بَرِی ءٌ إِلَیْکَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ مِنَ الَّذِینَ بِالشُّبُهَاتِ طَلَبُوکَ وَ بَرِی ءٌ إِلَیْکَ مِنَ الَّذِینَ شَبَّهُوکَ وَ جَهِلُوکَ یَا إِلَهِی أَنَا بَرِی ءٌ مِنَ الَّذِینَ بِصِفَاتِ عِبَادِکَ وَصَفُوکَ بَلْ أَنَا بَرِی ءٌ مِنَ الَّذِینَ جَحَدُوکَ وَ لَمْ یَعْبُدُوکَ وَ أَنَا بَرِی ءٌ مِنَ الَّذِینَ فِی أَفْعَالِهِمْ جَوَّرُوکَ إِلَهِی أَنَا بَرِی ءٌ مِنَ الَّذِینَ بِقَبَائِحِ أَفْعَالِهِمْ نَحَلُوکَ وَ أَنَا بَرِی ءٌ مِنَ الَّذِینَ عَمَّا نَزَّهُوا عَنْهُ آبَاءَهُمْ وَ أُمَّهَاتِهِمْ مَا نَزَّهُوکَ وَ أَبْرَأُ إِلَیْکَ مِنَ الَّذِینَ فِی مُخَالَفَةِ نَبِیِّکَ وَ آلِهِ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ خَالَفُوکَ وَ أَنَا بَرِی ءٌ إِلَیْکَ مِنَ الَّذِینَ فِی مُحَارَبَةِ أَوْلِیَائِکَ حَارَبُوکَ وَ أَنَا بَرِی ءٌ إِلَیْکَ مِنَ الَّذِینَ فِی مُعَانَدَةِ آلِ الرَّسُولِ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ عَانَدُوکَ،

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ عَرَفُوکَ فَوَحَّدُوکَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ لَمْ یُجَوِّرُوکَ وَ عَنْ ذَلِکَ نَزَّهُوکَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ فِی طَاعَةِ أَوْلِیَائِکَ وَ أَصْفِیَائِکَ أَطَاعُوکَ وَ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ فِی خَلَوَاتِهِمْ وَ فِی آنَاءِ اللَّیْلِ وَ أَطْرَافِ النَّهَارِ رَاقَبُوکَ وَ عَبَدُوکَ یَا مُحَمَّدُ یَا عَلِیُّ بِکُمَا بِکُمَا،

اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ بِاسْمِکَ الَّذِی إِذَا وُضِعَ عَلَى مَغَالِقِ أَبْوَابِ السَّمَاءِ لِلِانْفِتَاحِ انْفَتَحَتْ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی إِذَا وُضِعَ عَلَى مَضَایِقِ الْأَرْضِ لِلِانْفِرَاجِ انْفَرَجَتْ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی إِذَا وُضِعَ عَلَى الْبَأْسَاءِ لِلتَّیْسِیرِ تَیَسَّرَتْ وَ أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی إِذَا وُضِعَ عَلَى الْقُبُورِ لِلنُّشُورِ انْتَشَرَتْ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَمُنَّ بِعِتْقِ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ اللَّهُمَّ إِنِّی لَمْ أَعْمَلِ الْحَسَنَةَ حَتَّى أَعْطَیْتَنِیهَا وَ لَمْ أَعْمَلِ السَّیِّئَةَ حَتَّى أَعْلَمْتَنِیهَا،

اللَّهُمَّ صَل عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ عُدْ عَلَیَّ عِلْمَکَ بِعَطَائِکَ وَ دَاوِ دَائِی بِدَوَائِکَ فَإِنَّ دَائِی ذُنُوبِیَ الْقَبِیحَةُ وَ دَوَاءَکَ عَفْوُکَ وَ حَلَاوَةُ رَحْمَتِکَ،

اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ أَنْ تَفْضَحَنِی بَیْنَ الْجُمُوعِ بِسَرِیرَتِی وَ أَنْ أَلْقَاکَ بِخِزْیِ عَمَلِی وَ النَّدَامَةِ بِخَطِیئَتِی وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ أَنْ تَظْهَرَ سَیِّئَاتِی عَلَى حَسَنَاتِی وَ أَنْ أُعْطَى کِتَابِی بِشِمَالِی فَیَسْوَدَّ بِذَلِکَ وَجْهِی وَ یَعْسُرَ بِذَلِکَ حِسَابِی وَ تَزِلَّ قَدَمِی وَ یَکُونَ فِی مَوَاقِفِ الْأَشْرَارِ مَوْقِفِی وَ أَنْ أَصِیرَ فِی الْأَشْقِیَاءِ الْمُعَذَّبِینَ حَیْثُ لَا حَمِیمٌ یُطَاعُ وَ لَا رَحْمَةٌ مِنْکَ تُدَارِکُنِی فَأَهْوِیَ فِی مَهَاوِی الْغَاوِینَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَعِذْنِی مِنْ ذَلِکَ کُلِّهِ،

اللَّهُمَّ بِعِزَّتِکَ الْقَاهِرَةِ وَ سُلْطَانِکَ الْعَظِیمِ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ بَدِّلْ لِیَ اللَّهُمَّ الدُّنْیَا الْفَانِیَةَ بِالدَّارِ الْآخِرَةِ الْبَاقِیَةِ وَ لَقِّنِّی رَوْحَهَا وَ رَیْحَانَهَا وَ سَلَامَهَا وَ اسْقِنِی مِنْ بَارِدِهَا وَ أَظِلَّنِی فِی ظِلَالِهَا وَ زَوِّجْنِی مِنْ حُورِهَا وَ أَجْلِسْنِی عَلَى أَسِرَّتِهَا وَ أَخْدِمْنِی وِلْدَانَهَا وَ أَطِفْ عَلَیَّ غِلْمَانَهَا وَ اسْقِنِی مِنْ شَرَابِهَا وَ أَوْرِدْنِی أَنْهَارَهَا وَ هَدِّلْ لِی ثِمَارَهَا وَ و انونى [یا: واقونى] (90)

فِی کَرَامَتِهَا مُخَلَّداً لَا خَوْفٌ یُرَوِّعُنِی وَ لَا نَصَبٌ یَمَسُّنِی وَ لَا حُزْنٌ یَعْتَرِینِی وَ لَا هَمٌّ یَشْغَلُنِی قَدْ رَضِیتُ ثَوَابَهَا وَ أَمِنْتُ عِقَابَهَا وَ اطْمَأْنَنْتُ فِی مَنَازِلِهَا قَدْ جَعَلْتَهَا لِی مَلْجَأً وَ لِلنَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ رَفِیقاً وَ لِلْمُؤْمِنِینَ أَصْحَاباً وَ لِلصَّالِحِینَ إِخْوَاناً فِی غُرَفٍ فَوْقَ الْغُرَفِ حَیْثُ الشَّرَفِ کُلِّ الشَّرَفِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مَعَاذَ مَنْ خَافَکَ وَ أَلْجَأُ إِلَیْکَ مَلْجَأَ مَنْ هَرَبَ إِلَیْکَ مِنَ النَّارِ الَّتِی لِلْکَافِرِینَ أَعْدَدْتَهَا- وَ لِلْخَاطِئِینَ أَوْقَدْتَهَا وَ لِلْغَاوِینَ أَبْرَزْتَهَا ذَاتَ لَهَبٍ وَ سَعِیرٍ وَ شَهِیقٍ وَ شَرَرٍ کَأَنَّهُ جِمالَتٌ صُفْرٌ وَ أَعُوذُ بِکَ اللَّهُمَّ أَنْ تُصْلِیَ بِهَا وَجْهِی أَوْ تُطْعِمَهَا لَحْمِی أَوْ تُوقِدَهَا بَدَنِی وَ أَعُوذُ بِکَ یَا إِلَهِی مِنْ لَهَبِهَا فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اجْعَلْ رَحْمَتَکَ لِی حِرْزاً مِنْ عَذَابِکَ حَتَّى تُصَیِّرَنِی بِهَا فِی عِبَادِکَ الصَّالِحِینَ الَّذِینَ لا یَسْمَعُونَ حَسِیسَها وَ هُمْ فِی مَا اشْتَهَتْ أَنْفُسُهُمْ خالِدُونَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ افْعَلْ بِی مَا سَأَلْتُکَ مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ مَعَ الْفَوْزِ بِالْجَنَّةِ وَ امْنُنْ عَلَیَّ فِی وَقْتِی هَذَا وَ فِی سَاعَتِی هَذِهِ وَ فِی کُلِّ أَمْرٍ شَفَعْتُ فِیهِ إِلَیْکَ وَ مَا لَمْ أَشْفَعْ إِلَیْکَ فِیهِ مِمَّا لِی فِیهِ النَّجَاةُ مِنَ النَّارِ وَ الصَّلَاحُ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعِنِّی عَلَى کُلِّ مَا سَأَلْتُکَ أَنْ تَمُنَّ بِهِ عَلَیَّ اللَّهُمَّ وَ إِنْ قَصُرَ دُعَائِی عَنْ حَاجَتِی أَوْ کَلَّ عَنْ طَلَبِهَا لِسَانِی فَلَا تُقَصِّرْنِی مِنْ جُودِکَ وَ لَا مِنْ کَرَمِکَ یَا سَیِّدِی فَإِنَّکَ أَنْتَ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اکْفِنِی مَا أَهَمَّنِی وَ مَا لَمْ یُهِمَّنِی وَ مَا حَضَرَنِی وَ مَا غَابَ عَنِّی وَ مَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّی اللَّهُمَّ وَ هَذَا عَطَاؤُکَ وَ مَنُّکَ وَ هَذَا تَعْلِیمُکَ وَ تَأْدِیبُکَ وَ هَذَا تَوْفِیقُکَ وَ هَذِهِ رَغْبَتِی إِلَیْکَ مِنْ حَاجَتِی فَبِحَقِّکَ اللَّهُمَّ عَلَى مَنْ سَأَلَکَ وَ بِحَقِّ ذِی الْحَقِّ عَلَیْکَ مِمَّنْ سَأَلَکَ وَ بِقُدْرَتِکَ عَلَى مَنْ تَشَاءُ وَ بِحَقِّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا مُحْیِیَ الْمَوْتَى یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْقَائِمُ عَلى کُلِّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تُعْتِقَنِی مِنَ النَّارِ وَ تَکْلَأَنِی مِنَ الْعَارِ وَ تُدْخِلَنِی الْجَنَّةَ مَعالْأَبْرَارِ فَإِنَّکَ تُجِیرُ وَ لَا یُجَارُ عَلَیْکَ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَعِذْنِی مِنْ سَطَوَاتِکَ وَ أَعِذْنِی مِنْ سُوءِ عُقُوبَتِکَ اللَّهُمَّ سَاقَتْنِی إِلَیْکَ ذُنُوبٌ وَ أَنْتَ تَرْحَمُ مَنْ یَتُوبُ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْ لِی جُرْمِی وَ ارْحَمْ عَبْرَتِی وَ أَجِبْ دَعْوَتِی وَ أَقِلْ عَثْرَتِی وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِالْجَنَّةِ وَ أَجِرْنِی مِنَ النَّارِ وَ زَوِّجْنِی مِنَ الْحُورِ الْعِینِ وَ أَعْطِنِی مِنْ فَضْلِکَ فَإِنِّی إِلَیْکَ بِکَ أَتَوَسَّلُ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اقْلِبْنِی مُوَفَّرَ الْعَمَلِ بِغُفْرَانِ الزَّلَلِ بِقُدْرَتِکَ وَ لَا تُهِنِّی فَأَهُونَ عَلَى خَلْقِکَ وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ وَ سَلِّمْ تَسْلِیما؛

– شب کردیم در حالى که حمد و عظمت و کبریاء و تسلط و بردبارى و دانش و جلال و حسن و زیبایى و تقدیس و تعظیم و تسبیح و تکبیر و تهلیل و تمجید [و تحمید] و سخاوت و جود و بزرگوارى و بزرگى و بخشش و حمد و فضل و گستردگى و حول و قوه و قدرت و شکافتن و به هم آوردن، و شب و روز، و تاریکیها و روشنایى، و دنیا و آخرت، و همه ى مخلوقات و تمام عالم امر و آنچه که نام بردم و آنچه نام نبردم، و آنچه که مى دانم و آنچه که نمى دانم، و آنچه که بوده و آنچه که هست، همگى براى خداوند، پروردگار عالمیان شب نمودند.

سپاس خدایى را که روز را برد و شب را آورد، در حالى که ما در نعمت و عافیت و فضل بزرگ او قرار داریم. ستایش خداوندى را که تمام آنچه در شب و روز آرام گرفته براى اوست و او شنواى آگاه است. سپاس خدایى را که شب در روز، و روز را در شب داخل نمود، و زنده را از مرده، و مرده را از زنده بیرون آورد، و هر کس را که بخواهد بدون شماره، روزى مى دهد، و هم او به آنچه در دلهاست آگاه است. خداوندا، به تو شب نمودیم، و به تو صبح نمودیم، و به تو زنده ایم و به تو مى میریم، و بازگشت همه ى موجودات به سوى توست. خداوندا، به تو پناه مى برم از اینکه خوار گردم یا دیگرى را خوار نمایم، یا گمراه گردم و یا دیگرى را گمراه نمایم، یا ستم کنم یا مورد ستم دیگرى قرار گیرم، یا عمل جاهلانه انجام دهم و یا دیگرى نسبت به من عمل نابخردانه انجام دهد. اى گرداننده و زیر و کننده ى دلها و دیدگان، بر محمد و آل او درود فرست، و قلبم را بر طاعتت و اطاعت از رسولت – که سلام بر او و خاندان او باد – استوار گردان. خداوندا، بعد از هدایت دلهایمان، آنها را منحرف مفرما، و رحمتى از جانب خویش به ما ارزانى دار، براستى که تو بسیار بخشنده اى.

خداوندا، تو دشمنى دارى که از تباهى و هلاکت و کاستى من کوتاه نمى آید، و شدیداً متمایل به گمراه کردن [یا: چشم زخم زدن به] من است، عیبهایم را مى داند، و او و گروه او از آنجا که من نمى بینم، مرا مى بینند. خداوندا، بر محمد و آل او درود فرست [و ما و خانواده ها و بستگان و فرزندان و برادرانمان و تمام آنچه که درهاى خانه هاى مان را به روى آن بسته ایم و خانه هایمان آنها را فراگرفته و از شر او پناه ده. خدایا، بر محمد و آل او درود فرست] و چنانکه بهشت را بر او حرام فرموده اى، تسلط بر ما را بر او حرام فرما، و میان ما و او دورى افکن، چنانکه بین مشرق و مغرب و بین آسمان و زمین دورى افکنده اى و دورتر از اینها. خداوندا، بر محمد و آل او درود فرست و مرا از وسوسه و عیبجویى و آشوب گرى و گرفتاریهایش و تباهیها و جادوگرى و دمیدنش [یا: فتنه و آشوب او] در پناه خویش درآور. خدایا، بر محمد و آل او درود فرست و مرا از شر او در دنیا و آخرت، و در حال مرگ و زندگانى در پناه خویش درآور. تنها به خدا دفع مى کنم آنچه را که توان آن را دارم و یا ندارم، و قدرت و توفیق تنها از ناحیه ى خداست. اى خدایى که آسان نمودن مشکل بر تو آسان است، [بر محمد و آل او درود فرست، و آنچه را که از مشکل بودن آن مى هراسم بر من آسان گردان، زیرا آسان نمودن امور مشکل براى تو راحت است.]

خداوندا، اى پروردگار پروردگاران، و اى آزادکننده ى بردگان، تویى خداوندى که همواره بوده اى و نابود نمى گردى، و روزگار و زمانها تو را دگرگون نمى سازد، قدرتت آشکار گشته، اى معبود من، نحوه ى وجود تو بر مردم آشکار نگشته، لذا تو را اى سرور من، به مخلوقاتت تشبیه نموده اند، و برخى از نشانه هاى روشنت [یا: اسماء و کمالاتت، و یا پیامبرانت] را به پروردگارى و خدایى گرفته اند، آنگاه اى معبود من، تو را نشناخته اند. اى معبود من، من در این شب از کسانى که تو را با شبهات جستجو مى کنند بیزارى مى جویم، و از کسانى که تو را به مخلوقاتت تشبیه نموده و نسبت به تو جاهل هستند، بیزارى مى جویم. اى معبود من، من از کسانى که تو را به صفات بندگانت توصیف نموده اند بیزارى مى جویم، بلکه از کسانى که منکر تو شده و تو را نپرستیده اند، بیزارى مى جویم، و از کسانى که نسبت جور و ستم در افعالت به تو مى دهند، بیزارى مى جویم، و از کسانى که پدران و مادرانشان را از امورى منزه مى دانند، ولى تو را از آنها منزه نمى دانند، بیزارى مى جویم، و از کسانى که با مخالفت کردن با پیامبر و آل او علیهم السلام، با تو مخالفت نمودند، بیزارى مى جویم، و از کسانى که با دشمنى کردن و جنگیدن با دوستانت، با تو جنگیدند بیزارى مى جویم، و از کسانى که با دشمنى خاندان پیامبرت علیهم السلام با تو ستیز و دشمنى نمودند بیزارى مى جویم، خداوندا، بر محمد و آل او درود فرست و مرا از کسانى قرار ده که [تو را شناخته و به یگانگى خوانده اند، و از کسانى قرار ده] که نسبت جور و ستم به تو روا نداشتند، و از همه اینها تو را پاک و منزه دانستند، و از کسانى قرار ده که با اطاعت از دوستان و برگزیدگانت از تو اطاعت نمودند، و از کسانى قرار ده که در خلوتها و در اوقات و لحظات شب و آغاز و پایان و تمام لحظات روز مراقب تو بوده و تو را عبادت کردند. اى محمد، اى على، به شما دو بزرگوار توسل مى جویم.

خداوندا، در این شب، به آن اسم تو که هرگاه براى گشوده شدن کلیدهاى بسته ى درهاى آسمان بر آنها گذاشته شود، بازمى گردد. مسألت دارم، و به آن اسم تو که هرگاه براى شکافته شدن تنگیهاى زمین بر آنها گذاشته شود، شکافته مى شود، و به آن اسم تو که هرگاه بر آسان گردیدن مشکل بر آنها نهاده شود، آسان مى گردد، و به آن اسم تو که هرگاه براى بیرون آمدن و زنده شدن مردگان بر قبرها نهاده شود، قبرها شکافته شده و مردگان برانگیخته مى گردند، مسئلت دارم که بر محمد و آل محمد درود فرستى و با آزاد کردن من از آتش جهنم در این شب بر من منت نهى. خدایا، من عمل نیکى انجام ندادم مگر اینکه تو آن را به من عطا فرمودى، و عمل بدى [یا: نیکى] انجام ندادم مگر اینکه تو آن را به من آموختى. خداوندا، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و به خاطر بخششت آگاهى ات را به من ارزانى دار، و دردم را درمان فرما، که درد من گناهان زشت، و دواى آن عفو و گذشت و شیرینى رحمت توست. خداوندا، به تو پناه مى برم از اینکه مرا در میان گروههاى مردم در روز قیامت به واسطه آشکار ساختن باطنم رسوایم سازى، و با رسوایى عمل و پشیمانى به واسطه ى گناهم با تو ملاقات نمایم، و به تو پناه مى برم از اینکه بدیهایم را بر کارهاى نیکم غالب کنى، و نامه ى عملم به دست چپم داده شود، و در نتیجه رویم سیاه گردیده و به واسطه ى آن حساب کشى از من [یا: کارهاى نیکم] سخت گردد، و به جهت آن گامم بلغزد، و جایگاهم در میان اشرار و بدان باشد، و در میان بدبختانى که عذاب مى شوند قرار گیرم، و آنجا که نه دوستى است که اطاعت شود و درباره ى رهایى من به سخن او گوش کنى، و نه رحمتى از جانب تو که مرا دریابد، تا اینکه مبادا در دره گمراهان سقوط کنم. خداوندا، بر محمد و آل او درود فرست، و مرا از همه ى اینها پناه ده.

خداوندا، به عزت چیره و فرمانروایى بزرگت بر محمد و آل او درود فرست، و دنیاى فانى را براى من به خانه ى آخرت پایدار مبدل فرما، و با نسیم [یا رحمت] و بوى خوش و سلامتى آن از من استقبال فرما، و از آب خنک آن سیرابمان نما، و در سایه هاى آن قرار ده، و حورالعین و زنان سیاه و درشت چشم بهشتى را به ازدواجمان درآور، و بر تختهایش بنشمانمان، و بچه هاى بهشتى را خدمتکاران قرار ده، و نوجوانان آن را بر دور ما بگردان، و از نوشیدن و شراب آن سیرابمان فرما، و در نهرهاى بهشتى داخل، و شاخه هاى میوه هاى بهشتى را براى ما آویزان و از آن بهره مند بگردان، و در کرامت بهشتى به صورت جاودانى محفوظ بدار [یا: نیرومند گردان]، به گونه اى که هیچ بیمى مرا هراسناک ننموده، و هیچ رنج و سختى به من نرسد، و هیچ اندوهى برایم پیش نیاید، و هیچ غمى مشغولم نسازد، در حالى که به ثواب بهشت خشنود، و از عذاب آن ایمن، و در منزلهایش آرام بگیرم، و بهشت را پناهگاه من، و پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله را رفیق و همدمم، و مؤمنان را یاران، و شایستگان را برادرانم قرار داده و در طبقات بالاى خانه هاى بهشتى، در جایگاه شرافت و برترى کامل قرار گیرم.

خداوندا، همانند کسى که از تو بیم دارد به تو پناه مى برم، و بسان کسى که از آتشى که براى کافران آماده نموده، و براى گناهکاران شعله ور ساخته، و براى گمراهان آشکار فرموده اى، آتشى که داراى زبانه و شعله و صداى بلند و آتشپاره هایى بسان شترهاى زرد رنگ دارد، به سوى تو مى گریزم. و به تو پناه مى برم اى خدا، از اینکه روى مرا به آتش آن بسوزانى، یا گوشتم را بسوزد، یا بدنم را به آن شعله ور سازى، و به تو پناه مى برم اى معبود من، از سوزش آن، پس بر محمد و آل او درود فرست و رحمت خود را پناهگاه و محافظ من از عذاب آن قرار ده، تا اینکه به واسطه ى آن مرا در میان بندگان شایسته که حتى صداى حرکت آن را نمى شنوند، و جاودانه در دلبخواه خویش هستند، قرار دهى.

خداوندا، بر محمد و آل او درود فرست، و آنچه را که از تو درباره ى امر دنیا و آخرت درخواست نمودم همراه با راه یابى به بهشت براى من انجام ده. و در همین وقت و همین لحظه، و در تمام امورى که تو را واسطه قرار دادم، و یا واسطه قرار ندادم، و مایه ى نجات من از آتش و به صلاح من در دنیا و آخرت است، بر من منت نه، و مرا بر تمام آنچه که درخواست نمودم منت نهاده و یارى بخش. خداوندا، اگر دعایم از حاجتم کوتاه یا زبانم از درخواست آن درمانده است، بخشش و بزرگوارى ات را بر من کوتاه مفرما اى آقاى من، زیرا تو داراى فضل بزرگ هستى. خداوندا، بر محمد و آل او درود فرست، و تمام امورى را که مرا به غم و غصه واداشته و یا نداشته [و مورد اهتمام من است و یا نیست] و در ذهن من حاضر است و یا حاضر نیست، و به آنچه که تو از من آگاهترى، کفایت فرما. خداوندا، این دعا نیز عطاى تو و از ناحیه ى توست، و این دعا به آموزش و تربیت، و توفیق توست، و این دعا حاجت و اظهار میل و رغبت من به سوى توست، پس به حق خودت خداوندا، بر تمام کسانى که از تو درخواست نمودند، و به حق هر صاحب حقى بر تو که از تو درخواست نمود، و به قدرتت بر هر چه بخواهى، و به حق اینکه مبعودى جز تو نیست، اى زنده، اى قیوم، و برپادارنده ى همه ى مخلوقات اى زنده کننده ى مردگان، اى کسى که معبودى جز تو نیست، و اعمال همگان به تو برپاست، از تو درخواست مى نمایم که بر محمد و آل محمد درود فرستى، و مرا از آتش جهنم آزاد فرموده، و از ننگ نگاه داشته، و با نیکان داخل بهشت بگردانى. زیرا تو پناه مى دهى و کسى نمى تواند دیگرى را علیه تو به پناه خود درآورد.

خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست، و مرا از تاختنها و با خشم و چیرگى گرفتنهایت و از عاقبت بد آن در پناه خویش درآور. خداوندا، گناهانم مرا به سوى تو رانده، و تو به هر کس که توبه نماید رحم مى آورى، پس بر محمد و آل او درود فرست و جرم مرا بیامرز، و بر اشک چشمم رحم آر، و دعایم را اجابت فرما، و لغزشم را نادیده بگیر، و بهشت را بر من ارازنى دار، و از آتش جهنم در پناه خویش درآور، و حورالعین و زنان سیاه و درشت چشم بهشتى را به ازدواج من درآور، و از فضل خویش به من ارزانى دار، زیرا من با واسطه قرار دادن تو به تو متوسل شده ام، پس بر محمد و آل او درود فرست، و مرا همراه با عمل فراوان، و آمرزیدن لغزشهایم به قدرتت برگردان، و خوار مکن، تا مبادا در نزد مردم خوار گردم، و بر حضرت محمد پیامبر اکرم و خاندان پاکیزه او درود و رحمت و سلامتى و امنیت ویژه بفرست. (91)

نافله شب

نافله شب (نماز شب) یازده رکعت، پیش از اذان صبح که هشت رکعت آن، نافله ى شب نام دارد و دو رکعتش به نام نماز شفع و یک رکعت هم به نام نماز وتر مشهور است.

نماز شب در کلام معصومین (ع)

از میان نوافل نافله شب اهمیت بسزایی دارد.

امام رضا (ع) مى فرماید: «بر شما باد به نماز شب، هیچ بنده اى نیست که آخر شب بیدار شود و هشت رکعت نماز شب و دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر بخواند و در قنوت آن هفتاد بار استغفار کند، مگر اینکه خداوند او را از عذاب قبر و آتش پناه داده و عمر او را طولانى کرده، به زندگى او گشایش خواهد داد.» (92)

آداب و کیفیت نماز شب

نماز شب به دو صورت خوانده مى شود:

1- به صورت آسان و کوتاه، که ده رکعت بدون مستحبات مى باشد.

2- به صورت تفصیلى که همراه با دعاهایى است که از ائمه ى معصومین – علیهم السلام – رسیده است.

کیفیت نماز شب به سبک آسان و کوتاه

نماز شب مجموعاً یازده رکعت است:

1- هشت رکعت به صورت چهار نماز دو رکعتى به عنوان نافله ى شب مى باشد (دو رکعت، دو رکعت، مانند نماز صبح خوانده مى شود).

2- دو رکعت تحت عنوان نماز شفع: بهتر است در رکعت اول آن بعد از حمد، سوره ى ناس، و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره ى فلق خوانده شود.

3- یک رکعت نماز وتر: بعد از حمد سه بار سوره ى توحید، یک بار سوره ى فلق و یک بار سوره ى ناس خوانده شود و مى توان یک سوره ى تنها خواند.

سپس دستها را براى قنوت به آسمان بالا مى بریم و حاجات خود را از خدا مى خواهیم.

آنچه در قنوت گفته مى شود، به این طریق است:

1- هفتاد بار استغفار کنید و بگویید: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ رَبِّی وَ أَتُوبُ إِلَیْه «؛ از پروردگار خود طلب آمرزش و مغفرت مى کنیم و به سوى او بازگشت مى نماییم.

2- هفت بار بگویید: «هَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ بِکَ مِنَ النَّار»؛ این است مقام کسى که از آتش قیامت به تو پناه مى برد.

3- سیصد مرتبه بگویید: «العفو».

4- براى چهل مؤمن دعا کنید و بگویید: «اللهم اغفر لفلان»، پس به جاى فلان، اسم آن مؤمن را بگویید؛ هم براى مؤمنینى که در دنیا هستند و هم مؤمنینى که از دنیا رفته اند.

دعا کردن براى مؤمنین مى تواند به دو صورت ذکر شود:

الف) همه ى مؤمنین را مد نظر قرار داده و چنین بگویید: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَات »

ب) یا تک تک آنها را نام ببرید.

به عنوان نمونه چهل نفر را بیان مى کنیم:

1- اللهم اغفر لسلمان فارسى

2- اللهم اغفر لأبوذر غفارى

3- مقداد الأسود

4- میثم تمار

5- عمار یاسر

6- حبیب بن مظاهر

7- جابر بن عبدالله انصارى

8- سلیم بن قیس هلالى

9- کمیل بن زیاد

10- ابوحمزه ى ثمالى

11- محمد بن یعقوب کلینى

12- شیخ مفید

13- شیخ صدوق

14- شیخ طوسى

15- شیخ طبرسى

16- شیخ بهایى

17- شیخ عباس قمى

18- مقدس اردبیلى

19- سید رضى

20- سید مرتضى

21- ملا احمد نراقى

22- ملا محسن فیض کاشانى

23- ملا صدرا شیرازى

24- علامه بحرالعلوم

25- علامه امینى

26- روح الله الموسوى الخمینى

27- محمدرضا گلپایگانى

28- شهاب الدین نجفى مرعشى

29- آیةالله خویى

30- سید محمدحسین بروجردى

31- سید محمدحسین طباطبایى

32- شهید مرتضى مطهرى

33- شهید محمدحسین بهشتى

34- شهید مصطفى خمینى

35- شهید سید اسدالله مدنى

36- شهید عبدالحسین دستغیب

37- شهید محمد صدوقى

38- شهید آیةالله اشرفى اصفهانى

39- شهید محمد جواد باهنر

40- شهید محمدعلى رجایى.

همچنین مى توانید براى دوستان و مؤمنینى که در قید حیات هستند، دعا کنید. به عنوان نمونه: رهبر انقلاب، علما، مراجع و…

احکام و آداب نماز شب

1- هشت رکعت به نیت نماز شب و سپس دو رکعت نماز شفع و آنگاه یک رکعت نماز وتر، که با فضیلت ترین قسمت نماز شب، نماز وتر و شفع است و دو رکعت شفع برتر از وتر است.

2- براى نماز شب مى توان به نماز شفع و وتر اکتفا کرد بلکه هنگام تنگى وقت مى توان تنها به نماز وتر اکتفا نمود.

3- وقت نماز شب از نیمه ى شب تا فجر صادق است، و هنگام سحر از سایر مواقع بهتر است و تمامى ثلث آخر شب سحر محسوب مى شود و افضل از آن خواندن نماز شب نزدیکیهاى فجر است.(93)

نماز شب را در هر موقع شب مى شود خواند، ولى بهتر آن است که در نزدیکى اذان صبح خوانده شود. رسول خدا (ص) فرمود: «آخر شب براى تهجد (نماز شب) نزد من محبوبتر است از آغاز آن، زیرا خداوند مى فرماید: پرهیزگاران در سحرگاهان استغفار مى کنند».(94)

و در حدیث دیگر آمده است: «حسین بن على بن بلال مى گوید: به امام نوشتم که وقت خواندن شب کدام است؟ امام در پاسخ نوشت: نیمه شب بهتر است و اگر در این فرصت نخواندى، اول شب یا آخر شب هم مى توان خواند».(95)

4- جایز است که انسان نماز شب را نشسته بخواند، حتى در حال اختیار، ولى اگر مى خواهد نشسته بخواند، بهتر آن است که هر دو رکعت نشسته را یک رکعت ایستاده حساب کند. بنابراین بایستى هشت بار دو رکعت نشسته و هر دو رکعت به یک سلام که جمعاً شانزده رکعت مى شود به نیت نماز شب بخواند و دو بار دو رکعت، هر دو رکعت به یک سلام به نیت نماز شفع و دو بار یک رکعت هر یک رکعت به یک سلام به نیت نماز وتر، ولى در حال اضطرار و بیمارى، همان یازده رکعت کفایت مى کند.

5- شخص مسافر مى تواند نماز شب را پیش از نیمه شب بخواند.

6- جوانى که مى ترسد خواب بماند و نماز شب از او فوت شود، مى تواند نماز شب را پیش از نیمه شب بخواند.

7- کسانى که براى خواندن نماز شب بعد از نیمه شب عذرى دارند، مانند پیرمردان و یا کسى که از سرد شدن هوا مى ترسد و یا از جنب شدن در خواب مى ترسد و… مى توانند نماز شب را قبل از نیمه شب بخوانند.

8- خواندن سوره در رکعتهاى نماز شب لازم نیست، و مى تواند فقط به خواندن سوره ى حمد اکتفا کند، همچنین قنوت در رکعتهاى دوم مستحب است و مى تواند بدون قنوت بخواند.

9- نماز وتر یک رکعت است که مى توان بدون قنوت به جا آورد.

10- لازم نیست همه ى یازده رکعت را در یک مجلس بخواند، بلکه مى تواند در دو سه نوبت بخواند، بلکه تفریق افضل است، همان طور که پیامبر خدا (ص) تهجد مى کرد.

11- کسى که در حال مسافرت است، مى تواند نماز شب را داخل ماشین یا هواپیما به صورت آسان به جا آورد.

12- مستحب است که نماز شب را بلند بخواند، تا اگر از خانواده ى او کسى مى خواهد براى نماز شب برخیزد بیدار شود، چنانکه در روایت است و «شهید» و دیگران نیز تصریح به استحباب جهر نموده اند. بدیهى است که استحباب بلند خواندن نماز شب در جایى است که امن از ریا باشد و اگر خداى ناخواسته خوف ریا در بلند خواندن باشد، باید آهسته بخواند.

على بن اسباط از امام صادق (ع) در مورد مردى که آخر شب برمى خیزد و صدایش را در قرائت بلند مى کند پرسید، امام (ع) فرمود: «شایسته است انسان وقتى نماز شب مى خواند صدایش را به خانواده اش برساند، تا آن که خواب رفته، بیدار شود و آن کس که مى خواهد حرکت کند، حرکت کند».(96)

این حدیث نشان مى دهد که شایسته است همه ى اهل خانواده، اهل نماز شب باشند.

13- رسول خدا (ص) فرمود: «به بنده اى که نماز شب نصیب او شده، هنگامى که براى خدا بیدار شود و وضو بگیرد (وضوى کامل) و با نیت خالص و قلب سالم و بدن خاشع و چشم گریان براى خداوند نماز

بخواند خداوند پشت سر او نه صف از فرشتگان را ردیف مى کند که جز خدا کسى نمى تواند آنها را شمارش کند، که یک طرف هر صف در مشرق و طرف دیگر در مغرب است هنگامى که او نماز را تمام کند خدا به تعداد آن فرشتگان براى او درجه و ثواب مى نویسد».(97)

14- در حدیثى حضرت امیرالمؤمنین على (ع) چنین مى فرماید:

«پرهیزکاران به هنگام شب به پا مى خیزند و آیات قرآن را با دقت و تأمل مى خوانند و با خواندن و اندیشیدن در آن خود را محزون مى سازند و مى کوشند که با آن درد خود را درمان کنند. هر گاه به آیه اى برسند که شوق انگیز و امیدآفرین باشد، به آن طمع مى ورزند و مشتاقانه به آن مى نگرند؛ گویى پاداشى که آن آیه بازگو مى کند در برابر دیدگان آنهاست. و چون به آیه اى برسند که در آن ترس و بیم است گوش دل خویش را مى گشایند، بدان گونه که گویى فریاد فغان اهل دوزخ در کنار گوش آنها مى باشد، قامت خویش را در مقابل حق خم مى کنند و پیشانى و کف دست و زانوان و سرانگشتان را بر زمین مى نهند و از خداى بزرگ آزادى خویش (را از آتش دوزخ) درخواست مى کنند و به هنگام روز، شکیبا و دانا و نیکوکار و پرهیزکار مى باشند».(98)

احکام قضاى نماز شب

1- اگر نماز شب از کسى فوت شد، مى تواند قضاى آن را روز بعد به جا آورد.

2- اگر مشغول نماز شب بود و صبح طلوع کرده، اگر چهار رکعت از نماز شب را خوانده است و بعد صبح شد، بقیه نماز شب را به طور مختصر و بدون مستحبات بخواند و اگر هنوز چهار رکعت از نماز شب را نخوانده، بعد صبح شد، همان دو رکعتى را که شروع کرده، تمام کند و پس از آن دو رکعت نافله ى صبح را مى خواند و سپس دو رکعت نماز صبح واجب را مى خواند و پس از آن باقیمانده ى نماز شب را قضا مى کند. اگر اصلاً نماز شب را شروع نکرده و بعد صبح طلوع کرده باشد، دو رکعت نماز نافله ى صبح را اول مى خواند و پس از آن نماز صبح را و پس از آن قضاى نماز شب را به جا مى آورد.

3- اگر نماز شب را در بین الطلوعین (یعنى بعد از اذان صبح و پیش از طلوع آفتاب) مى خواند بهتر است که نیت ادا یا قضا نکند، بلکه به نیت «ما فى الذمة» بخواند. «ما فى الذمة» به آن معنى است که نیت کند نماز شب مى خوانم «قربة الى الله»؛ خواه اداء باشد، خواه قضا؛ هر چه خدا و رسولش فرموده اند. نماز شب و قضاى آن را مى توان در حین راه رفتن و یا در ماشین نشسته به جا آورد. ولى بهتر است در حال ایستاده در مکان مخصوص به جا آورد.(99)

آداب خوابیدن و برخاستن براى نماز شب

1- در طول روز، تقوا را پیشه کنیم، و از گناهان صغیره و کبیره پرهیز نماییم؛ خود را آلوده به صفات رذیله نکنیم تا توفیق پیدا کنیم شب، براى نماز شب بلند شویم.

2- هنگام خوابیدن به نیت نماز شب بخوابیم، و از خداوند بخواهیم که به ما توفیق بیدار شدن را بدهد.

3- هنگام شب غذا کم بخوریم، پرخورى مانع نماز شب مى شود.

4- هنگام خوابیدن با حالت وضو بخوابیم.

5- هنگام خوابیدن، از تلاوت قرآن و دعا و تسبیحات فاطمه زهرا (س) غافل نشویم.

6- هنگامى که براى نماز شب بلند شدیم، خداوند را شکر کنیم که توفیق آن را به ما داده است.

7- هرگاه از بیت الخلاء برآییم، ابتدا مسواک بزنیم. در حدیثى امام صادق (ع) فرمود:

«وقتى براى نماز شب بلند شدى، مسواک بزن (تا دهان تو پاکیزه و خوشبو باشد)، زیرا فرشته مى آید و دهانش را بر دهان تو مى گذارد، و هر حرفى را که تلفظ مى کنى، آن را به آسمان مى برد، پس دهانت خوشبو باشد.» (100)

8- وضوى کامل به جا آوریم.

9- بعد از اکمال وضو، استعمال طیب کنیم، یعنى خود را به عطریات معطر سازیم. رسول خدا (ص) فرمود: «دو رکعت نمازى که شخص متعطر گزارد، افضل است از هفتاد رکعت نماز که غیر متعطر به جا آورد.»

10- از ابتداى روز و در اول شب به فکر تهیه ى اسباب تهجد و شب زنده دارى، که عبارت از خواب در روز و اول شب و تهیه ى مکان مناسب و کتاب دعا و آب وضو و مسواک و چراغ است، باشیم.

11- در هنگام خوابیدن آیه ى آخر سوره ى کهف را به نیت اینکه در وقت نماز شب بیدار شویم قرائت کنیم، که این مسأله براى کسانى که اهل تهجد هستند به تجربه ثابت شده است.

«قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُکمُ یُوحَى إِلىَ أَنَّمَا إِلَاهُکُمْ إِلَاهٌ وَاحِدٌ فَمَن کاَنَ یَرْجُواْ لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَ لَا یُشْرِکْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدَا؛ (101)

بگو من فقط بشرى هستم همچون شما (امتیازم این است که) به من وحى مى شود که معبود شما تنها یکى است. پس هر کس امید لقاى پروردگار خویش را دارد، باید عمل صالح انجام دهد و کسى را در عبادت پروردگارش شریک نکند.»

در مفتاح الفلاح شیخ بهایى از امام صادق (ع) روایت شده است که آن حضرت فرمودند: «بنده اى از بندگان که آخر سوره ى مبارکه ى کهف را بخواند و اراده کند که در فلان ساعت برخیزد، در همان ساعت از خواب برمى خیزد.»

12- از رسول خدا (ص) روایت شده است: «کسى که مى خواهد براى نماز شب برخیزد، چون بسترش را آماده کرد بگوید:

«اللَّهُمَّ لَا تُؤْمِنِّی مَکْرَکَ وَ لَا تُنْسِنِی ذِکْرَکَ وَ لَا تَجْعَلْنِی مِنَ الْغَافِلِینَ أَقُومُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ سَاعَةَ»

بارالها! مرا از مکر خود ایمن مگردان و یاد خودت را فراموشم منما و مرا در زمره ى غافلان قرار مده… بعد ساعتى که مى خواهد براى نماز به پا خیزد در نظر آورد، خداوند ملکى را مأمور مى کند که او را در همان ساعت از خواب بیدار کند.»

13- حالات اول شب در توفیق آخر شب مؤثر است؛ لذا سزاوار است انسانى که قصد تهجد دارد، بر وظایف و آداب خوابیدن مواظبت داشته باشد تا توفیق قیام براى نماز شب نصیبش شود.

14- از وظایف مهم هنگام خواب یکى محاسبه نفس مى باشد که مى بایست از ابتداى وقتى که در شب قبل از خواب بیدار شده تا آن هنگام که مى خواهیم براى خواب به بستر برویم، تمامى حرکات و سکنات و اقوال و افعال خود را به همان کیفیتى که در پیش بیان شد، محاسبه کنیم.

15- هنگام خواب یاد مرگ بیفتیم، چون خواب برادر مرگ است و هنگام خواب خداوند روح او را مى گیرد، همچنان که روح مرده گرفته مى شود؛ و این آیه شریفه را قرائت مى کند: «اللَّهُ یَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِینَ مَوْتِها- وَ الَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنامِها»؛ خداوند است آنکه جانها را در هنگام مرگ مى گیرد و آنکه نمرده است در حال خواب.

16- هنگام خواب «بسم الله الرحمن الرحیم» بگوید.

17- در ابتداى ورود به بستر آیه ى شریفه «آمَنَ الرسول…» را بخواند.

18- بعد از تسبیح حضرت زهرا (س)، سه مرتبه (یا یازده مرتبه) سوره ى حمد و توحید را قرائت کند و بعد این دعا را سه بار بخواند: «یَفْعَلُ اللَّهُ مَا یَشَاءُ بِقُدْرَتِهِ وَ یَحْکُمُ مَا یُرِیدُ بِعِزَّتِه «

19- سپس «آیة الکرسى» و آیه ى «شهد الله» را تلاوت کند و استغفار نماید و تسبیحات اربعه را به زبان آورد.

20- چون به بستر رود بر طرف راست و رو به قبله، همان گونه که میت را در قبر مى نهند، بخوابد.

21- هنگام خواب، تسبیح حضرت فاطمه ى زهرا (س) را بگوید.

در حدیثى امام صادق (ع) مى فرماید: «هر کس که شب را با تسبیح حضرت فاطمه (س) سپرى کند (و هنگام خواب تسبیح گوید) از مردان و زنانى مى باشد که خداوند را زیاد یاد مى کند و به آیه ى «وَ اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثِیراً» عمل نموده است.»(102)

کیفیت نماز شب به طور تفصیلى

هر کس وقت و حال مناجات را دارد، مى تواند نماز شب را به طور مفصل به جا آورد.

الف) اعمال و ادعیه ى قبل از نماز شب

1- هر گاه که شب از خواب بیدار شوى، اول چیزى که سزاوار است به عمل آورى، آن است که سجده کنى پروردگار عالمیان را، در روایت آمده است که رسول خدا (ص) هرگاه از خواب بیدار مى شدند، سجده مى کردند. سپس این دعا را بخوان:

«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَحْیَانِی بَعْدَ مَا أَمَاتَنِی وَ إِلَیْهِ النُّشُورُ و الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی رَدَّ عَلَیَّ رُوحِی لِأَحْمَدَهُ وَ أَعْبُدَهُ؛

سپاس خدایى را که زنده ام ساخت، پس از آنکه مرا میرانده بود و حشر و نشر به سوى اوست. سپاس خدایى را که روحم را به من باز گرداند تا سپاسش گویم و پرستشش نمایم.»

2- وقتى که از این سجده سر برداشتى و برخاستى، بگو:

«اللَّهُمَّ أَعِنِّی عَلَى هَوْلِ الْمُطَّلَعِ وَ وَسِّعْ عَلَیَّ الْمَضْجَعَ وَ ارْزُقْنِی خَیْرَ مَا قَبْلَ الْمَوْتِ وَ ارْزُقْنِی خَیْرَ مَا بَعْدَ الْمَوْت ؛

پروردگارا! مرا بر هراس و ترس کیفر آن جهان یارى کن و گور مرا فراخ ساز و نیکى آنچه پس از مرگ من باشد، روزى من فرما.»

3- بعد از آن، آیات پنجگانه ى آخر سوره ى مبارکه ى آل عمران (آیات 190 تا 194) را بخوان: «اِنَّ فى خَلقِ السَّموات و الاَرض…»

4- هرگاه وضو ساختى و متعطر شدى، رو به قبله بنشین و این دعا را که منسوب است به سید الساجدین امام زین العابدین (ع) که آن حضرت در نصف شب به خواندن آن تبرک مى جسته اند، بخوان:

«إِلَهِی غَارَتْ نُجُومُ سَمَائِکَ وَ نَامَتْ عُیُونُ أَنَامِکَ وَ هَدَأَتْ أَصْوَاتُ عِبَادِکَ وَ أَنْعَامِکَ وَ غَلَّقَتِ الْمُلُوکُ عَلَیْهَا أَبْوَابَهَا وَ طَافَ عَلَیْهَا حُرَّاسُهَا [حُجَّابُهَا] وَ احْتُجِبُوا عَمَّنْ یَسْأَلُهُمْ حَاجَةً أَوْ یَنْتَجِعُ مِنْهُمْ فَائِدَةً وَ أَنْتَ إِلَهِی حَیٌّ قَیُّومٌ لَا تَأْخُذُکَ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ وَ لَا یَشْغَلُکَ شَیْ ءٌ عَنْ شَیْ ءٍ أَبْوَابُ سَمَائِکَ لِمَنْ دَعَاکَ مُفَتَّحَاتٌ وَ خَزَائِنُکَ غَیْرُ مُغْلَقَاتٍ وَ أَبْوَابُ رَحْمَتِکَ غَیْرُ مَحْجُوبَاتٍ وَ فَوَائِدُکَ لِمَنْ سَأَلَکَ غَیْرُ مَحْظُورَاتٍ بَلْ هِیَ مَبْذُولَاتٌ؛ (103)

خداى من! ستارگان آسمانت فرورفته، و دیده هاى خلقت فروخفته، و صداهاى بندگان و چهارپایانت خاموش شده، و پادشاهان درها را به روى خود بسته، و نگهبانان در گرد آن درها به حفاظت مشغول، و خودشان را از کسى که حاجتى از آنان خواهد یا احسانى طلبد، محجوب داشته اند، و تنها تو – الها – زنده و پاینده اى که چرت و خواب فرایت نگیرد، و هیچ چیز تو را از چیز دیگر سرگرم نسازد، درهاى آسمانت براى دعا کنندگان باز است، و خزائنت نبسته، و درهاى رحمتت نپوشیده، و احسانهاى تو براى آن کس که از تو درخواست کند ممنوع نیست، بلکه همه مبذول و در دسترس است.

«أَنْتَ إِلَهِی الْکَرِیمُ الَّذِی لَا تَرُدُّ سَائِلًا مِنَ الْمُؤْمِنِینَ سَأَلَکَ وَ لَا تَحْتَجِبُ عَنْ أَحَدٍ مِنْهُمْ أَرَادَکَ لَا وَ عِزَّتِکَ وَ جَلَالِکَ لَا تُخْتَزَلُ حَوَائِجُهُمْ دُونَکَ وَ لَا یَقْضِیهَا أَحَدٌ غَیْرُک ؛ (104)

خداى من! تو همان کریمى هستى که هیچ درخواست کننده اى از مؤمنان را که به تو رو انداخته، از بارگاهت دور نسازى و از هیچ کدام آنها که قصد تو کرده، خود را پوشیده ندارى؛ نه، به عزت و جلالت سوگند که حوایج آنان در پیشگاه تو به تعویق نیفتد، و کسى جز تو به برآوردنش دست نیازد.»

«إِلَهِی وَ قَدْ تَرَانِی وَ وُقُوفِی وَ ذُلَّ مَقَامِی بَیْنَ یَدَیْکَ وَ تَعْلَمُ سَرِیرَتِی وَ تَطَّلِعُ عَلَى مَا فِی قَلْبِی وَ مَا تُصْلِحُ بِهِ أَمْرَ آخِرَتِی وَ دُنْیَای ؛

خداوندا! تو، من و ایستادن و خوارى ام را در پیشگاه خودت مى بینى، و راز درونى ام را مى دانى، و از آنچه در دل دارم، و از آنچه که صلاح کار دنیا و آخرتم بدان بسته است آگاهى.»

«إِلَهِی إِنْ ذَکَرْتُ الْمَوْتَ وَ هَوْلَ الْمُطَّلَعِ وَ الْوُقُوفَ بَیْنَ یَدَیْکَ نَغَّصَنِی مَطْعَمِی وَ مَشْرَبِی وَ أَغَصَّنِی بِرِیقِی وَ أَقْلَقَنِی عَنْ وِسَادَتِی وَ مَنَعَنِی رُقَادِی وَ کَیْفَ یَنَامُ مَنْ یَخَافُ بَیَاتَ مَلَکِ الْمَوْتِ فِی طَوَارِقِ اللَّیْلِ وَ طَوَارِقِ النَّهَارِ بَلْ یَنَامُ الْعَاقِلُ وَ مَلَکُ الْمَوْتِ لَا یَنَامُ لَا بِاللَّیْلِ وَ لَا بِالنَّهَارِ وَ یَطْلُبُ قَبْضَ رُوحِی بِالْبَیَاتِ أَوْ فِی آنَاءِ السَّاعَاتِ؛

پروردگارا! یاد کردن مرگ و ترس از حوادث پس از آن و ایستادن در پیشگاهت طعام و شراب را ناگوارم ساخته است و آب دهانم را گلوگیرم نموده، و از بسترم برکنده و از خوابم بازداشته؛ چگونه بخوابد آن کس که از ورود فرشته ى مرگ در پیشامدهاى شبانه روز مى هراسد، بلکه چگونه عاقل به خواب رود با آنکه فرشته ى مرگ در شب و روز خواب ندارد و روح او را در شبانگاه و در همه ى لحظات دنبال مى کند؟!»

5- امام زین العابدین (ع) بعد از خواندن این دعا سجده مى کرده اند و رخساره ى مبارک خود را بر خاک گذاشته، مى گفته اند:

«أَسْأَلُکَ الرَّوْحَ وَ الرَّاحَةَ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ الْعَفْوَ عَنِّی حِینَ أَلْقَاک »

إِلَهِی وَ قَدْ تَرَانِی وَ وُقُوفِی وَ ذُلَّ مَقَامِی بَیْنَ یَدَیْکَ وَ تَعْلَمُ سَرِیرَتِی وَ تَطَّلِعُ عَلَى مَا فِی قَلْبِی وَ مَا تُصْلِحُ بِهِ أَمْرَ آخِرَتِی وَ دُنْیَایَ

أَسْأَلُکَ الرَّوْحَ وَ الرَّاحَةَ عِنْدَ الْمَوْتِ وَ الْعَفْوَ عَنِّی حِینَ أَلْقَاک ؛

رحمت و راحتى به وقت مرگ و آمرزشم را به وقت دیدارت از تو خواستارم.

6- آن حضرت قبل از نماز شب، دو رکعت نماز مى گزارده اند، و در رکعت اول آن بعد از حمد، «قل هو الله احد» مى خوانده اند، و در رکعت دوم «قل یا ایها الکافرون». و بعد از آن دستهاى مبارک را به جهت تکبیر گفتن برمى داشته دعا مى خوانده اند.

آداب و ادعیه ى نماز شب (هشت رکعت)

پس افتتاح کن رکعت اول را به تکبیرات سبعه با ادعیه ى ثلاثه و افضل است در رکعت اول بعد از حمد سوره ى «قل هو الله احد» را سى نوبت بخوانى، و در رکعت دوم سوره ى «قل یا ایها الکافرون» و در شش رکعت باقى، سوره هاى دراز مثل سوره ى انعام و کهف و انبیاء و یس و حم و هر سوره ى دیگر که درازى مشابه اینها بوده باشد و جایز است در همه ى نوافل سوره را از روى مصحف بخوانى، و اگر چه بعضى از سور دیگر در خاطر داشته باشى، اما در نماز فریضه از روى مصحف خواندن جایز نیست.

آداب قنوت

و بدان که، اتفاق کرده اند علماى ما – قدس الله ارواحهم – بر این که همچنان که قنوت در نمازهاى واجبى سنت است در هر رکعت دوم از نوافل نیز سنت است، از جمله روایت کرده ثقة الاسلام در کتاب «کافى» به سند صحیح از امام جعفر صادق (ع) که کافى است در قنوت بگویى:

«اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَنَا وَ ارْحَمْنَا وَ عَافِنَا وَ اعْفُ عَنَّا فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِنَّکَ عَلى کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیر؛

خداوندا! ما را بیامرز و بر ما رحم کن و ما را سلامت بدار و از ما درگذر، در دنیا و آخرت، که تو بر هر چیز توانایى.»

چنانکه روایت کرده است در کتاب «کافى» به سند حسن از امام به حق ناطق، امام جعفر صادق (ع). و نیز روایت شده است که از قنوت همین قدر کافى است سه مرتبه تسبیح بگوید، و سنت است بلند خواندن قنوت، اگر چه در نوافل روز باشد، و همچنین سنت است تطویل قنوت، خصوصاً در نماز شب، زیرا وقت تو در آن وسیع است، چه روایت کرده است رئیس المحدثین در کتاب «من لا یحضره الفقیه» از حضرت رسالت (ص) که آن حضرت فرموده اند: «أَطْوَلُکُمْ قُنُوتاً فِی دَارِ الدُّنْیَا أَطْوَلُکُمْ رَاحَةً یَوْمَ الْقِیَامَة»؛ هر کس از شما را در دنیا قنوت درازتر است، راحت و آسودگى او در آخرت بیشتر است.

قنوت نماز شب

و از ادعیه ى مختصره که در قنوت فرایض و نوافل خواندن آن سزاوار است دعایى است که از امام به حق ناطق، امام جعفر صادق (ع)، روایت شده است و آن این است:

«إِلَهِی کَیْفَ أَدْعُوکَ وَ قَدْ عَصَیْتُکَ وَ کَیْفَ لَا أَدْعُوکَ وَ قَدْ عَرَفْتُ حُبَّکَ فِی قَلْبِی وَ إِنْ کُنْتُ عَاصِیاً مَدَدْتُ إِلَیْکَ یَداً بِالذُّنُوب

مَمْلُوءَةً وَ عَیْناً بِالرَّجَاءِ مَمْدُودَةً مَوْلَایَ أَنْتَ عَظِیمُ الْعُظَمَاءِ وَ أَنَا أَسِیرُ الْأُسَرَاءِ أَنَا الْأَسِیرُ بِذَنْبِی الْمُرْتَهَنُ بِجُرْمِی إِلَهِی لَئِنْ طَالَبَتْنِی بِذَنْبِی لَأُطَالِبَنَّکَ بِکَرَمِکَ وَ لَئِنْ طَالَبْتَنِی بِجَرِیرَتِی لَأُطَالِبَنَّکَ بِعَفْوِکَ وَ لَئِنْ أَمَرْتَ بِی إِلَى النَّارِ لَأُخْبِرَنَّ أَهْلَهَا أَنِّی کُنْتُ أَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ اللَّهُمَّ إِنَّ الطَّاعَةَ تَسُرُّکَ وَ الْمَعْصِیَةَ لَا تَضُرُّکَ فَهَبْ لِی مَا یَسُرُّکَ وَ اغْفِرْ لِی مَا لَا یَضُرُّکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین ؛ (105)

خداى من! چگونه بخوانمت با آنکه نافرمانى ات کرده ام، و چگونه نخوانمت با آنکه دوستى تو را در دلم مى یابم، هر چند که نافرمانم. دستى را به سویت دراز کرده ام که از گناه سرشار است، و چشمى را به تو دوخته ام که به امید ناظر است. مولاى من! تو بزرگ بزرگانى و من اسیر اسیران، من اسیر به گناه و گروگان به جرم خویشم. خداى من! اگر مرا به گناهم بگیرى، من تو را به کرامت مى گیرم، و اگر مرا به جرمم بستانى، من تو را به عفوت مى ستانم، و اگر فرمان دهى مرا به آتش برند، دوزخیان را گویم که من گوینده ى «لا اله الا الله، محمد رسول الله» بوده ام. خداوندا! فرمانبرى تو را مسرور مى سازد، ولى معصیت به تو زیانى نمى رساند، پس به من ببخش آنچه را که تو را مسرور مى سازد، و بر من ببخشاى آنچه را که به تو زیانى نمى رساند،اى مهربانترین مهربانان.»

همچنین از جمله ادعیه ى متوسطه که در قنوت، خواندن آن لایق است، دعایى است از «ادعیة الوسائل الى المسائل» است که از ثامن ائمه هدى امام رضا (ع) روایت شده است:

«اللَّهُمَّ إِنَّ الرَّجَاءَ لِسَعَةِ رَحْمَتِکَ أَنْطَقَنِی بِاسْتِقَالَتِکَ وَ الْأَمَلَ لِأَنَاتِکَ وَ رِفْقِکَ شَجَّعَنِی عَلَى طَلَبِ أَمَانِکَ وَ عَفْوِکَ وَ لِی یَا رَبِّ ذُنُوبٌ قَدْ وَاجَهَتْهَا أَوْجُهُ الِانْتِقَامِ وَ خَطَایَا قَدْ لَاحَظَتْهَا أَعْیُنُ الِاصْطِلَامِ وَ اسْتَوْجَبْتُ بِهَا عَلَى عَدْلِکَ أَلِیمَ الْعَذَابِ وَ اسْتَحْقَقْتُ بِاجْتِرَاحِهَا مُبِیرَ الْعِقَابِ وَ خِفْتُ تَعْوِیقَهَا لِإِجَابَتِی وَ رَدَّهَا إِیَّایَ عَنْ قَضَاءِ حَاجَتِی بِإِبْطَالِهَا لِطَلِبَتِی وَ قَطْعِهَا لِأَسْبَابِ رَغْبَتِی مِنْ أَجْلِ مَا أَنْقَضَ ظَهْرِی مِنْ ثِقْلِهَا وَ بَهَظَنِی مِنَ الِاسْتِقْلَالِ بِحَمْلِهَا ثُمَّ تَرَاجَعْتُ رَبِّی إِلَى حِلْمِکَ عَنِ الْخَاطِئِینَ وَ عَفْوِکَ عَنِ الْمُذْنِبِینَ وَ رَحْمَتِکَ لِلْعَاصِینَ فَأَقْبَلْتُ بِثِقَتِی مُتَوَکِّلًا عَلَیْکَ طَارِحاً نَفْسِی بَیْنَ یَدَیْکَ شَاکِیاً بَثِّی إِلَیْکَ سَائِلًا مَا لَا أَسْتَوْجِبُهُ مِنْ تَفْرِیجِ الْهَمِّ وَ مَا لَا أَسْتَحِقُّهُ مِنْ تَنْفِیسِ الْغَمِّ مُسْتَقِیلًا [مُسْتَقْبِلًا] إِیَّاکَ وَاثِقاً مَوْلَایَ بِکَ؛

خداوندا! امیدوارى به وسعت رحمتت مرا به درخواست گذشت و بخششت به زبان آورده، و آرزومندى به بردبارى و مدارایت مرا بر طلب امان و عفوت دلیر گردانیده، و مرا -اى پروردگار – گناهانى است که با انواع مختلف انتقام رو به رو است، و خطاهایى است که دیده هاى ریشه کن ساختن بدان مى نگرد، و با انجام آنها با توجه به عدالت تو مستوجب دردناک ترین عذابها گشته ام، و با اکتساب آنها مستحق کیفرى تباه کننده گردیده ام. و ترسیدم که آنها اجابت دعایم را به تعویق اندازد، و مرا از برآورده شدن حاجاتم کنار زند، به این گونه که خواسته ام را باطل سازد، و اسباب گرایشم را ببرد، چرا که سنگینى بارش پشتم را خرد کرده، و گمان آنکه بار آن اندک است، کمرم را خمیده ساخته، ولى با این همه به بردبارى ات از خطاکاران و عفوت از گنهکاران و رحمتت به عاصیان توجه نموده با اطمینانى که به تو دارم به سویت روى آوردم در حالى که بر تو توکل نموده و خود را در پیشگاهت انداخته و از اندوه طاقت فرسایم به تو گله نموده و گشایش غمها را که سزاوار آن نبوده و زدودن اندوه را که مستحق آن نیستم از تو خواستارم، در حالى که از تو آمرزش خواسته و به تو – اى مولایم – اطمینان نموده ام.»

«اللَّهُمَّ فَامْنُنْ عَلَیَّ بِالْفَرَجِ وَ تَطَوَّلْ عَلَیَّ بِسُهُولَةِ الْمَخْرَجِ وَ ادْلُلْنِی بِرَأْفَتِکَ عَلَى سَمْتِ الْمَنْهَجِ وَ أَزْلِقْنِی بِرَحْمَتِکَ [بِقُدْرَتِکَ ] عَنِ الطَّرِیقِ الْأَعْوَجِ وَ خَلِّصْنِی مِنْ سِجْنِ الْکَرْبِ بِإِقَالَتِکَ وَ أَطْلِقْ أَسْرِی بِرَحْمَتِکَ وَ طُلْ عَلَیَّ بِرِضْوَانِکَ وَ جُدْ عَلَیَّ بِإِحْسَانِکَ وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی وَ فَرِّجْ کُرْبَتِی- وَ ارْحَمْ عَبْرَتِی وَ لَا تَحْجُبْ دَعْوَتِی وَ اشْدُدْ بِالْإِقَالَةِ أَزْرِی وَ قَوِّ بِهَا ظَهْرِی وَ أَصْلِحْ بِهَا أَمْرِی وَ أَطِلْ بِهَا عُمُرِی وَ ارْحَمْنِی یَوْمَ حَشْرِی وَ وَقْتَ نَشْرِی إِنَّکَ جَوَادٌ کَرِیمٌ رَءُوفٌ رَحِیم ؛(106)

خداوندا! پس با گشایشى که برایم مى دارى، بر من منت نه، و با آسان ساختن راه گریز بر من احسان نما، و با رأفت خود مرا به سوى راه راست رهنمایى فرما، و با قدرت خویش از راه کج دورم ساز، و با آمرزشت از زندان غم خلاصم بخش، و با رحمتت از اسیرى آزادم ساز، و با خشنودى ات بر من بخشش نما، و با احسان خویش بر من جود کن، و لغزشم را نادیده گیر، و اندوهم را بزدا، و به سرشکم رحم آر، و دعایم را محجوب مساز، و نیرویم با آمرزش محکم ساز، و پشتم را بدان نیرو ده، و کارم را بدان اصلاح کن، و عمرم را بدان دراز ساز، و در روز حشر و وقت نشرم بر من رحمت آور، که تو بخشنده و بزرگوار و دلسوز و مهربانى.

دعاى بین هر دو رکعت نماز شب

سنت است که میانه ى هر دو رکعت از هشت [رکعت] نماز شب این دعا را بخوانى:

«اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ وَ لَمْ یُسْأَلْ مِثْلُکَ أَنْتَ مَوْضِعُ مَسْأَلَةِ السَّائِلِینَ وَ مُنْتَهَى رَغْبَةِ الرَّاغِبِینَ أَدْعُوکَ وَ لَمْ یُدْعَ مِثْلُکَ وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ وَ لَمْ یُرْغَبْ إِلَى مِثْلِکَ أَنْتَ مُجِیبُ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ وَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ؛

خداوندا! از تو درخواست مى کنم و از کسى به مانند تو درخواست نمى شود، و تو جایگاه درخواست سائلین و منتهاى رغبت راغبینى، تو را مى خوانم و کسى به مانند تو خوانده نشده، و به سوى تو مایلم و به کسى چون تو مایل نشوند، و تو پاسخ گوى دعاى درماندگان، و مهربانترین مهربانانى.

«أَسْأَلُکَ بِأَفْضَلِ الْمَسَائِلِ وَ أَنْجَحِهَا وَ أَعْظَمِهَا یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ وَ بِأَسْمَائِکَ الْحُسْنَى وَ أَمْثَالِکَ الْعُلْیَا وَ نِعْمَتِکَ [وَ نِعَمِکَ ] الَّتِی لَا تُحْصَى وَ بِأَکْرَمِ أَسْمَائِکَ [عَلَیْکَ ] وَ أَحَبِّهَا إِلَیْکَ وَ أَقْرَبِهَا مِنْکَ وَسِیلَةً وَ أَشْرَفِهَا عِنْدَکَ مَنْزِلَةً وَ أَجْزَلِهَا لَدَیْکَ ثَوَاباً وَ أَسْرَعِهَا فِی الْأُمُورِ إِجَابَةً وَ بِاسْمِکَ الْمَکْنُونِ الْأَکْبَرِ الْأَعَزِّ الْأَجَلِّ الْأَعْظَمِ الْأَکْرَمِ الَّذِی تُحِبُّهُ وَ تَهْوَاهُ وَ تَرْضَى بِهِ عَمَّنْ دَعَاکَ فَاسْتَجَبْتَ [وَ اسْتَحْبَبْتَ ] لَهُ دُعَاءَهُ وَ حَقٌّ عَلَیْکَ أَنْ لَا تَحْرِمَ سَائِلَکَ وَ لَا تَرُدَّهُ [أَنْ لَا تَرُدَّ سَائِلَکَ ] وَ بِکُلِّ اسْمٍ هُوَ لَکَ فِی التَّوْرَاةِ وَ الْإِنْجِیلِ وَ الزَّبُورِ وَ الْفُرْقَانِ الْعَظِیمِ وَ بِکُلِّ اسْمٍ دَعَاکَ بِهِ حَمَلَةُ عَرْشِکَ وَ مَلَائِکَتُکَ وَ أَنْبِیَاؤُکَ وَ رُسُلُکَ وَ أَهْلُ طَاعَتِکَ مِنْ خَلْقِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُعَجِّلَ فَرَجَ وَلِیِّکَ وَ ابْنِ وَلِیِّکَ وَ تُعَجِّلَ خِزْیَ أَعْدَائِهِ وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا؛ (107)

به جاى «تعفل بى کذا و کذا» باید حاجت خود را گفت.

به برترین درخواستها و رواترین و بزرگترین آنها اى الله اى رحمن، اى رحیم، و به نامهاى نیکوتر و نمونه هاى برتر و نعمتهاى بى شمارت، و به گرامى ترین نامهایت و محبوبترین آنها در نزدت و نزدیکترین آنها به تو از نظر وسیله بودن، و شریفترین آنها از نظر مقام و منزلت، و فراوان ترین آنها از نظر پاداش، و سریع ترین آنها در امور از نظر اجابت، و به آن نام پوشیده و بزرگتر و عزیزتر و جلیل تر و عظیم تر و گرامى ترت همان که محبوبش دارى و بدان مایلى و از هر کس که تو را بدان بخواند، خشنود شوى و دعایش مستجاب کنى و تو را سزد که سائل خود را محروم نسازى، و به هر نامى که براى تو در تورات و انجیل و زبور و فرقان عظیم موجود است، و به هر نامى که حاملان عرش و فرشتگان و پیامبران و رسولان و اهل اطاعت تو از مخلوقات تو را بدان مى خوانند، از تو مى خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستى و در فرج ولى و فرزند ولى خود و خوارى و زبونى دشمنانش تعجیل فرمایى و برایم چنین و چنان کنى.»

بعد از آن حاجت خود را بخواه، و تسبیح فاطمه ى زهرا – صلوات الله علیها – به جاى آر، و بعد از تسبیح، هر دعایى که خواسته باشى بخوان، و بعد از آن دو سجده ى شکر کن.

دعاى بعد از نماز شب

پس هرگاه از رکعت هشتم نماز شب فارغ شدى، باید که ده نوبت بگویى «یا الله» سپس این دعا را بخوانى:

صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ارْحَمْنِی وَ ثَبِّتْنِی عَلَى دِینِکَ وَ دِینِ نَبِیِّکَ وَ لَا تُزِغْ قَلْبِی بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنِی وَ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنْتَ الْوَهَّابُ

بر محمد و آل محمد درود فرست و بر من رحم آور و بر دینت و دین پیامبرت استوارم بدار، و پس از آنکه هدایتم نموده اى دلم را به گمراهى مایل مساز، و از جانب خویش رحمتى بر من ببخش که تو بسیار بخشنده اى.»

بعد از آن، این دعا را نیز بخوان:

«اللَّهُمَّ أَنْتَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ الْخَالِقُ الرَّازِقُ الْمُحْیِی الْمُمِیتُ الْبَدِی ءُ الْبَدِیعُ لَکَ الْکَرَمُ وَ لَکَ الْجُودُ وَ لَکَ الْمَنُّ وَ لَکَ الْأَمْرُ وَحْدَکَ لَا شَرِیکَ لَکَ یَا خَالِقُ یَا رَازِقُ یَا مُحْیِی یَا مُمِیتُ یَا بَدِیعُ یَا رَفِیعُ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَرْحَمَ ذُلِّی بَیْنَ یَدَیْکَ وَ تَضَرُّعِی إِلَیْکَ وَ وَحْشَتِی مِنَ النَّاسِ وَ أُنْسِی بِک ؛

خداوندا! تو زنده و پاینده و بلند پایه و بزرگ و خالق و روزى دهنده [و ایجاد کننده] زنده کننده و میراننده و آفریننده و نوآور هستى، کرم وجود و بخشش و امر همه از آن تو است، یگانه اى و شریک ندارى، اى خالق،اى روزى دهنده، اى زنده کننده، اى میراننده، اى نوآور، اى بلندپایه، از تو مى خواهم که بر محمد و آل محمد درود فرستى، و به این زبونى و زاریم در پیشگاه تو و وحشتم از مردم و انسم به تو رحمت آورى.»

دعاى امیرالمؤمنین (ع) بعد از نماز شب

پس از آن، دعایى را حضرت امیرالمؤمنین (ع) بعد از هشت رکعت نماز شب، تبرک به خواندن آن مى جسته اند بخوان، و آن دعا این است:

«اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحُرْمَةِ مَنْ عَاذَ بِکَ مِنْکَ وَ لَجَأَ إِلَى عِزِّکَ وَ اسْتَظَلَّ بِفَیْئِکَ وَ اعْتَصَمَ بِحَبْلِکَ وَ لَمْ یَثِقْ إِلَّا بِکَ یَا جَزِیلَ الْعَطَایَا یَا مُطْلِقَ الْأُسَارَى یَا مَنْ سَمَّى نَفْسَهُ مِنْ جُودِهِ وَهَّاباً أَدْعُوکَ رَغَباً وَ رَهَباً وَ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ إِلْحَاحاً وَ إِلْحَافاً وَ تَضَرُّعاً وَ تَمَلُّقاً وَ قَائِماً وَ قَاعِداً وَ رَاکِعاً وَ سَاجِداً وَ رَاکِباً وَ مَاشِیاً وَ ذَاهِباً وَ جَائِیاً وَ فِی کُلِّ حَالاتِی وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ؛ (108)

خداوندا! به حرمت آن کس که به تو پناه آورده و به عز تو پناهنده شده و به زیر سایه تو گریخته و به ریسمان تو آویخته و جز به تو اطمینان نداشته از تو درخواست مى کنم. اى فراوان بخشش، ای آزاد کننده ى اسیران، اى که خود را به خاطر جود بسیارت بخشنده خوانده اى، از روى میل و بیم و ترس و طمع و اصرار و پافشارى و زارى و چاپلوسى و در حال ایستاده و نشسته و در رکوع و سجود و سواره و پیاده و رفتن و آمدن و در تمامى حالات تو را مى خوانم، و از تو درخواست مى کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستى.»

بعد از آن حاجت خود را بخواه، و پس از آن دو سجده ى شکر به جا آر، و در حالت سجده دعا بخوان.

آداب و کیفیت نماز شفع

بعد از فارغ شدن از هشت رکعت نماز شب و آداب و ادعیه آن، برخیز از جهت گزاردن دو رکعت شفع، که افضل اوقات آن مابین فجر اول و دوم است. در رکعت اول بعد از حمد، سوره ى فلق و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره ى ناس را بخوان.

دعاى بعد از نماز شفع

«إِلَهِی تَعَرَّضَ لَکَ فِی هَذَا اللَّیْلِ الْمُتَعَرْضُونَ وَ قَصَدَکَ فِیهِ الْقَاصِدُونَ وَ أَمَّلَ فَضْلَکَ وَ مَعْرُوفَکَ الطَّالِبُونَ وَ لَکَ فِی هَذَا اللَّیْلِ نَفَحَاتٌ وَ جَوَائِزُ وَ عَطَایَا وَ مَوَاهِبُ تَمُنُّ بِهَا عَلَى مَنْ تَشَاءُ مِنْ عِبَادِکَ وَ تَمْنَعُهَا مَنْ لَمْ تَسْبِقْ لَهُ الْعِنَایَةُ مِنْکَ وَ هَا أَنَا ذَا عَبْدُکَ الْفَقِیرُ إِلَیْکَ الْمُؤَمِّلُ فَضْلَکَ وَ مَعْرُوفَکَ فَإِنْ کُنْتَ یَا مَوْلَایَ تَفَضَّلْتَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ عَلَى أَحَدٍ مِنْ خَلْقِکَ وَ عُدْتَ عَلَیْهِ بِعَائِدَةٍ مِنْ عَطْفِکَ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ الْخَیِّرِینَ الْفَاضِلِینَ وَ جُدْ عَلَیَّ بِفَضْلِکَ وَ مَعْرُوفِکَ وَ کَرَمِکَ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ الْخَیِّرِینَ الْفَاضِلِینَ الَّذِینَ أَذْهَبَ اللَّهُ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهَّرَهُمْ تَطْهِیراً إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ اللَّهُمَّ إِنِّی أَدْعُوکَ کَمَا أَمَرْتَنِی فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ وَ اسْتَجِبْ لِی کَمَا وَعَدْتَنِی إِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمِیعاد؛

خداوندا! متعرضان در این شب به درگاه تو آمده، و قاصدان آهنگ تو کرده، و طالبان به فضل و احسان تو امید بسته اند، و تو را در این شب نسیمهاى رحمت و جوایز و عطاها و بخششهایى است که بر هر یک از بندگانت که بخواهى مى بخشى، و از آن کس که عنایت تو دستگیرش نشده دریغ مى دارى، هان که من همان بنده ى نیازمند تو و آرزومند به فضل و احسان توام، پس – مولاى من – اگر بنا است در این شب بر کسى از آفریدگانت بخشش کنى و با بهره اى از کرمت بدو روى آورى، پس (نخست) بر محمد و خاندان پاک و پاکیزه و بهترین و برترین وى درود فرست، و (سپس) به احسان و نیکى ات بر من جود نماى، اى پروردگار عالمیان. و درود خدا بر محمد خاتم پیامبران و آل پاکش همانان که خداوند هر گونه پلیدى را از آنان زدوده و پاک و پاکیزه شان ساخته است، همانا خداوند ستوده و صاحب مجد و بزرگوارى است. خداوندا! همان گونه که فرموده اى تو را خواندم، پس همان طور که وعده داده اى پاسخم گو، که تو خلاف وعده نمى کنى.»

آداب و کیفیت نماز وتر

بعد از نماز شفع، یک رکعت نماز وتر به جا آورید. این نماز را با تکبیرات سبعه و ادعیه ى ثلاثه شروع کنید. بعد از حمد، سوره ى توحید را سه مرتبه و سوره ى ناس و سوره ى فلق را، هر کدام یک بار بخوانید. پس از آن دستها را بردارید و این دعا را که امام صادق (ع) فرموده است، در قنوت وتر بگویید:

کیفیت قنوت نماز وتر

الف) امام باقر (ع) و امام صادق (ع) مى فرمایند در قنوت نماز وتر این دعا را بخوانید:

«لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ الْکَرِیمُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبِّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَیْنَهُنَّ وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ اللَّهُمَّ أَنْتَ اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَنْتَ اللَّهُ زَیْنُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَنْتَ اللَّهُ جَمَالُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَنْتَ اللَّهُ عِمَادُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَنْتَ اللَّهُ قِوَامُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَنْتَ اللَّهُ صَرِیخُ الْمُسْتَصْرِخِینَ وَ أَنْتَ اللَّهُ غِیَاثُ الْمُسْتَغِیثِینَ وَ أَنْتَ اللَّهُ الْمُفَرِّجُ عَنِ الْمَکْرُوبِینَ وَ أَنْتَ اللَّهُ الْمُرَوِّحُ عَنِ الْمَغْمُومِینَ وَ أَنْتَ اللَّهُ مُجِیبُ دَعْوَةِ الْمُضْطَرِّینَ وَ أَنْتَ اللَّهُ إِلَهُ الْعَالَمِینَ وَ أَنْتَ اللَّهُ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ وَ أَنْتَ اللَّهُ کَاشِفُ السُّوءِ وَ أَنْتَ اللَّهُ بِکَ مُنْزَلٌ کُلُّ حَاجَةٍ یَا اللَّهُ لَیْسَ یَرُدُّ غَضَبَکَ إِلَّا حِلْمُکَ وَ لَا یُنْجِی مِنْ عَذَابِکَ إِلَّا رَحْمَتُکَ وَ لَا یُنْجِی مِنْکَ إِلَّا التَّضَرُّعُ إِلَیْکَ فَهَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ یَا إِلَهِی رَحْمَةً تُغْنِینِی بِهَا عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِوَاکٍ بِالْقُدْرَةِ الَّتِی بِهَا أَحْیَیْتَ جَمِیعَ مَا فِی الْبِلَادِ وَ بِهَا تَنْشُرُ مَیْتَ الْعِبَادِ وَ لَا تُهْلِکْنِی غَمّاً حَتَّى تَغْفِرَ لِی وَ تَرْحَمَنِی وَ تُعَرِّفَنِی الِاسْتِجَابَةَ فِی دُعَائِی وَ ارْزُقْنِی الْعَافِیَةَ إِلَى مُنْتَهَى أَجَلِی وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی وَ لَا تُشْمِتْ بِی عَدُوِّی وَ لَا تُمَکِّنْهُ مِنْ رَقَبَتِی،

اللَّهُمَّ إِنْ رَفَعْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَضَعُنِی وَ إِنْ وَضَعْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَرْفَعُنِی وَ إِنْ أَهْلَکْتَنِی فَمَنْ ذَا الَّذِی یَحُولُ بَیْنَکَ وَ بَیْنِی أَوْ یَتَعَرَّضُ لَکَ فِی شَیْ ءٍ مِنْ أَمْرِی وَ قَدْ عَلِمْتُ أَنْ لَیْسَ فِی حُکْمِکَ ظُلْمٌ وَ لَا فِی نَقِمَتِک عَجَلَةٌ إِنَّمَا یَعْجَلُ مَنْ یَخَافُ الْفَوْتَ وَ إِنَّمَا یَحْتَاجُ إِلَى الظُّلْمِ الضَّعِیفُ وَ قَدْ تَعَالَیْتَ عَنْ ذَلِکَ یَا إِلَهِی فَلَا تَجْعَلْنِی لِلْبَلَاءِ غَرَضاً وَ لَا لِنَقِمَتِکَ نَصَباً وَ مَهِّلْنِی وَ نَفِّسْنِی وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی وَ لَا تُتْبِعْنِی بِبَلَاءٍ عَلَى أَثَرِ بَلَاءٍ فَقَدْ تَرَى ضَعْفِی وَ قِلَّةَ حِیلَتِی أَسْتَعِیذُ بِکَ اللَّیْلَةَ فَأَعِذْنِی وَ أَسْتَجِیرُ بِکَ مِنَ النَّارِ فَأَجِرْنِی وَ أَسْأَلُکَ الْجَنَّةَ فَلَا تَحْرِمْنِی ؛

معبودى نیست جز خداوند بردبار و بزرگوار، معبودى نیست جز خداى بزرگ پایه و بزرگ، منزه است خداوند که رب آسمانهاى هفتگانه و زمینهاى هفتگانه و آنچه در آنها و میان آنهاست و رب عرش بزرگ است، خداوندا تو الله نور آسمانها و زمینى، و تو الله زیب آسمانها و زمینى، و تو الله جمال آسمانها و زمینى، و تو الله ستون آسمانها و زمینى، و تو الله پایه آسمانها و زمینى و تو الله فریادرس ناله زنندگانى، و تو الله دادرس دادخواهانى، و تو الله زداینده ى اندوه اندوهمندانى، و تو الله برطرف سازنده ى غم غمزدگانى، و تو الله اجابت کننده ى دعاى درماندگانى، و تو الله معبود جهانیان، و تو الله رحمن و رحیمى، و تو الله زداینده ى پریشانى و سوء حالى، و تویى الله که هر نیازى به درگاه تو آورده شود.

اى خدا! خشم تو را جز حلمت نخورد، و از کیفرت جز رحمتت رهایى نبخشد، و از دست تو، جز زارى به درگاهت نجاتبخش نیست، پس – خداى من – از جانب خودت رحمتى بر من بخش که بدان سبب مرا از رحمت دیگران بى نیاز سازى، با همان قدرتى که هر چه را در بلاد است بدان زنده ساختى، و اجساد مرده ى بندگانت را بدان از گورها بیرون آورى، و مرا از غم هلاک مساز تا مرا بیامرزى و رحمت کنى و نشانه هاى اجابت دعایم را نشانم دهى؛ و تا پایان عمرم سلامتى را روزیم گردان، و لغزشم را نادیده گیر، و دشمنم را یاراى سرزنشم مده، و او را بر گردنم سوار مکن.

خداوندا! اگر تو بلندم کنى، چه کسى زمینم زند؟ و اگر زمینم زنى، چه کسى بلندم کند؟ و اگر هلاکم کنى چه کسى میان من و تو فاصله شود یا در مورد چیزى از امورم متعرض تو گردد؟ و همى دانم که در حکمت ستم نیست و در کیفرت شتابى نه، چرا که آن کس شتاب ورزد که بترسد از دستش رود، و کسى نیازمند به ستم است، که ضعیف و ناتوان باشد، و تو از این مطلب برترى – خداى من! – پس مرا هدف بلا مساز و نشانه ى کیفرت مگیر و مهلتم ده و غمم بزدا و لغزشم نادیده گیر و پى در پى بلا بر سرم مریز، که تو ضعف مرا مى دانى، و از اندکى چاره ام آگاهى. در این شب به تو پناه مى آورم، پس پناهم ده و از آتش دوزخ به تو پناهنده مى شوم، پس مرا در پناهت گیر و بهشتت را از تو مى خواهم، پس محرومم مدار.»

ب) هفتاد بار بگویید: «استغفر الله ربى و اتوب الیه».

ج) چهل مؤمن یا بیشتر را دعا کن به این طریق: «اللهم اغفر لفلان و فلان» و اسم ایشان را ذکر کن تا آخر.

د) بعد از آن هفت نوبت بگوى:

«استغفرالله الذى لا اله الا هو الحى القیوم، لجمیع ظُلمى و جُرمى و اسرافى على نفسى، و اتوبُ الیه.»

از خداوندى که معبودى جز او نیست و زنده و پاینده است نسبت به تمامى ستمها و جرم و زیاده روى بر نفسم آمرزش مى طلبم و به سویش بازمى گردم.

ه) بعد از آن بگوى:

«رَبِّ أَسَأْتُ وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی وَ بِئْسَ مَا صَنَعْتُ وَ هَذِهِ یَدَایَ یَا رَبِّ جَزَاءً بِمَا کَسَبْتُ وَ هَذِهِ رَقَبَتِی خَاضِعَةً لِمَا أَتَیْتُ وَ هَا أَنَا ذَا بَیْنَ یَدَیْکَ فَخُذْ لِنَفْسِکَ مِنْ نَفْسِیَ الرِّضَا حَتَّى تَرْضَى لَکَ الْعُتْبَى لَا أَعُود؛

پروردگارا! بد کردم و به خود ستم نمودم و آنچه کرده ام زشت بوده، پروردگارا این دو دستم به سزاى آنچه کرده ام، و این گردنم خاضع و ذلیل نسبت به آنچه به عمل آورده ام، و هان این من در پیشگاه تو، پس آنچه موجب خرسندى توست از من بستان تا راضى شوى، تو را سزد که مرا کیفر دهى، من دیگر (به گناه) باز نخواهم گشت.

و) بعد از آن سیصد مرتبه بگوى: «العفو».

ز) بعد از آن بگوى: «رب اغفرلى و ارحمنى و تب على انک انت التواب الرحیم»؛ پروردگارا مرا بیامرز و بر من رحم آور، و توبه ام بپذیر که تو بسیار توبه پذیر و مهربانى.

ح) بعد از آن هفت بار بگویید: «هَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ بِکَ مِنَ النَّار»؛ این است مقام کسى که از آتش قیامت به تو پناه مى برد.

دعاى مختصر براى قنوت وتر

چنانچه وقت گنجایش تطویل قنوت نداشته باشد، مخیرى در آنکه اختصار کنى بر آنچه وقت وسعت داشته باشد.

از جمله ى ادعیه ى مختصره که در ضیق وقت و وسعت خواندن آن در این قنوت نماز وتر و غیر آن از نمازهاى دیگر مستحسن و پسندیده است، این است که بگویى:

«اللَّهُمَّ إِنَّ کَثْرَةَ الذُّنُوبِ تَکُفُّ أَیْدِیَنَا عَنِ انْبِسَاطِهَا إِلَیْکَ بِالسُّؤَالِ وَ الْمُدَاوَمَةَ عَلَى الْمَعَاصِی تَمْنَعُنَا عَنِ [مِنَ ] التَّضَرُّعِ وَ الِابْتِهَالِ وَ الرَّجَاءَ یَحُثُّنَا عَلَى سُؤَالِکَ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ فَإِنْ لَمْ یَعْطِفِ السَّیِّدُ عَلَى عَبْدِهِ فَمِمَّنْ یَبْتَغِی النَّوَالَ فَلَا تَرُدَّ أَکُفَّنَا الْمُتَضَرِّعَةَ إِلَیْکَ إِلَّا بِبُلُوغِ الْآمَالِ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى أَشْرَفِ الْأَنْبِیَاءِ وَ الْمُرْسَلِینَ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِین ؛ (109)

خداوندا! بسیارى گناهان دستهاى ما را از دراز شدن به جهت نیاز به درگاهت بازداشته، و مداومت بر معاصى از زارى و ناله و دعا بازمان داشته، و امیدوارى به درخواست از تو وادارمان مى کند، اى صاحب جلال و شکوه، پس اگر آقا بر بنده اش مهر نورزد، پس از چه کس بخشش طلبد؟ پس دستهاى ما را که با زارى به سویت دراز شده جز با رساندن به آرزوهایش باز مگردان، و درود خدا بر اشرف پیامبران و رسولان، محمد و خاندانش باد.»

دعاى بعد از رکوع وتر

پس هرگاه که از قنوت فارغ شدى به رکوع رو و چون سر از رکوع بردارى، بگوى:

«هَذَا مَقَامُ مَنْ حَسَنَاتُهُ نِعْمَةٌ مِنْکَ وَ سَیِّئَاتُهُ بِعَمَلِهِ وَ ذَنْبُهُ عَظِیمٌ وَ شُکْرُهُ قَلِیلٌ وَ لَیْسَ لِذَلِکَ إِلَّا دَفْعُکَ وَ رَحْمَتُکَ- إِلَهِی طُمُوحُ الْآمَالِ قَدْ خَابَتْ إِلَّا لَدَیْکَ وَ مَعَاکِفُ الْهِمَمِ قَدْ تَعَطَّلَتْ إِلَّا عَلَیْکَ وَ مَذَاهِبُ الْعُقُولِ قَدْ سَمَتْ إِلَّا إِلَیْکَ فَأَنْتَ الرَّجَاءُ وَ إِلَیْکَ الْمُلْتَجَأُ یَا أَکْرَمَ مَقْصُودٍ وَ یَا أَجْوَدَ مَسْئُولٍ هَرَبْتُ إِلَیْکَ بِنَفْسِی یَا مَلْجَأَ الْهَارِبِینَ بِأَثْقَالِ الذُّنُوبِ أَحْمِلُهَا عَلَى ظَهْرِی لَا أَجِدُ لِی إِلَیْکَ شَافِعاً سِوَى مَعْرِفَتِی إِنَّکَ أَقْرَبُ مَنْ لَجَأَ إِلَیْهِ الْمُضْطَرُّونَ وَ أَمَّلَ مَا لَدَیْهِ الرَّاغِبُونَ؛

یَا مَنْ فَتَقَ الْعُقُولَ بِمَعْرِفَتِهِ وَ أَطْلَقَ الْأَلْسُنَ بِحَمْدِهِ وَ جَعَلَ مَا امْتَنَّ بِهِ عَلَى خَلْقِهِ إِکْمَالًا لِأَیَادِیهِ وَ تَأْدِیَةِ حَقِّهِ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ لَا تَجْعَلْ لِلْهُمُومِ عَلَى عَقْلِی سَبِیلًا وَ لَا لِلْبَاطِلِ عَلَى عَمَلِی دَلِیلًا برحمتک یا ارحم الراحمین.

اینجا جایگاه کسى است که نیکى هایش نعمتى از سوى توست، و گناهانش مربوط به کردار اوست، و گناهش بزرگ و سپاسش اندک است. خداى من آرزوهاى بلند و بزرگ به هدف نرسد جز به درگاه تو، و همتهاى برپا در درگاه هر کس بریده است جز در پیشگاه تو، و راه هاى خردها باز و بلند است جز به سوى تو، پس امیدها به تو و پناه آوریها به سوى توست ای گرامى ترین مقصودها اى بخشنده ترین درخواست شدگان، با پاى خود به سوى تو گریختم با بار گناهانى که به دوشم مى کشم و واسطه اى به درگاهت ندارم به جز شناختم به اینکه تو نزدیکترین کسانى هستند که طالبان بدو امید دارند و درماندگان بدو پناهنده مى شوند و راغبان آرزوى نعمتهایش دارند.

اى آنکه خردها به شناخت خویش بشکافته اى، و زبانها به ستایشت بگشوده اى، و آنچه را که بر بندگانت منت نهاده اى (از قبیل عبادات) همپاى اداى حق خویش ساخته اى، بر محمد و آل او درود فرست،

و براى اندوه ها راهى علیه خردم، و براى باطل رهنمایى عللیه کردارم قرار مده، به رحمتت اى مهربانترین مهربانان.

بعد از آن به سجود رو، و بعد از اکمال سجدتین، تشهد بخوان و بعد از سلام، تسبیح فاطمه ى زهرا (س) به جا آر. پس بخوان این دعا را که مشهور و معروف است به دعاى حزین:

«أُنَاجِیکَ یَا مَوْجُودُ فِی کُلِّ مَکَانٍ لَعَلَّکَ تَسْمَعُ نِدَائِی فَقَدْ عَظُمَ جُرْمِی وَ قَلَّ حَیَائِی مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ أَیَّ الْأَهْوَالِ أَتَذَکَّرُ وَ أَیَّهَا أَنْسَى وَ لَوْ لَمْ یَکُنْ إِلَّا الْمَوْتُ لَکَفَى کَیْفَ وَ مَا بَعْدَ الْمَوْتِ أَعْظَمُ وَ أَدْهَى مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ حَتَّى مَتَى وَ إِلَى مَتَى أَقُولُ لَکَ الْعُتْبَى مَرَّةً بَعْدَ أُخْرَى ثُمَّ لَا تَجِدُ عِنْدِی صِدْقاً وَ لَا وَفَاءً فَیَا غَوْثَاهْ ثُمَّ وَا غَوْثَاهْ بِکَ یَا اللَّهُ مِنْ هَوًى قَدْ غَلَبَنِی وَ مِنْ عَدُوٍّ قَدِ اسْتَکْلَبَ عَلَیَّ وَ مِنْ دُنْیَا قَدْ تَزَیَّنَتْ لِی وَ مِنْ نَفْسٍ أَمَّارَةٍ بِالسُّوءِ إِلَّا ما رَحِمَ رَبِّی ؛

با تو راز گویم اى که در هر جا موجودى شاید که آوایم بشنوى که جرمم بزرگ و حیایم اندک گشته. مولایم،اى مولایم، کدام یک از هراسهاى خود را یاد کنم، و کدام را به فراموشى سپارم، و اگر جز مرگ چیزى نبود، همان براى هراس بس بود، چگونه (صبر کنم و نهراسم) و حال آنکه آنچه پس از مرگ در سر راه خواهد بود، بزرگتر و مصیبت بارتر است.

مولایم، اى مولایم! تا کى و تا چه وقت بارها و بارها به تو عرض کنم که حق مؤاخذه و کیفر از آن توست، سپس صدق و وفایى از من بر این گفتار نیابى! فریاد، فریاد، اى خدا از هواى نفسى که بر من چیره شده، و از دشمنى که سگ وار بر من یورش آورده، و از دنیایى که خود را برایم آرایش نموده، و از نفسى که هماره به زشتى فرمان دهد مگر کسى را که پروردگارم رحم کرده باشد.

«مَوْلَایَ یَا مَوْلَایَ إِنْ کُنْتَ رَحِمْتَ مِثْلِی فَارْحَمْنِی وَ إِنْ کُنْتَ قَبِلْتَ مِثْلِی فَاقْبَلْنِی یَا قَابِلَ السَّحَرَةِ اقْبَلْنِی یَا مَنْ لَمْ أَزَلْ أَتَعَرَّفُ مِنْهُ الْحُسْنَى یَا مَنْ یُغَدِّینِی بِالنِّعَمِ صَبَاحاً وَ مَسَاءً ارْحَمْنِی یَوْمَ آتِیکَ فَرْداً شَاخِصاً إِلَیْکَ بَصَرِی مُقَلَّداً عَمَلِی قَدْ تَبَرَّأَ جَمِیعُ الْخَلْقِ مِنِّی نَعَمْ وَ أَبِی وَ أُمِّی وَ مَنْ کَانَ لَهُ کَدِّی وَ سَعْیِی فَإِنْ لَمْ تَرْحَمْنِی فَمَنْ یَرْحَمُنِی وَ مَنْ یُونِسُ فِی الْقَبْرِ وَحْشَتِی وَ مَنْ یُنْطِقُ لِسَانِی إِذَا خَلَوْتُ بِعَمَلِی وَ سَاءَلَتْنِی عَمَّا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّی فَإِنْ قُلْتُ نَعَمْ فَأَیْنَ الْمَهْرَبُ مِنْ عَدْلِکَ وَ إِنْ قُلْتُ لَمْ أَفْعَلْ قُلْتُ أَ لَمْ أَکُنِ الشَّاهِدَ عَلَیْکَ؛ (110)

مولایم، مولایم! اگر بناست همانند مرا رحمت کنى پس مرا رحمت کن، و اگر همچون منى را مى پذیرى پس مرا بپذیر، اى که آن ساحران (زمان موسى (ع) را پذیرفتى، مرا بپذیر، اى که پیوسته نیکى از تو مى بینم، اى که صبح و شام از نعمتهاى خویش غذایم مى دهى، بر من رحم آور، در آن روزى که یکه و تنها در پیشگاهت آیم و چشمم به تو دوخته و کردارم بر گردنم آویخته است در حالى که تمامى خلق از من بیزارى جسته اند، آرى هم پدر و مادرم و هم آنان که رنج و کوشش را در راهشان به کار برده ام، پس اگر تو به من رحم نیاورى، پس چه کس به وحشتم در قبر ترحم مى کند؟ و چه کس زبانم را گویا سازد، آنگاه که با کردارم تنها مانم و از من بپرسى آنچه را که خود بدان داناترى؟ پس اگر پاسخ مثبت دهم، کو راه گریز از عدل تو؟ و اگر گویم نکرده ام گویى مگر من گواه بر تو نبوده ام؟!»

«فَعَفْوَکَ عَفْوَکَ یَا مَوْلَایَ قَبْل [أَنْ تُلْبَسَ الْأَبْدَانُ ] سَرَابِیلِ الْقَطِرَانِ عَفْوَکَ عَفْوَکَ یَا مَوْلَایَ قَبْلَ أَنْ تُغَلَّ الْأَیْدِی إِلَى الْأَعْنَاقِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ وَ خَیْرَ الْغَافِرِینَ؛

آمرزش، آمرزش، اى مولاى من! پیش از آنکه در آتش دوزخ لباس از روغنى چسبنده و سوزنده بر تنم کنند، آمرزش، آمرزش اى مولاى من، پیش از آنکه دستها بر گردنها غل و زنجیر شود، اى مهربانترین مهربانان و اى بهترین آمرزندگان.»

و بعد از آنکه از خواندن دعا فارغ شدى، سجده کن و بگوى در آن:

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ارْحَمْ ذُلِّی بَیْنَ یَدَیْکَ وَ تَضَرُّعِی إِلَیْکَ وَ وَحْشَتِی مِنَ النَّاسِ وَ أُنْسِی بِکَ یَا کَرِیمُ یَا کَائِناً قَبْلَ کُلِّ شَیْ ءٍ یَا مُکَوِّنَ کُلِّ شَیْ ءٍ یَا کَائِناً بَعْدَ کُلِّ شَیْ ءٍ لَا تَفْضَحْنِی فَإِنَّکَ بِی عَالِمٌ وَ لَا تُعَذِّبْنِی فَإِنَّکَ عَلَیَّ قَادِر؛

خداوندا! بر محمد و آل محمد درود فرست و به این زبونى من در پیشگاهت و زاریم به سویت و وحشتم از مردم و انسم به تو رحم آور، اى کریم، اى که پیش از هر چیز بوده اى، اى هستى دهنده ى همه چیز، اى که پس از هر چیز خواهى بود، رسوایم مساز که تو از حالم با خبر، و عذابم مده که تو بر من قادرى.»

«اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ کَرْبِ الْمَوْتِ وَ مِنْ سُوءِ الْمَرْجِعِ فِی الْقُبُور وَ مِنَ النَّدَامَةِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَسْأَلُکَ عِیشَةً هَنِیئَةً وَ مِیتَةً سَوِیَّةً وَ مُنْقَلَباً کَرِیماً غَیْرَ مُخْزٍ وَ لَا فَاضِحٍ اللَّهُمَّ مَغْفِرَتُکَ أَوْسَعُ مِنْ ذُنُوبِی وَ رَحْمَتُکَ أَرْجَى عِنْدِی مِنْ عَمَلِی فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْ لِی یَا حَیّاً لَا یَمُوتُ؛ (111)

خداوندا! از درد و رنج مرگ و از بد بازگشتن در گور و از پشیمانى در روز قیامت به تو پناه مى آورم. زندگانیى گوارا و مرگى پس از آمادگى براى آن و بازگشتى کریمانه بى آنکه خوارساز و رسوا کننده باشد از تو مى خواهم. خداوندا! آمرزشت از گناهانم وسیع تر، و رحمتت از عملم به نزد من بیشتر مورد امید است، پس بر محمد و آل محمد درود فرست و مرا بیامرز، اى زنده اى که مرگ ندارى!»

بکوشید پرونده ى گذشته را به یاد آورده و مواقف قیامت را نظر کنید تا اشک از دیدگانتان جارى شود که این اشک نزد حق، قیمتى بس عظیم دارد.

دعاى بعد از نماز شب

امام باقر علیه السلام فرمود: پس از اتمام نماز شب، سه مرتبه بگو: «سُبْحَانَ رَبِّیَ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ الْعَزِیزِ الْحَکِیم » و سپس بگو:

«یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا بَرُّ یَا رَحِیمُ یَا غَنِیُّ یَا کَرِیمُ ارْزُقْنِی مِنَ التِّجَارَةِ أَعْظَمَهَا فَضْلًا وَ أَوْسَعَهَا رِزْقاً وَ خَیْرَهَا لِی عَاقِبَةً فَإِنَّهُ لَا خَیْرَ فِیمَا لَا عَاقِبَةَ لَه ؛ (112)

اى زنده جاویدان که زوال در تو نیست و اى واجب الوجود که به ذات خود قائمى، اى نیک کردار و اى بخشاینده و مهربان، اى بى نیاز و اى کریم، مرا از تجارت آن روزى گردان که سودش بزرگتر و روزیش فراختر باشد، و عاقبتش برایم نیکوتر باشد، که براستى آنچه عاقبتش نیکو نباشد خیرى در آن نیست.»

سایر نمازهای مستحبی

تعداد نمازهای مستحبی در دین اسلام بسیار زیاد و متنوع است. که به علت کثرت به عناوین و شرح برخی از آنها پرداخته می شود:

– نماز اعرابی

– نماز انتخاب همسر

– نماز انتقام از ظالم

– نماز باطل کردن سحر و جادو

– نماز باطل کردن سحر

– نماز برای آمرزش گناهان

– نماز براى انجام کار

– نماز براى بازگشت فرارى

– نماز براى بد حالى و ندارى

– نماز براى پیدا شدن گمشده

– نماز براى پیدا شدن مرکب

– نماز براى حفظ قرآن

– نماز برای دفع وسوسه شیطان

– نماز براى رفع اندوه

– نماز براى قرعه زدن به قرآن

– نماز برای قضای دین و کفایت ظلم سلطان

– نماز برای وسوسه و حدیث نفس و قرض

– نماز برای هر محنت و سختی

– نماز به جهت نیزی ذهن و قوت حافظه

– نماز پدر براى فرزند

– نماز پس از برگشتن از سفر

– نماز توبه

– نماز جعفر طیار

– نماز حاجت

– نماز حضرت خضر (ع) در شب جمعه

– نماز حضرت سلمان

– نماز خوف از ظالم

– نماز در مهمات

– نماز دیدن پیغمبر صلی الله علیه و اله در خواب

– نماز رد شدن از پل صراط

– نماز رضاى خصماء

– نماز رفع خصومت

– نماز رفع عسرت و سختى

– نماز رفع عسرت و سختی

– نماز روزها و شبهای هفته

– نماز زفاف

– نماز زیارت معصومین علیهم‏السلام

– نماز شکر

– نماز طلب فرزند

– نماز عفو

– نماز غیاث و فریادرس خواستن

– نماز فرزند برای پدر و مادر

– نماز کفایت

– نماز گرسنه

– نماز لباس نو

– نماز مخصوص چهارده معصوم علیهم‏السلام

– نماز نوروز

– نماز وصیت

– نماز هدیه به اموات

– نماز یارى خواستن

ماه های قمری

فضیلت ماه محرم

محرم ماه غصه و اندوه اهل بیت علیهم السلام و ماه اقامه ى تعزیه و مجالس سوگ به خاطر بزرگداشت یاد حسین علیه السلام و یارانش و برخوردارى از هدف و انگیزه ى قیام آنان و آشنا شدن به روح مذهب و مرام حسین و پى بردن به دعوت هاى آموزنده ى قرآن و مکتب تشیع و تربیت روح ملت با روش و طریقت سرور آزادگان است.

شب اول ماه محرم

از رسول اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده کسى که در شب اول ماه محرم دو رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد یازده مرتبه سوره ى قل هو الله احد را بخواند و صبحش را که اول سال است روزه بگیرد مثل کسى است که تمام سال را مداومت به خیر کرده در آن سال و محفوظ بماند تا سال آینده و اگر قبل از آن بمیرد مى رود به بهشت. (113)

– نماز شب اول

از رسول اکرم صلى الله علیه و آله و سلم روایت شده:

«در شب اول ماه محرم دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعت بعد از حمد یازده مرتبه سوره ى توحید را بخواند.»

ثواب: خواندن این نماز و روزه داشتن روزش، موجب امنیت است و کسى که این عمل را انجام دهد، گویا تمام سال مداومت بر کار نیک داشته است.

سید در اقبال براى این شب چند نماز ذکر فرموده است. از جمله صد رکعت، در هر رکعت حمد و توحید بخواند.

– نماز روز اول

از حضرت امام رضا علیه السلام منقول است که: حضرت رسول صلى الله علیه و آله و سلم روز اول ماه محرم دو رکعت نماز مى خواند و چون فارغ مى شد دست ها را بلند مى کرد و این دعا را سه دفعه مى خواند:

«اللَّهُمَّ أَنْتَ الْإِلَهُ الْقَدِیمُ وَ هَذِهِ سَنَةٌ جَدِیدَةٌ فَأَسْأَلُکَ فِیهَا الْعِصْمَةَ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ الْقُوَّةَ عَلَى هَذِهِ النَّفْسِ الْأَمَّارَةِ بِالسُّوء؛ (114)

بارالها! تو خداى قدیم و جاودانى و این سال، سال نو است. از تو مى خواهم که از شیطان مصون بمانم و بر نفس اماره چیره گردم.»

– نماز شب دهم

براى این شب، دعا و نمازهاى بسیار با فضیلت هاى بسیار نقل شده است. از جمله چهار رکعت نماز، در هر رکعت بعد از سوره ى حمد، پنجاه بار سوره ى اخلاص خوانده شود، پس از پایان نماز هفتاد مرتبه بگوید:

«سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ العلى العظیم»

– نماز دیگر شب دهم

چهار رکعت در آخر شب، در هر رکعت بعد از حمد، آیة الکرسى و توحید و فلق و ناس را ده مرتبه بخواند و بعد از سلام صد مرتبه توحید را بخواند.

– نماز دیگر شب دهم

سید در اقبال براى این شب دعا و نمازهاى بسیار با فضیلت هاى بسیار نقل کرده، از جمله صد رکعت نماز در هر رکعت، یک مرتبه حمد و سه مرتبه توحید بخواند و بعد از نماز نیز فرموده ذکر خدا بسیار کند و صلوات بسیار بفرستد. (115)

نماز ماه صفر

– نماز روز سوم

دو رکعت، در رکعت اول بعد از حمد سوره‏ ى فتح، و در رکعت دوم بعد از حمد سوره‏ ى توحید، و بعد از سلام صد مرتبه صلوات بفرستد و صد مرتبه بگوید: «اللهم العن آل ابى‏سفیان» و صد مرتبه استغفار کند، سپس حاجت خود را بخواهد. (116)

نمازهاى ماه ربیع‏الاول

– نماز روز دوازدهم

دو رکعت نماز، در رکعت اول بعد از حمد، سه مرتبه سوره‏ ى کافرون، و در رکعت دوم بعد از حمد سه مرتبه سوره‏ ى توحید.

– نماز روز هفدهم

دو رکعت نماز کند، در هر رکعت بعد از حمد، ده مرتبه سوره‏ى قدر و ده مرتبه سوره ‏ى توحید، و بعد از سلام در مصلاى خود بنشیند و این دعا را بخواند: «اللهم انتَ حىٌّ لا تَموت…» (117)

نمازهاى ماه جمادى الآخر

– نماز در هر وقت از ماه

سید بن طاووس نقل کرده است که: «در این ماه در هر وقت که خواهد چهار رکعت نماز بخواند، یعنى به دو سلام. در رکعت اول بخواند بعد از حمد یک مرتبه آیة الکرسى و بیست و پنج مرتبه سوره ى قدر، و در رکعت دوم بعد از حمد، یک مرتبه سوره ى تکاثر و بیست و پنج مرتبه سوره ى توحید، و در رکعت سوم بعد از حمد یک مرتبه سوره ى کافرون و بیست و پنج مرتبه سوره ى فلق، و در رکعت چهارم بعد از حمد یک مرتبه سوره ى نصر و بیست و پنج مرتبه سوره ى ناس، و بعد از سلام هفتاد مرتبه بگوید:

«سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر»

و هفتاد صلوات. پس سه مرتبه بگوید:

«اللهم اغفر للمؤمنین و المؤمنات»

پس سر به سجده گزارد و بگوید سه مرتبه: «یا حى یا قیوم یا ذا الجلال و الاکرام یا الله یا رحمن یا رحیم یا ارحم الراحمین»

پس هر حاجت که دارد از حق تعالى طلب نماید. هر که چنین کند خدا خودش را و مالش را و زنان و فرزندان او را و دین و دنیاى او را تا سال دیگر حفظ کند و اگر در این سال بمیرد بر شهادت بمیرد، یعنى ثواب شهیدان داشته باشد. (118)

نمازهاى ماه رجب

نبى گرامى اسلام صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:

«رجب ماه بزرگ خدا است، و ماهى در فضیلت و حرمت به آن نمى رسد، جنگ و مبارزه با کافران در این ماه حرام است.» و اضافه نمود: «رجب ماه خدا، شعبان ماه من و رمضان ماه امت من است.»

و نیز در فضیلت ماه رجب فرموده است: «ماه رجب، ماه آمرزش خواهى امت من است. در این ماه بسیار طلب آمرزش کنید که خداوند آمرزنده و مهربان است؛ زیرا رحمت خدا در این ماه بر امت من فراوان ریخته مى شود.»

پس بسیار بگویید: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ؛ از خداوند آمرزش مى خواهم و از او خواستارم توجه و احسانم.»

امام کاظم علیه السلام فرمود: «رجب نام نهرى در بهشت است که از شیر سفیدتر و از عسل شیرین تر مى باشد، هر کسى یک روز ماه رجب را روزه بدارد، از آن نهر بیاشامد.»

ماه رجب ماه بارش رحمت الهى است. ماه امیرالمؤمنین علیه السلام است. ابن عباس مى گوید: «هر گاه ماه رجب فرا مى رسید، پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم مسلمانان را جمع کرده و عظمت این ماه را بدیشان یادآورى مى فرمود.»

نمازهای این ماه به شرح زیر است:

– نماز در هر شب ماه رجب

در هر شب، دو رکعت، بعد از حمد سه مرتبه سوره ى کافرون و یک مرتبه سوره ى توحید خوانده شود و چون سلام دهد دست ها را بلند کند و بگوید:

«لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلَى کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ وَ إِلَیْهِ الْمَصِیرُ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِ مُحَمَّدِ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ وَ آلِه » و بکشد دست ها را به صورت خود.

از حضرت رسول اکرم صلى الله علیه و آله و سلم مروى است که:

«کسى که این عمل را به جا آورد، حق تعالى دعاى او را مستجاب گرداند و ثواب شصت حج و شصت عمره به او عطا فرماید.» (119)

نماز اولین شب جمعه ماه رجب (لیلة الرغائب)

اولین شب جمعه ى این ماه «لیلة الرغائب» نام دارد که داراى فضیلت بسیارى است.

شخص روز پنج شنبه را روزه بگیرد و بین نماز مغرب و عشاء دوازده رکعت نماز دو رکعتى به ترتیب زیر بخواند:

الف) در هر رکعتى بعد از حمد، سه مرتبه سوره ى قدر و سیزده مرتبه سوره ى اخلاص.

ب) بعد از نمازها بگوید: «اللهم صلّ على محمدٍ النبىِ الأُمىِّ و آله»

ج) پس سجده کند و هفتاد مرتبه بگوید: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوح » سپس از سجده برخیزد و بگوید: «رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجَاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْأَعْظَم »

د) بار دیگر به سجده رود و هفتاد مرتبه بگوید: «سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِکَةِ وَ الرُّوح » و در خاتمه نیازمندى هاى خویش را از خداوند طلب نماید. (120)

از رسول خدا صلى الله علیه و آله روایت شده که ماه رجب ماه بزرگ خدا است و ماهى در حرمت و فضیلت به آن نمى رسد و کسى که یک روز از ماه رجب روزه بگیرد مستوجب خشنودى بزرگ خدا گردد و غضب الهى از او دور گردد و درى از درهاى جهنم به روى او بسته شود و رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمودند: ماه رجب ماه استغفار امت من است پس در این ماه بسیار طلب آمرزش کنید که خدا آمرزنده و مهربان است.

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمودند:

«کسى که ماه رجب را درک کند و در روز اول و وسط و آخر آن غسل کند خارج مى شود از گناه مثل روزى که از مادر متولد شده است.»

نماز شب اول ماه رجب

رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمودند: کسى که نماز مغرب را بخواند شب اول از ماه رجب پس بعد از آن بیست رکعت نماز بخواند و در هر رکعت سوره حمد را بخواند و یک مرتبه سوره قل هو الله احد را و در رکعت دوم سلام دهد. فرمود رسول خدا صلى الله علیه و آله: آیا مى دانید ثواب آن را؟ گفتند: خدا و رسول خدا بهتر مى دانند. فرمود: به درستى که جبرئیل به من تعلیم کرد آن را و ظاهر کرد رسول خدا صلى الله علیه و آله دو بازوى مبارک را و فرمود: حفظ شده به خدا قسم کسى که این نماز را بخواند خودش و اهلش و مالش و اولادش و پناه داده مى شود از عذاب قبر و مى گذرد بر صراط مثل برق جهنده به غیر حساب.

نماز دیگر در شب اول ماه رجب

در کتاب اقبال صفحه ى 630 از رسول خدا صلى الله علیه و آله ذکر شده که حضرت فرمودند:

کسى که در شب اول ماه رجب دو رکعت نماز بخواند بعد از نماز عشاء در رکعت اول حمد را بخواند و سوره الم نشرح را یک مرتبه و سوره قل هو الله احد را سه مرتبه و در رکعت دوم حمد و سوره الم نشرح و سوره ى قل هو الله احد و سوره ى قل اعوذ برب الفلق و سوره قل اعوذ برب الناس را هر یک را یک مرتبه بخواند و بعد از تشهد و سلام سى مرتبه لا اله الا الله و سى مرتبه صلوات بر محمد و آل او بفرستد گناهان گذشته اش آمرزیده مى شود و بیرون رود از گناه مثل روزى که از مادر متولد شده است.

نماز دیگر در شبى از شب هاى رجب

از حضرت رسول اکرم صلى الله علیه و آله نقل مى کنند که حضرت فرمودند:

کسى که بخواند در یک شب از ماه رجب دو رکعت نماز و در این دو رکعت صد مرتبه سوره قل هو الله احد را بخواند مثل این است که صد سال روزه گرفته است در راه خدا و عطا کند خدا به او صد قصر در بهشت در هر قصرى در جوار یکى از پیغمبران علیهم السلام باشد.

نماز روز اول ماه رجب

در اعمال ماه رجب از حضرت رسول اکرم صلى الله علیه و آله نقل شده است که به سلمان فارسى (ره) فرمودند:

ده رکعت نماز مى خوانى در روز اول ماه رجب و در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره قل هو الله احد سه مرتبه، خداى تعالى تمام گناهان تو را مى آمرزد و تو را نگاه مى دارد از فتنه قبر و عذاب روز قیامت و صرف مى کند از تو جذام و برص و ذات الجنب را.

نماز روز جمعه از ماه رجب

رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمودند:

کسى که چهار رکعت نماز بخواند ما بین ظهر و عصر جمعه در هر رکعت حمد یک مرتبه و آیةالکرسى هفت مرتبه و سوره قل هو الله احد پنج مرتبه و بعد از نماز ده مرتبه بگوید: أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الذى لا اله الا هو وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ، بنویسد خداى تعالى براى او هر روز تا بمیرد هزار حسنه. پس ذکر نمود ثواب زیاد تا آن که فرمود: خدا تزویج کند به او حورالعین را و از او راضى شود و ختم کند براى او به سعادت و آمرزش و از دنیا بیرون نرود تا جاى خود را در بهشت ببیند.

نماز شب دوم ماه رجب

رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود:

کسى که ده رکعت نماز بخواند و در هر رکعتى حمد و سوره ى قل یا ایها الکافرون را یک مرتبه بخواند خدا تمام گناهان او را بیامرزد و مى نویسد او را از نمازگزاران تا سال آینده و آن کس که این نماز را بخواند خالى از نفاق مى شود.

نماز شب سوم ماه رجب

از رسول اکرم صلى الله علیه و آله نقل شده که فرمود:

کسى که در شب سوم ماه رجب ده رکعت نماز بخواند و در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره ى اذا جاء نصر الله و الفتح پنج مرتبه بنا مى گذارد خدا از براى او قصرى در بهشت پس ذکر فرمود ثواب زیاد براى این نماز.

نماز شب چهارم ماه رجب

رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود:

کسى که صد رکعت نماز بخواند دو رکعت دو رکعت، رکعت اول بعد از حمد سوره ى قل اعوذ برب الفلق یک مرتبه و رکعت دوم بعد از حمد سوره ى قل اعوذ برب الناس یک مرتبه و باقى را همچنین، فرو مى آید از هر آسمانى ملکى و مى نویسد ثواب این نماز را تا روز قیامت و مى آید روز قیامت و صورتش مثل ماه شب چهارده مى باشد و نامه عمل او به دست راست او داده مى شود و او را حساب مى کنند حساب آسان.

نماز شب پنجم ماه رجب

رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود:

کسى که شش رکعت نماز بخواند در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد بیست و پنج مرتبه، از براى او ثواب زیاد و بزرگ است براى اختصار ذکر نکردیم.

نماز شب ششم ماه رجب

نماز شب ششم دو رکعت هر رکعت حمد یک مرتبه و آیةالکرسى هفت مرتبه با ثواب زیاد.

نماز شب هفتم ماه رجب

نماز شب هفتم ماه رجب چهار رکعت است در هر رکعتى حمد یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد سه مرتبه و سوره ى قل اعوذ برب الفلق و سوره ى قل اعوذ برب الناس هر یک را یک مرتبه و بعد از فارغ شدن ده مرتبه صلوات بر محمد و آل او بفرستد و ده مرتبه بگوید: سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر. که این کلمات باقیات الصالحات است و از براى کسى که این نماز را بخواند ثواب زیادى است براى اختصار ذکر نکردیم.

نماز شب هشتم ماه رجب

از رسول اکرم صلى الله علیه و آله نقل شده که فرمود:

کسى که بیست رکعت نماز بخواند و در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد و سوره ى قل یا ایها الکافرون و سوره ى قل اعوذ برب الفلق و سوره ى قل اعوذ برب الناس هر یک را سه مرتبه بخواند عطا کند خداى تعالى به او ثواب شاکرین و صابرین را و بلند کند اسم او را در صدیقین.

نماز شب نهم ماه رجب

از رسول اکرم صلى الله علیه و آله نقل شده که فرمود:

کسى که در شب نهم ماه رجب دو رکعت نماز بخواند در هر رکعتى حمد یک مرتبه و سوره الهیکم التکاثر پنج مرتبه از جاى خودش بر نمى خیزد مگر آن که خدا او را بیامرزد و عطا کند به او ثواب صد حج و صد عمره و هزار هزار رحمت بر او نازل کند و او را ایمن کند از آتش و اگر تا هشتاد روز بعد بمیرد شهید مرده است.

نماز شب دهم ماه رجب

رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود:

نماز شب دهم دوازده رکعت مى باشد که بعد از نماز مغرب و در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد سه مرتبه، کسى که این نماز را بخواند خداى تعالى قصرى از براى او بنا مى کند که ستون هاى او یاقوت قرمز است.

نماز شب یازدهم ماه رجب

رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود:

کسى که در شب یازدهم ماه رجب دوازده رکعت نماز بخواند و در هر رکعت حمد یک مرتبه و آیةالکرسى دوازده مرتبه، عطا کند خداى تعالى به او ثواب کسى را که توراة و انجیل و زبور و فرقان و هر کتابى که خدا فرستاده است بر پیغمبرانش خوانده باشد.

نماز شب دوازدهم ماه رجب

رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود:

کسى که در شب دوازدهم ماه رجب دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعت حمد یک مرتبه و از آمن الرسول تا آخر سوره بقره این دو آیه را ده مرتبه در هر رکعت بعد از حمد بخواند، خداى تعالى به او عطا کند ثواب امر کنندگان به معروف و نهى کنندگان از منکر را، سپس ذکر فرموده براى آن نماز ثواب بسیار زیادى.

نماز شب سیزدهم ماه رجب

رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود:

کسى که در شب سیزدهم از رجب ده رکعت نماز بخواند و در رکعت اول بعد از حمد یک مرتبه سوره والعادیات را بخواند و در رکعت دوم حمد یک مرتبه و سوره الهکم التکاثر یک مرتبه و باقى را به همین کیفیت بخواند یعنى چهار تا دو رکعت دیگر را، خداى تعالى گناهان او را بیامرزد. سپس ذکر فرموده است ثواب بسیار زیادى براى این نماز.

نماز شب چهاردهم ماه رجب

رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمود:

کسى که در شب چهاردهم از رجب سى رکعت نماز بخواند و بعد از حمد سوره ى قل هو الله احد یک مرتبه و آیه آخر سوره کهف یک مرتبه «قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُکمُ یُوحَى إِلىَ أَنَّمَا إِلَاهُکُمْ إِلَاهٌ وَاحِدٌ فَمَن کاَنَ یَرْجُواْ لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَ لَا یُشْرِکْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدَا» (101)

قسم به آن کسى که نفس من به دست اوست اگر گناهان او زیادتر از ستاره هاى آسمان باشد بیرون نمى رود از نماز مگر این که پاک مى شود از گناهان و مثل کسى است که تمام کتاب هائى که خدا نازل کرده خوانده باشد.

(نماز دیگر ماه رجب و شعبان و رمضان شب سیزدهم دو رکعت است در هر رکعت بعد از حمد سوره یس و تبارک و سوره ى قل هو الله احد و شب چهاردهم چهار رکعت و پانزدهم شش رکعت مى باشد.)

نماز شب نیمه ماه رجب

از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: کسى که در شب نیمه ماه رجب دوازده رکعت نماز بخواند به حمد و سوره (هر سوره که باشد) وقتى که فازغ شود از نماز سوره حمد را یک مرتبه و سوره قل اعوذ برب الفلق و سوره ى قل اعوذ برب الناس و سوره ى قل هو الله احد و آیةالکرسى هر یک را چهار مرتبه بخواند و بعد از آن بگوید: سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا و الله اکبر چهار مرتبه، پس بگوید: الله الله ربى لا اشرک به شیئا ماشاء الله لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم.

نماز روز نیمه ماه رجب

از رسول اکرم صلى الله علیه و آله نقل شده که به سلمان (ره) فرمود:

ده رکعت نماز بخوان و در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد و سوره ى قل یا ایها الکافرون هر یک را سه مرتبه مى خوانى. وقتى که سلام نماز را دادى دستها را بلند مى کنى به آسمان و مى گویى:

«لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ إِلَهاً وَاحِداً أَحَداً صَمَداً فَرْداً لَمْ یَتَّخِذْ صاحِبَةً وَ لا وَلَداً»

پس مسح کن دست هاى خود را به صورتت.

نماز شب شانزدهم و هفدهم ماه رجب

از رسول اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده که فرمودند:

کسى که سى رکعت نماز در شب شانزدهم و شب هفدهم ایضاً همین نماز بخواند هر رکعتى بعد از حمد ده مرتبه سوره قل هو الله احد را بخواند بیرون نمى رود از نماز تا این که به او داده شود ثواب هفتاد شهید. سپس ثواب زیاد براى خواننده این نماز ذکر فرموده اند.

نماز شب هیجدهم ماه رجب

از رسول اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده است که فرمودند:

کسى که در شب هجدهم از ماه رجب دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعتى حمد یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد و سوره ى قل اعوذ برب الناس و سوره ى قل اعوذ برب الفلق هر یک را ده مرتبه براى خواننده این نماز ثواب زیاد ذکر فرموده اند.

نماز شب نوزدهم ماه رجب

از رسول اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده است که فرمودند:

کسى که در شب نوزدهم از ماه رجب چهار رکعت نماز بخواند هر رکعت حمد یک مرتبه و آیةالکرسى پانزده مرتبه و سوره ى قل هو الله احد پانزده مرتبه، پس حضرت ثواب زیاد براى خواننده این نماز ذکر فرموده اند که ذکر نکردیم هر که بخواهد رجوع کند به اقبال.

نماز شب بیستم ماه رجب

از رسول اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده است که فرمودند:

کسى که در شب بیستم از ماه رجب دو رکعت نماز بخواند در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره انا انزلناه پنج مرتبه، پس ثواب زیاد براى این نماز ذکر فرموده اند. هر که بخواهد رجوع کند به کتاب اقبال سید بن طاووس ره مخفى نماند که این نمازهاى مستحبى تمام دو رکعت دو رکعت خوانده مى شود و نشسته هم جایز است بخوانند، لیکن ایستاده افضل است.

نماز شب بیست و یکم ماه رجب

از رسول اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده است که فرمودند:

کسى که در شب بیست و یکم از ماه رجب شش رکعت نماز بخواند در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره انا اعطیناک الکوثر و سوره ى قل هو الله احد هر یک را ده مرتبه بخواند خداى تبارک و تعالى امر مى فرماید به ملائکه کرام الکاتبین که براى او حسنات بنویسید و حضرت ثواب زیاد براى این نماز ذکر فرموده اند.

نماز شب بیست و دوم ماه رجب

از رسول اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده است که فرمودند:

کسى که در شب بیست و دوم از ماه رجب هشت رکعت نماز بخواند در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره قل یا ایها الکافرون هفت مرتبه پس وقتى که از نماز فارغ شود ده مرتبه بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد و ده مرتبه استغفار کند پس اگر این عمل را بجا آورد از دنیا بیرون نمى رود تا این که جاى خود را در بهشت ببیند و مردن او بر دین اسلام باشد و ثواب زیاد ذکر فرموده است براى این نماز.

نماز شب بیست و سوم ماه رجب

از رسول اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده است که فرمودند:

کسى که در شب بیست و سوم از ماه رجب دو رکعت نماز بخواند در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره والضحى پنج مرتبه، پس ثواب زیاد ذکر فرموده اند.

نماز شب بیست و چهارم ماه رجب

از رسول اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده است که فرمودند:

کسى که در شب بیست و چهارم از ماه رجب چهل رکعت نماز بخواند در هر رکعت سوره حمد یک مرتبه و آمن الرسول تا آخر سوره بقره یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد یک مرتبه، خداى تعالى بنویسد از براى او هزار حسنه و هزار گناه او را محو نماید و هزار درجه او را بالا برد. پس حضرت ثواب زیاد ذکر فرموده اند رجوع شود به اقبال.

نماز شب بیست و پنجم ماه رجب

از رسول اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده است که فرمودند:

کسى که در شب بیست و پنجم از ماه رجب بیست رکعت نماز بخواند مابین نماز مغرب و عشاء (یعنى قبل از نماز عشاء) در هر رکعت حمد یک مرتبه و آمن الرسول تا آخر سوره ى بقره یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد یک مرتبه بخواند، خداى تعالى حفظ کند او را و اهل و عیال او را و دین و مال او را در دنیا و آخرت و از جاى خود برنخیزد تا خدا او را بیامرزد.

نماز شب بیست و ششم ماه رجب

از رسول اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده است که فرمودند:

کسى که در شب بیست و ششم از ماه رجب دوازده رکعت نماز بخواند در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد را چهل مرتبه بخواند و در بعض اخبار چهار مرتبه ملائکه با او مصافحه مى کنند و کسى را که ملائکه با او مصافحه کنند ایمن است از ماندن بر صراط و حساب و میزان، پس ذکر فرموده اند ثواب زیاد.

نماز شب بیست و هفتم ماه رجب

از حضرت موسى بن جعفر علیه السلام روایت شده است که فرمودند:

کسى که در شب بیست و هفتم از ماه رجب هر وقت از شب که باشد، دوازده رکعت نماز بخواند در هر رکعت سوره حمد و سوره ى قل اعوذ برب الفلق و سوره ى قل اعوذ برب الناس و سوره ى قل هو الله احد هر یک را چهار مرتبه بخواند وقتى که فارغ شود در همان جا که نماز خوانده چهار مرتبه این کلمات را بگوید: «لا اله الا الله و الله اکبر و الحمدلله و سبحان الله و لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم». پس هر چه مى خواهى دعا کن.

نماز روز بیست و هفتم ماه رجب

روایت شده است که امام نهم علیه السلام فرمود:

دوازده رکعت نماز بخوانند هر رکعتى حمد و هر سوره اى که بخواهند و بعد از فارغ شدن از دوازده رکعت «سوره حمد» را و «سوره ى فلق» را و «سوره ى ناس» را و «سوره ى توحید» را هر یک را چهار مرتبه بخوانند و بگویند: «لا اله الا الله و الله اکبر و سبحان الله و الحمدلله و لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم»،چهار مرتبه «اللَّهُ اللَّهُ رَبِّی لَا أُشْرِکُ بِهِ شَیْئا» چهار مرتبه، «لا أُشْرِکُ بِرَبِّی أَحَداً» چهار مرتبه.

نماز دیگر براى شب بیست و هفتم ماه رجب

از رسول اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده است که فرمودند:

کسى که در شب بیست و هفتم از ماه رجب دوازده رکعت نماز بخواند در هر رکعت سوره حمد یک مرتبه و سوره سبح اسم ربک الاعلى ده مرتبه و سوره انا انزلناه ده مرتبه و بعد از فارغ شدن از نماز صد مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد صلى الله علیه و آله بفرستد و صد مرتبه استغفار کند بنویسد خداى تعالى براى او عبادت ملائکه و همین نماز از رسول اکرم صلى الله علیه و آله براى شب بیست و هشتم و بیست و نهم روایت شده.

نماز شب سى ام ماه رجب

از رسول اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده:

شب سى ام ده رکعت نماز، هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره قل هو الله احد ده مرتبه پس حضرت ثواب زیاد براى خواننده این نماز ذکر فرموده تمام این نمازها دو رکعت دو رکعت خوانده مى شود.

نماز روز آخر ماه رجب

روایت شده ده رکعت نماز در روز آخر ماه رجب، هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد و سوره ى قل یا ایها الکافرون هر یک سه مرتبه و بعد از سلام دستها را بلند کن به سوى آسمان و بگو:

«لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ هُوَ حَیٌّ لَا یَمُوتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ صلى الله على محمد و آله الطاهرین وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیم «

پس دستها را مسح کن به صورتت و حاجتت را از خدا سؤال کن که دعایت مستجاب مى شود.

خداى تعالى در قرآن مجید مى فرماید: «لا اُقسِمُ بِالنَّفسِ اللّوامَه» نفس ملامت کننده همان کسانى هستند که مى بینند مردم عمل کرده اند و به مقاماتى رسیده اند و او با دست خالى وارد محشر مى شود خودش را ملامت مى کند که چرا فلان عمل را به جا نیاوردم چرا نمازهاى ماه هاى پر فضیلت را و روزها و شب هاى پر فضیلت را به جا نیاوردم. (121)

نمازهاى ماه شعبان

فضیلت ماه شعبان

این ماه بسیار شریف و منسوب به حضرت پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم است.

روایتى است از پیغمبر صلى الله علیه و آله و سلم، همین که هلال ماه شعبان را مى دید امر مى کرد منادى را که ندا دهد: اى اهل مدینه! من پیغمبر خدایم به سوى شما، آگاه باشید به درستى که شعبان ماه من است، پس خدا رحمت کند کسى را که کمک کند مرا بر ماهم (مراد از اعانت او عبادت است در این ماه.)

نماز شب اول ماه شعبان

در کتاب اقبال از سید بن طاووس، آمده است:

رسول اکرم صلى الله علیه و آله که فرمودند: کسى که در شب اول ماه شعبان دوازده رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد پانزده مرتبه سوره ى قل هو الله احد را بخواند خدا عطا فرماید به او ثواب دوازده هزار شهید. سپس ثواب زیاد ذکر فرموده است.

نماز دیگر براى شب اول ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله که فرمودند: کسى که در شب اول ماه شعبان دو رکعت نماز بخواند در هر رکعتى حمد یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد سى مرتبه و بعد از سلام نماز بگوید: اللَّهُمَّ هَذَا عَهْدِی عِنْدَکَ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ، حفظ مى شود از ابلیس و لشکر او و خدا عطا کند به او ثواب راست گویان را و بدان که در روزه و عبادت ماه شعبان زیاد تاکید شده است غنیمت بدان و اعمال و دعا در مفاتیح ذکر شده است.

ثواب روزه و صدقه و استغفار در ماه شعبان

روایت شده از داود بن کثیر الرقى که مى گوید: گفتم به حضرت امام صادق علیه السلام:

چیست ثواب کسى که یک روز از ماه شعبان روزه بدارد؟ فرمود: به خدا قسم ثوابش بهشت است. پس گفتم: فرزند رسول خدا! چیست بهترین عمل در این ماه؟ فرمود: صدقه دادن و استغفار کردن و کسى که صدقه بدهد در ماه شعبان، خدا آن صدقه را تربیت مى کند همان طورى که شما بچه شتر خود را تربیت مى کنید. تا اینکه در روز قیامت مثل کوه اُحد شده باشد.

على بن فضال مى گوید: شنیدم على بن موسى الرضا علیه السلام مى فرماید: کسى که استغفار کند از خداى تبارک و تعالى در ماه شعبان هفتاد مرتبه خدا گناهان او را مى آمرزد اگر چه به عدد ستارگان باشد.

نماز در هر پنجشنبه از ماه شعبان و روزه آن

روایت شده که رسول اکرم صلى الله علیه و آله فرمودند:

زینت داده مى شود آسمانها در هر پنجشنبه از ماه شعبان، پس عرض مى کنند ملائکه خداى ما بیامرز روزه داران این روز را و اجابت کن دعاى آنها را. پس کسى که در این روز دو رکعت نماز بخواند در هر رکعتى سوره حمد یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد صد مرتبه و بعد از سلام صد مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد صلى الله علیه و آله بفرستد خدا هر حاجتى که دارد از امر دنیا و آخرت برآورده مى کند و کسى که یک روز در او روزه بگیرد خدا بدن او را بر آتش حرام مى کند.

نماز شب دوم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله که فرمودند:

کسى که در شب دوم ماه شعبان پنجاه رکعت نماز بخواند در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد و سوره قل اعوذ برب الفلق و سوره ى قل اعوذ برب الناس هر یک را یک مرتبه بخواند رسول اکرم صلى الله علیه و آله ثواب زیاد براى خواننده این نماز ذکر فرموده اند.

نماز دیگر براى شب هاى اول و دوم و سوم ماه شعبان

کسى که سه روز اول ماه شعبان را روزه بگیرد و در شب هاى آن برخیزد و دو رکعت نماز بخواند در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد یازده مرتبه بخواند خداى تعالى دفع مى کند از او شر اهل آسمان و زمین را و شر شیطان و لشکر او را و شر هر سلطان ظلم کننده را و از براى او اجر زیاد است که ذکر نکردیم.

نماز شب چهارم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله که فرمودند:

کسى که در شب چهارم ماه شعبان چهل رکعت نماز بخواند در هر رکعتى سوره حمد یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد بیست و پنج مرتبه رسول اکرم صلى الله علیه و آله ثواب زیاد براى خواننده این نماز ذکر کرده اند.

نماز شب پنجم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله که فرمودند:

کسى که در شب پنجم ماه شعبان دو رکعت نماز بخواند در هر رکعتى حمد یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد پانصد مرتبه و بعد از سلام نماز هفتاد مرتبه صلوات بر محمد و آل او بفرستد خداى تعالى هزار حاجت دنیا و آخرت او را برآورده مى کند پس از آن ثواب زیاد ذکر فرموده است.

نماز شب ششم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله که فرمودند:

کسى که در شب ششم ماه شعبان چهار رکعت نماز بخواند در هر رکعتى حمد یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد پنجاه مرتبه بخواند خدایتعالى روح او را بر سعادت مى گیرد و قبر او را توسعه مى دهد و از قبر بیرون مى آید و صورت او مثل ماه مى ماند در حالتى که مى گوید: اشهد ان لا اله الا الله و ان محمداً عبده و رسوله.

نماز شب هفتم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله که فرمودند:

کسى که در شب هفتم ماه شعبان دو رکعت نماز بخواند در رکعت اول حمد یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد صد مرتبه و در رکعت دوم بعد از حمد صد مرتبه آیةالکرسى را بخواند، فرمود: نیست از مرد مومن و زن مومنه که این نماز را بخواند مگر این که خداى تعالى دعاى او را مستجاب مى کند و حوائج او را برآورده کند پس ثواب دیگر هم ذکر فرموده است.

نماز شب هشتم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله که فرمودند:

کسى که در شب هشتم ماه شعبان دو رکعت نماز بخواند در هر رکعتى حمد یک مرتبه و آمن الرسول را تا آخر سوره بقره و پانزده مرتبه سوره قل هو الله احد را بخواند و در رکعت دوم بعد از حمد آیه قل انما انا بشر مثلکم را تا آخر سوره کهف را بخواند و پانزده مرتبه سوره ى قل هو الله احد را بخواند اگر گناهش زیادتر از کف دریا باشد بیرون نمى رود از دنیا مگر طاهر و پاک و مثل این است که تورات و انجیل و زبور و فرقان را خوانده باشد.

نماز شب نهم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله که فرمودند:

کسى که در شب نهم ماه شعبان چهار رکعت نماز بخواند در هر رکعتى حمد یک مرتبه و سوره ى اذا جاء نصر الله و الفتح ده مرتبه. حضرت ثواب زیاد ذکر فرموده اند.

نماز شب دهم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله که فرمودند: کسى که در شب دهم ماه شعبان چهار رکعت نماز بخواند در هر رکعتى حمد یک مرتبه و آیةالکرسى یک مرتبه و سوره ى انا اعطیناک الکوثر سه مرتبه. پس حضرت ثواب بسیار ذکر فرمودند براى خواننده این نماز.

نماز شب یازدهم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله که فرمودند:

کسى که در شب یازدهم ماه شعبان هشت رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد ده مرتبه سوره ى قل یا ایها الکافرون را بخواند قسم به آن کسى که مرا مبعوث به حق فرموده است نمى خواند این نماز را مگر مؤمنى که ایمانش تکمیل باشد و عطا مى کند خدا به هر رکعتى باغى از باغستان هاى بهشت. ما براى اختصار ثواب بعض نمازها را ذکر نمى کنیم هر که بخواهد رجوع کند به اقبال الاعمال، سید بن طاووس.

نماز شب دوازدهم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله که فرمودند:

کسى که در شب دوازدهم ماه شعبان دوازده رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد ده مرتبه سوره الهکم التکاثر. ثواب زیاد ذکر فرموده اند براى این نماز.

نماز شب سیزدهم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله که فرمودند:

کسى که در شب سیزدهم ماه شعبان دو رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد سوره والتین و الزیتون را یک مرتبه. پس حضرت ثواب بسیار ذکر فرمودند براى خواننده این نماز.

نماز شب چهاردهم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله که فرمودند: کسى که در شب چهاردهم ماه شعبان چهار رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد، سوره والعصر ان الانسان را پنج مرتبه، مى نویسد خدا از براى او ثواب نمازگزارندگان از زمان آدم تا روز قیامت را و ثواب زیاد بر همین منوال ذکر فرموده براى تمام نمازها.

نماز شب نیمه ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله که فرمودند:

کسى که در شب نیمه ماه شعبان چهار رکعت نماز بخواند بین مغرب و عشا، در هر رکعتى بعد از حمد سوره ى توحید ده مرتبه و در خبر دیگر یازده مرتبه و بعد از فارغ شدن ده مرتبه «یَا رَبِّ اغْفِرْ لَنَا» ده مرتبه «یَا رَبِّ ارْحَمْنَا» ده مرتبه «یَا رَبِّ تُبْ عَلَیْنَا» و بیست و یک مرتبه سوره توحید بخواند. پس بگوید: «سُبْحَانَ الَّذِی یُحْیِی الْمَوْتَى وَ یُمِیتُ الْأَحْیَاءَ وَ هُوَ عَلى کُلِّ شَیْ ءٍ قَدِیرٌ»، ده مرتبه، خداى تعالى مستجاب مى کند حاجات او را در دنیا و آخرت و عطا مى کند نامه عملش را به دست راستش و در حفظ خداست تا سال آینده.

نماز شب شانزدهم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله که فرمودند: کسى که در شب شانزدهم ماه شعبان دو رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد یک مرتبه آیةالکرسى و پانزده مرتبه سوره ى قل هو الله احد. پس حضرت ثواب بسیار ذکر فرمودند براى خواننده این نماز.

نماز شب هفدهم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله که فرمودند:

کسى که در شب هفدهم ماه شعبان دو رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد هفتاد و یک مرتبه سوره ى قل هو الله احد را بخواند و بعد از فارغ شدن از نماز هفتاد مرتبه استغفرالله بگوید از جاى برنخیزد تا این که خدا او را بیامرزد و ننویسد از براى او گناه.

نماز شب هیجدهم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله در شب هیجدهم ماه شعبان ده رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد، پنج مرتبه سوره ى قل هو الله احد.

نماز شب نوزدهم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله کسى که در شب نوزدهم ماه شعبان دو رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد پنج مرتبه آیه 25 سوره آل عمران قل اللهم مالک الملک را تا آخر آیه بخواند خداى تعالى گناه گذشته و آینده او را مى آمرزد و هر چه بعداً نماز بخواند نماز او را قبول مى کند و اگر پدر و مادر او در آتش باشند آنها را بیرون مى آورد.

نماز شب بیستم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله چهار رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد پانزده مرتبه سوره اذا جاء نصرالله و الفتح با ثواب زیاد.

نماز شب بیست و یکم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله هشت رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد سوره ى قل هو الله احد و سوره ى قل اعوذ برب الفلق و سوره ى قل اعوذ برب الناس هر یک را یک مرتبه.

نماز شب بیست و دوم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله دو رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد سوره ى قل یا ایها الکافرون را یک مرتبه و سوره ى قل هو الله احد را پانزده مرتبه، ثواب زیاد ذکر شده است.

نماز شب بیست و سوم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله سى رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد سوره اذا زلزلت الارض یک مرتبه.

نماز شب بیست و چهارم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله دو رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد ده مرتبه سوره ى اذا جاء نصر الله و الفتح را بخواند با ثواب زیاد.

نماز شب بیست و پنجم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله ده رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد سوره الهکم التکاثر یک مرتبه. ثواب زیاد ذکر گردیده است.

نماز شب بیست و ششم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله ده رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد، آمن الرسول تا آخر سوره بقره ده مرتبه بخواند. ثواب زیاد ذکر شده است.

نماز شب بیست و هفتم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله دو رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد سوره سبح اسم ربک الاعلى ده مرتبه بخواند ثواب بسیار ذکر شده است.

نماز شب بیست و هشتم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله که فرمودند:

کسى که در شب بیست و هشتم ماه شعبان چهار رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد سوره ى قل هو الله احد و سوره ى قل اعوذ برب الفلق و سوره ى قل اعوذ برب الناس هر یک را یک مرتبه بخواند. پس حضرت ثواب بسیار ذکر فرمودند براى خواننده این نماز.

نماز شب بیست و نهم ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله ده رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد ده مرتبه سوره الهکم التکاثر را بخواند و ده مرتبه سوره ى قل اعوذ برب الفلق و ده مرتبه سوه ى قل اعوذ برب الناس و ده مرتبه سوره ى قل هو الله احد بخواند خداى تعالى به او ثواب مجتهد مى دهد و میزان اعمالش را سنگین مى کند و حساب را بر او سبک و آسان مى نماید و عبور مى کند بر صراط مثل برق جهنده. پس حضرت ثواب بسیار ذکر فرمودند براى خواننده این نماز.

نماز شب سى ام ماه شعبان

روایت شده از رسول اکرم صلى الله علیه و آله دو رکعت نماز بخواند در هر رکعتى بعد از حمد سوره سبح اسم ربک الاعلى ده مرتبه و بعد از فارغ شدن از نماز صد مرتبه صلوات بر محمد و آل صلى الله علیه و آله بفرستد. (122)

ماه مبارک رمضان

«شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ ؛ (123)

ماه رمضان ماهى است که قرآن در آن نازل گشته.»

رمضان ماه خدا، ماه اسلام و تسلیم، ماه طهارت و پاکیزگى، ماه آزمایش و تصفیه ناخالصى ها و ماه خدا است.

اعمال ماه رمضان فراوان است. یکى از اعمال این ماه نماز است.

از امام صادق علیه السلام روایت شده که:

«هزار رکعت نماز در تمام ماه مبارک رمضان وارد شده است.»

نمازهاى مستحبى ماه رمضان

1- دو رکعت در شب اول ماه رمضان

2- دو رکعت نماز اول هر ماه

3- دو رکعت در هر شب از ماه مبارک رمضان

4- نماز در شب هاى قدر

5- هزار رکعت در تمام شب هاى این ماه

6- براى هر شبى از ماه مبارک رمضان نماز مخصوصى بیان شده است.

1- دو رکعت در شب اول ماه مبارک رمضان، در هر رکعت حمد و سوره ى انعام بخواند، و سؤال کند که حق تعالى کفایت کند او را و نگاه دارد او را آنچه مى ترسد.

2- دو رکعت نماز اول ماه، که کیفیت آن در ماه رجب بیان شد.

3- دو رکعت در روز اول ماه، در رکعت اول سوره ى حمد و سوره ى فتح و در رکعت دوم سوره ى حمد و هر سوره اى که خواست، مى خواند.

ثواب: حق تعالى جمیع بدى ها را در آن سال از او دور گرداند و در حفظ خدا باشد تا سال آینده.

4- در هر شب دو رکعت نماز، که در هر رکعت آن پس از حمد سه مرتبه سوره ى توحید را مى خوانى و بعد از سلام مى گویى:

«سُبْحَانَ مَنْ هُوَ حَفِیظٌ لَا یَغْفُلُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ رَحِیمٌ لَا یَعْجَلُ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ قَائِمٌ لَا یَسْهُو سُبْحَانَ مَنْ هُوَ دَائِمٌ لَا یَلْهُو»

پس از آن تسبیحات چهارگانه را:

«سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر» هفت مرتبه بخوان و سپس بگو: «سبحانک سبحانک سبحانک یا عظیم اغفر لى الذَّنب العظیم؛ پاکى تو، پاکى تو، پاکى تو، اى بزرگ! گناه بزرگم را بیامرز»

پس ده مرتبه صلوات بفرستد بر پیغمبر و آل علیهم السلام.

کسى که این دو رکعت نماز را به جا آورد، بیامرزد حق تعالى از براى او هفتاد هزار گناه. (124)

نماز شبهاى قدر

شب نوزدهم رمضان اول شب هاى قدر است، شب قدر بهترین شب هاى سال مى باشد و شبى در خوبى و فضیلت به آن نمى رسد عمل در آن از عمل در هزار ماه بهتر است. امور واقع در یک سال در زندگى هر یک از افراد انسانى و رویدادهاى مربوط به آن در شب مزبور تقدیر و تصویب مى شود. فرشتگان و روح (فرشته وحى) در آن شب به فرمان پروردگار به خدمت امام حجت وقت نازل مى گردند و سرنوشت یک ساله هر کس را بر حضرتش عرضه مى دارند. شب هاى 19 و 21 و 23 و یا یکى از آنها شب قدر است.

اول: شب قدر دو رکعت نماز با یک سلام (مانند نماز صبح) دارد، با این تفاوت که در هر رکعت بعد از حمد، هفت مرتبه سوره ى توحید بخواند و پس از سلام نماز هفتاد مرتبه بگوید: «استغفر الله و اتوب الیه»

دوم: صد رکعت نماز بخواند، و مى تواند به جاى این صد رکعت شش روز از نمازهاى قضاى خود را به جا آورد، بدین ترتیب که از ظاهر روز اول شروع نموده، و در عشاى روز ششم ختم نماید (سه شب جمعاً 300 رکعت مى شود.) (125)

کیفیت خواندن هزار رکعت

در تمام شب هاى این ماه به ترتیب زیر هزار رکعت نماز بخوان:

از شب اول تا شب بیستم در هر شب بیست رکعت: ده تا دو رکعت مانند نماز صبح، هر دو رکعت به یک سلام، از شب بیست و یکم تا آخر ماه، هر شب سى رکعت به همان روش، و در هر یک از سه شب احیاء (نوزدهم، بیست و یکم، بیست و سوم) صد رکعت به ترتیب مذکور.

لازم به یادآورى است که اگر کسى نماز قضاى واجب بر گردن داشته باشد مى تواند به جاى این نمازها قضاى نمازهاى واجب خود را بخواند، به رجاء این که هم واجبش ادا شود و هم ثواب این نمازهاى مستحب را ببرد، و در این صورت کم و زیاد شدن چند رکعت از عدد مذکور عیبى ندارد. (126)

نمازهاى شب هاى ماه رمضان

نمازهاى مخصوصى براى هر شب ماه مبارک رمضان از امام على علیه السلام روایت شده و ثواب هاى زیادى براى هر شبى ذکر فرموده اند. این نمازهاى مستحبى تماماً دو رکعت، دو رکعت خوانده مى شود و نشسته هم جایز است بخواند؛ لکن ایستاده افضل است.

نماز شب اول

چهار رکعت نماز، در هر رکعت، بعد از حمد، پانزده مرتبه سوره ى توحید.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «کسى که این نماز را بخواند، خداى تعالى عطا کند به او ثواب راستگویان و شهداء، و تمام گناهان او را بیامرزد و روز قیامت از رستگاران باشد.»

نماز روز اول

این نماز دو رکعت است، که در رکعت اول، سوره ى حمد و سوره ى فتح، و در رکعت دوم، سوره ى حمد و هر سوره اى که خواست مى خواند.

نماز شب دوم

چهار رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، بیست مرتبه سوره ى قدر.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «خداى تعالى تمام گناهان او را مى آمرزد، رزقش وسیع مى شود و کفایت کرده مى شود کار یک سالش.»

نماز شب سوم

ده رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، پنجاه مرتبه سوره ى توحید.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «هر کس این نماز را بخواند، ندا کرده مى شود در قیامت به این که او آزاد شده ى خداست از آتش.»

نماز شب چهارم

هشت رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، بیست مرتبه سوره ى قدر.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «کسى که این نماز را بخواند، بلند مى گردد عمل او در این شب به عمل هفت پیغمبر از کسانى که رسانیده اند رسالات پروردگار متعال را.»

نماز شب پنجم

دو رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، پنجاه مرتبه سوره ى توحید و بعد از سلام، صد مرتبه صلوات.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «کسى که این نماز را بخواند، روز قیامت با من وارد بهشت مى شود.»

نماز شب ششم

چهار رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، سوره ى تبارک.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «کسى که این نماز را بخواند، مثل آن است که مصادف با شب قدر شده باشد.»

نماز شب هفتم

چهار رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، سیزده مرتبه سوره ى قدر.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «خداوند براى او در بهشت عدن، قصرى از طلا بنا مى کند، و در امان خدا باشد تا ماه مبارک رمضان مثل همین ماه.» (یعنى سال آینده)

نماز شب هشتم

دو رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، ده مرتبه سوره ى توحید و بعد از نماز، هزار مرتبه «سبحان الله» بگوید.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «هر کس این نماز را بخواند، هشت در بهشت به روى او باز مى شود، از هر درى که مى خواهد داخل شود.»

نماز شب نهم

شش رکعت، بین نماز مغرب و عشاء، در هر رکعت، بعد از حمد، هفت مرتبه آیة الکرسى و بعد از نماز پنجاه مرتبه صلوات.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «ملائکه عمل او را بالا مى برند، مثل عمل راستگویان و شهداء و صالحین.»

نماز شب دهم

بیست رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، سى مرتبه سوره ى توحید.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «خداى تعالى رزق او را توسعه مى دهد و از رستگاران مى باشد.»

نماز شب یازدهم

دو رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، بیست مرتبه سوره ى کوثر.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «کسى که این نماز را بخواند، در آن روز گناه نمى کند، اگرچه شیطان کوشش خود را بکند.»

نماز شب دوازدهم

هشت رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، سى مرتبه سوره ى قدر.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «خداى تعالى به او ثواب شکر کنندگان را عطا کند و روز قیامت از رستگاران مى باشد.»

نماز شب سیزدهم

چهار رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، 25 مرتبه سوره ى توحید.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «عبور کند بر صراط، مثل برق جهنده.»

نماز شب چهاردهم

شش رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، سى مرتبه سوره ى زلزلت.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «هر کس بخواند، خداى تعالى آسان گرداند براى او جان کندن را و سؤال منکر و نکیر را.»

نماز شب پانزدهم

چهار رکعت، در رکعت اول، بعد از حمد، صد مرتبه سوره ى توحید و در رکعت دوم، بعد از حمد، پنجاه مرتبه سوره ى توحید.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «هر کس بخواند، عطا کرده مى شود به او چیزى را که نمى داند او را مگر خدا.»

نماز شب شانزدهم

دوازده رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، دوازده مرتبه سوره ى تکاثر.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «هر کس بخواند، از قبر خارج مى شود در حالى که خوشحال است و ندا مى کند به شهادت «ان لا اله الا الله» تا این که وارد قیامت شود، پس امر مى شود او را به بهشت برند.»

نماز شب هفدهم

دو رکعت، در رکعت اول، بعد از حمد، یک مرتبه سوره ى توحید، و در رکعت دوم، بعد از حمد، صد مرتبه سوره ى توحید، و بعد از سلام صد مرتبه «لا اله الا الله»

ثواب: على علیه السلام فرمود: «هر کس بخواند عطا مى شود به او ثواب هزار هزار حج و هزار جهاد.»

نماز شب هجدهم

چهار رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، بیست و پنج مرتبه سوره ى کوثر.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «هر کس این نماز را بخواند، ملک الموت به او بشارت مى دهد که خداى تعالى از او راضى است.»

نماز شب نوزدهم

پنجاه رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، پنجاه مرتبه سوره ى زلزلت (بنا بر قولى یک مرتبه)

ثواب: على علیه السلام فرمود: «هر کس این نماز را بخواند، خدا را مثل کسى که صد حج و صد عمره به جا آورده باشد ملاقات مى کند و سایر اعمال او را همچنین قبول مى کند.»

نماز شب بیستم

هشت رکعت، بعد از حمد، هر سوره که بخواهى بخوانى یک مرتبه.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «هر کس بخواند، خدا گناه گذشته و آینده اش را مى آمرزد.»

نماز شب بیست و یکم

مثل شب بیستم است.

ثواب: فرمود: «براى او درهاى آسمان گشوده مى گردد.»

نماز شب بیست و دوم

مثل شب بیستم است.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «از هر درى که بخواهد وارد بهشت مى شود.»

نماز شب بیست و سوم

مثل شب بیستم است.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «براى او درهاى آسمان گشوده مى گردد و دعایش مستجاب گردد.»

نماز شب بیست و چهارم

مثل شب بیستم است.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «هر کس این نماز را بخواند، مثل کسى است که حج و عمره نموده است.»

نماز شب بیست و پنجم

هشت رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، ده مرتبه سوره ى توحید.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «هر کس این نماز را بخواند، براى او ثواب عابدین نوشته مى شود.»

نماز شب بیست و ششم

هشت رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، یک مرتبه هر سوره اى که بخواهد بخواند.

ثواب: کسى این نماز را بخواند، هفت در آسمان به روى او گشوده شده و دعایش مستجاب مى گردد و اجر زیادى پیش خداوند براى او است.

نماز شب بیست و هفتم

چهار رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، سوره ى تبارک، و اگر حفظ ندارد، بیست و پنج مرتبه سوره ى توحید را بخواند.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «هر کس بخواند، خدا گناهان او و پدر و مادرش را مى آمرزد.»

نماز شب بیست و هشتم

شش رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، ده مرتبه آیة الکرسى و ده مرتبه سوره ى کوثر و ده مرتبه سوره ى توحید را بخواند و صلوات بفرستد و در قولى صد مرتبه صلوات بفرستد.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «خدا گناه او را بیامرزد.»

نماز شب بیست و نهم

دو رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، بیست مرتبه سوره ى توحید.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «هر کس بخواند، از رحمت شدگان حساب شده و نامه ى عمل او را به اعلى علیین مى برند.»

نماز شب سى ام

دوازده رکعت، در هر رکعت، بعد از حمد، بیست مرتبه سوره ى توحید و بعد از سلام، صد مرتبه صلوات.

ثواب: على علیه السلام فرمود: «ختم مى کند خداى تعالى براى وى به رحمت»

نماز شب آخر ماه مبارک رمضان

ده رکعت، در هر رکعت، حمد یک مرتبه و سوره ى توحید ده مرتبه و بگوید در رکوع و سجود ده مرتبه «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر»

بعد از هر دو رکعت، تشهد بخواند و سلام بدهد و چون از تمام ده رکعت، فارغ شد و سلام داد، هزار مرتبه استغفار بگوید و بعد از استغفار سر به سجده گزارد و بگوید:

«یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا رَحْمَانَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِیمَهُمَا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ یَا إِلَهَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَ تَقَبَّلْ مِنَّا صَلَاتَنَا وَ صِیَامَنَا وَ قِیَامَنَا»

نماز شب عید فطر

عین همان نمازى است که در شب آخر ماه مبارک رمضان نوشته شد. ده رکعت با همان سوره ها و دعاها و همان ثواب و اجر.

حارث اعور نقل مى کند: امیرالمؤمنین على علیه السلام شب عید فطر، دو رکعت نماز مى خواند، در رکعت اول، بعد از حمد، هزار مرتبه توحید و در رکعت دوم، بعد از حمد، یک مرتبه توحید مى خواند، بعد از سلام به سجده مى رفت و صد مرتبه اتوب الى الله مى گفت و بعد از آن مى گفت:

«یَا ذَا الْمَنِّ وَ الْجُودِ یَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ یَا مُصْطَفِیَ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا» به جاى کذا و کذا حاجت خود را ذکر مى کرد، وقتى که سر از سجده بر مى داشت، رو مى کرد و مى فرمود: «قسم به خدایى که جان من در دست او است، این نماز را نمى خواند و این دعا را نمى کند کسى که از خدا چیزى بخواهد مگر این که خدا به او عطا کند.

ثواب دعاى بعد از نماز شب عید فطر

امام صادق علیه السلام: امیرمؤمنان – که درود خدا بر او باد – فرمود: «هر کس در شب عید فطر، دو رکعت نماز بخواند (در رکعت اول، یک بار حمد و هزار بار سوره ى قل هو الله، و در رکعت دوم، حمد و یک بار سوره ى قل هو الله احد)، چیزى از خدا نمى خواهد، مگر آن که به وى عطا مى کند.

دعاى در پى این نماز، این است:

«یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا اللَّهُ یَا رَحِیمُ یَا اللَّهُ یَا مَلِکُ یَا اللَّهُ یَا قُدُّوسُ یَا اللَّهُ یَا سَلَامُ یَا اللَّهُ یَا مُؤْمِنُ یَا اللَّهُ یَا مُهَیْمِنُ یَا اللَّهُ یَا عَزِیزُ یَا اللَّهُ یَا جَبَّارُ یَا اللَّهُ یَا حَنَّانُ یَا اللَّهُ یَا مُتَکَبِّرُ یَا اللَّهُ یَا خَالِقُ یَا اللَّهُ یَا بَارِئُ یَا اللَّهُ یَا مُصَوِّرُ یَا اللَّهُ یَا عَالِمُ یَا اللَّهُ یَا عَظِیمُ یَا اللَّهُ یَا کَرِیمُ یَا اللَّهُ یَا حَلِیمُ یَا اللَّهُ یَا حَکِیمُ یَا اللَّهُ یَا سَمِیعُ یَا اللَّهُ یَا بَصِیرُ یَا اللَّهُ یَا قَرِیبُ یَا اللَّهُ یَا مُجِیبُ یَا اللَّهُ یَا جَوَادُ یَا اللَّهُ یَا وَاحِدُ یَا اللَّهُ یَا وَلِیُّ [مَلِیٌ ] یَا اللَّهُ یَا مُکْرِمُ یَا اللَّهُ یَا وَفِیُّ یَا اللَّهُ یَا مَوْلَى یَا اللَّهُ یَا قَاضِی یَا اللَّهُ یَا سَرِیعُ یَا اللَّهُ یَا شَدِیدُ یَا اللَّهُ یَا رَءُوفُ یَا اللَّهُ یَا رَقِیبُ یَا اللَّهُ یَا مُجِیبُ یَا اللَّهُ یَا جَوَادُ یَا اللَّهُ یَا مَاجِدُ یَا اللَّهُ یَا عَلِیُّ یَا اللَّهُ یَا حَفِیظُ یَا اللَّهُ یَا مُحِیطُ یَا اللَّهُ یَا سَیِّدَ السَّادَاتِ یَا اللَّهُ یَا أَوَّلُ یَا اللَّهُ یَا آخِرُ یَا اللَّهُ یَا ظَاهِرُ یَا اللَّهُ یَا بَاطِنُ یَا اللَّهُ یَا فَاخِرُ یَا اللَّهُ یَا قَاهِرُ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا وَدُودُ یَا اللَّهُ یَا نُورُ یَا اللَّهُ یَا دَافِعُ یَا اللَّهُ یَا نَافِعُ یَا اللَّهُ یَا مَانِعُ یَا اللَّهُ یَا فَاتِحُ یَا اللَّهُ یَا نَفَّاعُ یَا اللَّهُ یَا جَلِیلُ یَا اللَّهُ یَا جَمِیلُ یَا اللَّهُ یَا شَهِیدُ یَا اللَّهُ یَا شَاهِدُ یَا اللَّهُ یَا مُغِیثُ یَا اللَّهُ یَا حَبِیبُ یَا اللَّهُ یَا فَاطِرُ یَا اللَّهُ یَا مُطَهِّرُ یَا اللَّهُ یَا مَالِکُ یَا اللَّهُ یَا مُقْتَدِرُ یَا اللَّهُ یَا قَابِضُ یَا اللَّهُ یَا بَاسِطُ یَا اللَّهُ یَا مُحْیِی یَا اللَّهُ یَا مُمِیتُ یَا اللَّهُ یَا مُجِیبُ یَا اللَّهُ یَا بَاعِثُ یَا اللَّهُ یَا مُعْطِی یَا اللَّهُ یَا مُفْضِلُ یَا اللَّهُ یَا مُنْعِمُ یَا اللَّهُ یَا حَقُّ یَا اللَّهُ یَا مُبِینُ یَا اللَّهُ یَا طَبِیبُ [طَیِّبُ ] یَا اللَّهُ یَا مُحْسِنُ یَا اللَّهُ یَا مُجْمِلُ یَا اللَّهُ یَا مُبْدئُ یَا اللَّهُ یَا مُعِیدُ یَا اللَّهُ یَا بَارِئُ یَا اللَّهُ یَا بَدِیعُ یَا اللَّهُ یَا هَادِی یَا اللَّهُ یَا کَافِی یَا اللَّهُ یَا شَافِی یَا اللَّهُ یَا عَلِیُّ یَا اللَّهُ یَا عَالِی یَا اللَّهُ یَا حَنَّانُ یَا اللَّهُ یَا مَنَّانُ یَا اللَّهُ یَا ذَا الطَّوْلِ یَا اللَّهُ یَا مُتَعَالِی یَا اللَّهُ یَا عَدْلُ یَا اللَّهُ یَا ذَا الْمَعَارِجِ یَا اللَّهُ یَا صَادِقُ یَا اللَّهُ یَا دَیَّانُ یَا اللَّهُ یَا بَاقِی یَا اللَّهُ یَا ذَا الْجَلَالِ یَا اللَّهُ یَا ذَا الْإِکْرَامِ یَا اللَّهُ یَا مَعْبُودُ یَا اللَّهُ یَا مَحْمُودُ یَا اللَّهُ یَا صَانِعُ یَا اللَّهُ یَا مُعِینُ یَا اللَّهُ یَا مُکَوِّنُ یَا اللَّهُ یَا فَعَّالُ یَا اللَّهُ یَا لَطِیفُ یَا اللَّهُ یَا جَلِیلُ یَا اللَّهُ یَا غَفُورُ یَا اللَّهُ یَا شَکُورُ یَا اللَّهُ یَا نُورُ یَا اللَّهُ یَا حَنَّانُ یَا اللَّهُ یَا قَدِیرُ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَمُنَّ عَلَیَّ بِرِضَاکَ وَ تَعْفُوَ عَنِّی بِحِلْمِکَ وَ تُوَسِّعَ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلَالِ الطِّیبِ مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ وَ مِنْ حَیْثُ لَا أَحْتَسِبُ فَإِنِّی عَبْدُکَ لَیْسَ لِی أَحَدٌ سِوَاکَ وَ لَا أَجِدُ أَحَداً [وَ لَا أَحَدٌ] أَسْأَلُهُ غَیْرَکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ؛

اى خداوند، اى خداوند، اى خداوند! اى بخشاینده، اى خداوند، اى مهربان، اى خداوند، اى فرمان روا، اى خداوند، اى پاک، اى خداوند! اى بى عیب، اى خداوند! اى ایمنى بخش، اى خداوند! اى حاکم، اى خداوند! اى شکست ناپذیر، اى خداوند! اى مقتدر، اى خداوند! اى شکوهمند، اى خداوند! اى آفریننده، اى خداوند! اى پدید آورنده، اى خداوند! اى صورتگر، اى خداوند! اى دانا، اى خداوند! اى بزرگ، اى خداوند! اى بزرگوار، اى خداوند! اى بردبار اى خداوند! اى حکیم، اى خداوند! اى شنوا، اى خداوند! اى بینا، اى خداوند! اى نزدیک،اى خداوند! اى اجابت، اى خداوند! اى بخشنده، اى خداوند! اى یکتا، ای خداوند! اى سرپرست، اى خداوند! اى وفا کننده، اى خداوند! اى سرور، اى خداوند! اى داور،اى خداوند! اى سریع، اى خداوند! اى نیرومند، اى خداوند! اى مهربان، اى خداوند! اى مراقب، اى خداوند! اى اجابت کننده، اى خداوند! اى بخشنده، اى خداوند! اى شکوهمند، اى خداوند! اى والا، اى خداوند! اى نگهبان، اى خداوند! اى فراگیر، اى خداوند!

اى سرور سروران، اى خداوند! اى نخستین، اى خداوند! اى واپسین، اى خداوند! اى آشکار، اى خداوند!

اى نهان، اى خداوند! اى شکافنده، اى خداوند! اى غالب، اى خداوند! اى پروردگار، اى خداوند! اى پروردگار، اى خداوند! اى پروردگار، اى خداوند! اى پروردگار، اى خداوند! اى پروردگار، اى خداوند! اى پروردگار، اى خداوند! اى مهرورز، اى خداوند! اى نور، اى خداوند! اى دفع کننده، اى خداوند! اى بازدارنده، اى خداوند! اى برافرازنده، اى خداوند! اى گشاینده، اى خداوند! اى سود رسان، اى خداوند! اى باشکوه، اى خداوند! اى زیبا، اى خداوند! اى گواه، اى خداوند! اى شاهد، اى خداوند! اى پناه دهنده، اى خداوند! اى دوست، اى خداوند! اى شکافنده، اى خداوند! اى پاک کننده، اى خداوند! اى صاحب، اى خداوند! اى توانگر، اى خداوند! اى گیرنده، اى خداوند! اى گسترنده، اى خداوند! اى زنده کننده، اى خداوند! اى میراننده، اى خداوند! اى اجابت کننده، اى خداوند! اى برانگیزنده، اى خداوند! اى عطا کننده، اى خداوند! اى احسان کننده، اى خداوند! اى نعمت بخش، اى خداوند! اى حق، اى خداوند! اى روشنگر، اى خداوند! اى طبیب اى خداوند! اى نیکویى کننده، اى خداوند! اى زیباساز، اى خداوند! اى آغازگر، اى خداوند! اى بازآفرین، اى خداوند! اى آفریدگار، اى خداوند! اى نوآفرین، اى خداوند! اى راهنما، اى خداوند! اى کفایت کننده، اى خداوند! اى درمان کننده، اى خداوند! اى والا، اى خداوند! اى مهرورز، اى خداوند! اى نعمت بخش، اى خداوند! اى صاحب احسان، اى خداوند! اى والاقدر، اى خداوند! اى دادگر، اى خداوند! اى صاحب والاى ها، اى خداوند! اى راستگو، اى خداوند! اى پاداش دهنده، اى خداوند! اى ماندگار، اى خداوند! اى شکوهمند، اى خداوند! اى صاحب بزرگوارى، اى خداوند! اى معبود، اى خداوند! اى ستوده، اى خداوند! سازنده، اى خداوند! اى یاور، اى خداوند! اى هستى بخش، اى خداوند! اى کارساز، اى خداوند! اى صاحب لطف، اى خداوند! اى باشکوه، اى خداوند! اى آمرزنده، اى خداوند! اى سپاس گزار، اى خداوند! اى نور، اى خداوند! اى دلسوز، اى خداوند! اى توانا، اى خداوند! اى پروردگار، اى خداوند!

اى پروردگار، اى خداوند! اى پروردگار، اى خداوند! اى پروردگار، اى خداوند! اى پروردگار، اى خداوند! اى پروردگار، اى خداوند! اى خداوند! اى خداوند! اى خداوند! اى خداوند! از تو مى خواهم که بر محمد و خاندان محمد درود فرستى و با رضایت خویش بر من منت بگذارى و با بردبارى خویش از من درگذرى و از روزى حلال و پاکیزه ى خودت، از آن جا که گمان دارم و از آن جا که گمان ندارم، بر من وسعت دهى، که من بنده ى توام. جز تو، کسى را ندارم و جز تو، کسى را نمى یابم که از او بخواهم، اى مهربان ترین مهربانان! آنچه را خداوند بخواهد، همان خواهد شد. نیرویى جز از خداى والاى بزرگ نیست.» (127)

نمازهاى ماه شوال

– اعمال شب اول (شب عید فطر)

این شب از شب هاى با برکت و پر فضیلت است. احیاء و عبادت آن استحباب اکید دارد و کمتر از شب قدر نیست.

اعمال آن عبارت است از:

1- غسل کردن

2- احیاء آن به نماز و دعا

3- خواندن دعاى مخصوص

4- زیارت قبر مطهر امام حسین علیه السلام

5- خواندن دعاى «یَا دَائِمَ الْفَضْلِ عَلَى الْبَرِیَّةِ یَا بَاسِطَ الْیَدَیْنِ بِالْعَطِیَّةِ یَا صَاحِبَ الْمَوَاهِبِ السَّنِیَّةِ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ خَیْرِ الْوَرَى سَجِیَّةً وَ اغْفِرْ لَنَا یَا ذَا الْعُلَى فِی هَذِهِ الْعَشِیَّةِ»

6- خواندن دو رکعت نماز مخصوص.

– نماز شب اول

امام على علیه السلام فرمود:

«به جا آورد دو رکعت نماز، در رکعت اول بعد از حمد هزار مرتبه توحید و در رکعت دوم یک مرتبه توحید بخواند و بعد از سلام نماز سر به سجده بگزارد و صد مرتبه بگوید: «اَتوبُ الى الله؛ به سوى خدا باز مى گردم.»

و سپس بخواند: «یَا ذَا الْمَنِّ وَ الْجُودِ یَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ یَا مُصْطَفِیَ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا » و به جاى آن حاجات خود را بطلبد.»

ثواب: روایت است که حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام این دو رکعت را به این کیفیت به جا مى آورد و سپس سر از سجده بر مى داشت و مى فرمود: «به حق آن خداوندى که جانم به دست قدرت او است، هر که این نماز را بخواند، هر حاجت از خدا بطلبد، البته عطا کند و اگر به عدد ریگ هاى بیابان گناه داشته باشد خدا بیامرزد.»

در روایت دیگر به جاى هزار مرتبه توحید صد مرتبه وارد شده، لیکن نماز را بعد از نماز مغرب و نافله ى آن باید به جا آورد و شیخ و سید بعد از این نماز این دعا را نقل کرده اند: » یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا اللَّهُ یَا رَحِیمُ یَا اللَّهُ یَا مَلِکُ یَا اللَّهُ یَا قُدُّوسُ یَا اللَّهُ یَا سَلَامُ یَا اللَّهُ یَا مُؤْمِنُ یَا اللَّهُ یَا مُهَیْمِنُ یَا اللَّهُ یَا عَزِیزُ یَا اللَّهُ یَا جَبَّارُ یَا اللَّهُ یَا حَنَّانُ یَا اللَّهُ یَا مُتَکَبِّرُ یَا اللَّهُ یَا خَالِقُ یَا اللَّهُ یَا بَارِئُ یَا اللَّهُ یَا مُصَوِّرُ یَا اللَّهُ یَا عَالِمُ یَا اللَّهُ یَا عَظِیمُ یَا اللَّهُ یَا کَرِیمُ یَا اللَّهُ یَا حَلِیمُ یَا اللَّهُ یَا حَکِیمُ یَا اللَّهُ یَا سَمِیعُ یَا اللَّهُ یَا بَصِیرُ یَا اللَّهُ یَا قَرِیبُ یَا اللَّهُ یَا مُجِیبُ یَا اللَّهُ یَا جَوَادُ یَا اللَّهُ یَا وَاحِدُ یَا اللَّهُ یَا وَلِیُّ [مَلِیٌ ] یَا اللَّهُ یَا مُکْرِمُ یَا اللَّهُ یَا وَفِیُّ یَا اللَّهُ یَا مَوْلَى یَا اللَّهُ یَا قَاضِی یَا اللَّهُ یَا سَرِیعُ یَا اللَّهُ یَا شَدِیدُ یَا اللَّهُ یَا رَءُوفُ یَا اللَّهُ یَا رَقِیبُ یَا اللَّهُ یَا مُجِیبُ یَا اللَّهُ یَا جَوَادُ یَا اللَّهُ یَا مَاجِدُ یَا اللَّهُ یَا عَلِیُّ یَا اللَّهُ یَا حَفِیظُ یَا اللَّهُ یَا مُحِیطُ یَا اللَّهُ یَا سَیِّدَ السَّادَاتِ یَا اللَّهُ یَا أَوَّلُ یَا اللَّهُ یَا آخِرُ یَا اللَّهُ یَا ظَاهِرُ یَا اللَّهُ یَا بَاطِنُ یَا اللَّهُ یَا فَاخِرُ یَا اللَّهُ یَا قَاهِرُ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا وَدُودُ یَا اللَّهُ یَا نُورُ یَا اللَّهُ یَا دَافِعُ یَا اللَّهُ یَا نَافِعُ یَا اللَّهُ یَا مَانِعُ یَا اللَّهُ یَا فَاتِحُ یَا اللَّهُ یَا نَفَّاعُ یَا اللَّهُ یَا جَلِیلُ یَا اللَّهُ یَا جَمِیلُ یَا اللَّهُ یَا شَهِیدُ یَا اللَّهُ یَا شَاهِدُ یَا اللَّهُ یَا مُغِیثُ یَا اللَّهُ یَا حَبِیبُ یَا اللَّهُ یَا فَاطِرُ یَا اللَّهُ یَا مُطَهِّرُ یَا اللَّهُ یَا مَالِکُ یَا اللَّهُ یَا مُقْتَدِرُ یَا اللَّهُ یَا قَابِضُ یَا اللَّهُ یَا بَاسِطُ یَا اللَّهُ یَا مُحْیِی یَا اللَّهُ یَا مُمِیتُ یَا اللَّهُ یَا مُجِیبُ یَا اللَّهُ یَا بَاعِثُ یَا اللَّهُ یَا مُعْطِی یَا اللَّهُ یَا مُفْضِلُ یَا اللَّهُ یَا مُنْعِمُ یَا اللَّهُ یَا حَقُّ یَا اللَّهُ یَا مُبِینُ یَا اللَّهُ یَا طَبِیبُ [طَیِّبُ ] یَا اللَّهُ یَا مُحْسِنُ یَا اللَّهُ یَا مُجْمِلُ یَا اللَّهُ یَا مُبْدئُ یَا اللَّهُ یَا مُعِیدُ یَا اللَّهُ یَا بَارِئُ یَا اللَّهُ یَا بَدِیعُ یَا اللَّهُ یَا هَادِی یَا اللَّهُ یَا کَافِی یَا اللَّهُ یَا شَافِی یَا اللَّهُ یَا عَلِیُّ یَا اللَّهُ یَا عَالِی یَا اللَّهُ یَا حَنَّانُ یَا اللَّهُ یَا مَنَّانُ یَا اللَّهُ یَا ذَا الطَّوْلِ یَا اللَّهُ یَا مُتَعَالِی یَا اللَّهُ یَا عَدْلُ یَا اللَّهُ یَا ذَا الْمَعَارِجِ یَا اللَّهُ یَا صَادِقُ یَا اللَّهُ یَا دَیَّانُ یَا اللَّهُ یَا بَاقِی یَا اللَّهُ یَا ذَا الْجَلَالِ یَا اللَّهُ یَا ذَا الْإِکْرَامِ یَا اللَّهُ یَا مَعْبُودُ یَا اللَّهُ یَا مَحْمُودُ یَا اللَّهُ یَا صَانِعُ یَا اللَّهُ یَا مُعِینُ یَا اللَّهُ یَا مُکَوِّنُ یَا اللَّهُ یَا فَعَّالُ یَا اللَّهُ یَا لَطِیفُ یَا اللَّهُ یَا جَلِیلُ یَا اللَّهُ یَا غَفُورُ یَا اللَّهُ یَا شَکُورُ یَا اللَّهُ یَا نُورُ یَا اللَّهُ یَا حَنَّانُ یَا اللَّهُ یَا قَدِیرُ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا رَبَّاهْ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ أَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَمُنَّ عَلَیَّ بِرِضَاکَ وَ تَعْفُوَ عَنِّی بِحِلْمِکَ وَ تُوَسِّعَ عَلَیَّ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلَالِ الطِّیبِ مِنْ حَیْثُ أَحْتَسِبُ وَ مِنْ حَیْثُ لَا أَحْتَسِبُ فَإِنِّی عَبْدُکَ لَیْسَ لِی أَحَدٌ سِوَاکَ وَ لَا أَجِدُ أَحَداً [وَ لَا أَحَدٌ] أَسْأَلُهُ غَیْرَکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.

سپس سجده می روی و می گویی:

«یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ یَا اللَّهُ یَا رَبِّ یَا اللَّهُ یَا مُنْزِلَ الْبَرَکَاتِ بِکَ تَنْزِلُ کُلُّ حَاجَةٍ أَسْأَلُکَ بِکُلِّ اسْمٍ فِی مَخْزُونِ الْغَیْبِ عِنْدَکَ وَ الْأَسْمَاءِ الْمَشْهُورَاتِ عِنْدَکَ الْمَکْتُوبَةِ عَلَى سُرَادِقِ عَرْشِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَقْبَلَ مِنِّی شَهْرَ رَمَضَانَ وَ تَکْتُبَنِی مِنَ [فِی ] الْوَافِدِینَ إِلَى بَیْتِکَ الْحَرَامِ [بَیْتِ الْحَرَامِ ] وَ تَصْفَحَ لِی عَنِ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ وَ تَسْتَخْرِجَ یَا رَبِّ کُنُوزَکَ یَا رَحْمَان .» (128)

– روز اول شوال (روز عید فطر)

روز عید فطر که یکى از بزرگترین و مهم ترین اعیاد اسلامى مى باشد و اعمال آن عبارت است از:

1- پرداخت زکات فطر

2- غسل کردن

3- جامه ى نو پوشیدن و عطر زدن

4- خواندن دعاى مخصوص

5- خواندن دعاى ندبه

6- خواندن نماز عید

– نماز عید فطر

کیفیت نماز عید فطر و قربان مثل هم هستند.

نماز عید فطر و قربان در زمان حضور امام، واجب و در زمان غیبت مستحب است.

«عید شریف فطر، عید است براى ضیافت الله؛ و عید شریف قربان، عید است براى لقاء الله.» امام خمینى (ره)

اسلام داراى دو عید رسمى است:

1- عید فطر، که پس از پایان ماه مبارک رمضان برگزار مى شود.

جشن بازگشت از آلودگى هاى روحى و اخلاقى به فطرت پاک و نیل به مقام تقوا در مهمانسراى الهى.

2- عید قربان، که در پایان مراسم حج (دهم ذى حجه) گرفته مى شود.

جشن قربانى کردن خودپرستى، تجمل پرستى، پول پرستى، خودبرتربینى و بازگشت از شیطان به سوى الله و صفات الهى.

براى برگزارى این دو عید اسلامى، مسلمانان با لباس هاى آراسته در میدانى باز و گشاده، در دشت یا صحرا گرد هم جمع مى شوند و با سرور و شادى تکبیر مى خوانند:

«الله اکبر، الله اکبر»، «لا اله الا الله، و الله اکبر»، «الله اکبر، و لله الحمد»، «الله اکبر على ما هدانا»

و آنگاه با هم دو رکعت نماز به جا مى آورند.»

– کیفیت نماز عید فطر

نماز عید فطر دو رکعت است که نمازگزار در رکعت اول بعد از خواندن حمد و سوره، باید پنج تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر یک قنوت بخواند و بعد از قنوت پنجم، تکبیر دیگرى بگوید و رکوع رود و دو سجده به جا آورد و برخیزد. سپس در رکعت دوم چهار تکبیر بگوید، بعد از هر تکبیر قنوت بخواند و تکبیر پنجم را بگوید و به رکوع رود.

بعد از رکوع دو سجده کند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد.

این نماز دو رکعت است: در رکعت اول حمد و سوره ى اعلى و بعد از قرائت، پنج تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیرى این قنوت را بخواند:

«اللَّهُمَّ أَهْلَ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ أَهْلَ الْجُودِ وَ الْجَبَرُوتِ وَ أَهْلَ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ وَ أَهْلَ التَّقْوَى وَ الْمَغْفِرَةِ أَسْأَلُکَ بِحَقِّ هَذَا الْیَوْمِ الَّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِینَ عِیداً وَ لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ذُخْراً وَ مَزِیداً أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُدْخِلَنِی فِی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُخْرِجَنِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ مَا سَأَلَکَ بِهِ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِمَّا اسْتَعَاذَ مِنْهُ عِبَادُکَ الصَّالِحُون ؛ (129)

خداوندا! و سزاوار بزرگى، سرفرازى، بخشندگى، توانایى، بخشایش و رحتمى. سزاوار آنى که به خاطر تو پرهیز کنیم و از تو آمرزش بخواهیم در روزى که براى مسلمانان عید قرار داده اى. و براى محمد که درود خدا بر او و دودمانش باید، ذخیره افتخار و بلندى مقام که بر او و دودمانش درود فرستى و مرا بدانچه نیکى و سعادت است و به محمد صلى الله علیه و آله و سلم و خاندانش ارزانى داشته اى بهره مند سازى و از هر بدى که محمد صلى الله علیه و آله و سلم و خاندانش را خارج ساختى، رهایى دهى، درود تو بر محمد صلى الله علیه و آله و سلم و خاندانش باد. خداوندا! از تو مى خواهم بهترین چیزى را که بندگان شایسته ات از تو مى خواهند، و به تو رو مى آورم بدان گونه که بندگان شایسته ات از بدى ها پناه آورده اند.»

پس تکبیر ششم بگوید و به رکوع برود و بعد از رکوع و سجود برخیزد به رکعت دوم بعد از حمد سوره ى و الشمس را بخواند پس چهار تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیرى آن قنوت را بخواند و چون فارغ شد تکبیر پنجم بگوید و به رکوع برود پس نماز را تمام کند و بعد از سلام، تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام بفرستد.

– احکام نماز عید فطر

1- نماز عید فطر و قربان در زمان حضور امام عصر (عج) واجب است.

2- نماز عید فطر و قربان در زمان غیبت مستحب است.

3- وقت نماز عید از اول آفتاب روز عید تا ظهر است.

4- مستحب است که قبل از نماز عید، غسل نماییم.

5- نماز عید، سوره ى مخصوصى ندارد. بهتر است که در رکعت اول آن، سوره ى شمس و در رکعت دوم سوره غاشیه، یا در رکعت اول سوره ى اعلى و در رکعت دوم سوره شمس خوانده شود.

6- نماز عید، اذان و اقامه ندارد و به جاى آن سه بار گفته مى شود: «الصلوة»

7- پس از نماز، امام جماعت در برابر مردم قرار مى گیرد و مانند نماز جمعه رجاءً در دو نوبت سخنرانى مى کند و در ضمن پند و اندرز و بیان مسائل سیاسى و اجتماعى، در عید فطر احکام زکات فطر، و در سخنرانى عید قربان احکام ذبح و قربانى و موارد مصرف آنها را بیان مى نماید. (130)

نمازهاى ماه ذى القعده

– فضیلت ماه ذى القعده

ذى القعده از ماه هاى حرام است که در جاهلیت مورد احترام بوده و اسلام نیز آن را گرامى داشته است. این ماه به اجابت دعا معروف است.

– نماز روز یکشنبه از ذى القعده

از انس بن مالک روایت شده است که رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم روز یکشنبه در ماه ذى القعده فرمود: «مردم! کدام یک از شما مى خواهد توبه کند؟»

گفتیم: یا رسول الله! تمام ما مى خواهیم توبه کنیم.

پس فرمود: غسل کنید و وضو بگیرید و چهار رکعت نماز بخوانید، در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره ى توحید سه مرتبه و سوره ى ناس و فلق هر یک را یک مرتبه.

پس بعد از نماز هفتاد مرتبه بگویید:

«اَستغفِرُ اللهَ ربّى و اَتوبُ الیه.» پس ختم کنید به «لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم.» پس بگویید: «یا عَزِیزُ یا غَفَّارُ، اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَ ذُنُوبَ جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ فَإِنَّهُ لا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ الَّا انْتَ»

پس فرمود: «نیست از امت من بنده اى که این عمل را به جا بیاورد، مگر این که ندا شود به او از آسمان: اى بنده ى خدا! عمل را از سر بگیر که توبه ى تو قبول شد و گناهانت آمرزیده شد و دشمنان او در روز قیامت از او راضى شوند و با ایمان بمیرد و دلش گرفته نشود و قبرش گشاده و نورانى گردد و والدینش از او راضى شوند و مغفرت شامل والدین او و ذریه ى او گردد و توسعه ى رزق پیدا کند و ملک الموت در وقت مردن با او مدارا کند و به آسانى جان او بیرون شود.»

– نماز روز بیست و پنجم

دو رکعت در وقت چاشت، در هر رکعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره ى و الشمس، و بعد از سلام نماز بخواند: «لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم.»

پس دعا کند و بخواند: » یَا مُقِیلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِی عَثْرَتِی یَا مُجِیبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِی یَا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِی وَ ارْحَمْنِی وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَیِّئَاتِی یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَام یا ارحم الراحمین» (131)

نمازهاى ماه ذى الحجه

– فضیلت ماه ذى الحجه

این ماه از ماه هاى شریف است.

– نماز ده شب اول

دهه ى اول این ماه بسى فضیلت و شرافت دارد، این دهه ایامش ایام معلومات است که در آیه 28 سوره مبارکه حج، ذکر شده است: «وَ یَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ فی أَیَّامٍ مَعْلُوماتٍ.»

از رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم مروى است که:

«عمل خیر و عبادت در هیچ ایامى نزد حق تعالى محبوب تر از این دهه نیست.»

دهه ى اول این ماه بسیار با ارزش است تا آنجا که رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرموده اند:

«روزهایى پاک تر از این دهه، نزد خداوند نیست.»

– اعمال دهه ى اول ذى الحجه

1- روزه گرفتن نه روز اول این دهه.

2- در هر شب از دهه ى اول ما بین نماز مغرب و عشاء دو رکعت نماز به جا آورد، در هر رکعت پس از حمد سوره ى توحید و سپس این آیه را بخواند:

«وَ واعَدْنا مُوسى ثَلاثینَ لَیْلَةً وَ أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ فَتَمَّ میقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعینَ لَیْلَةً وَ قالَ مُوسى لِأَخیهِ هارُونَ اخْلُفْنی فی قَوْمی وَ أَصْلِحْ وَ لا تَتَّبِعْ سَبیلَ الْمُفْسِدینَ؛ (132)

و ما با موسى، سى شب وعده گذاشتیم سپس آن را با ده شب (دیگر) تکمیل نمودیم به این ترتیب، میعاد پروردگارش (با او)، چهل شب تمام شد. و موسى به برادرش هارون گفت: جانشین من در میان قومم باش. و (آنها) را اصلاح کن! و از روش مفسدان، پیروى منما!»

تا شریک ثواب حاجیان گردد، بدون این که از ثواب آنان چیزى کاسته شود.

– نماز حضرت فاطمه (س) در روز اول

نماز حضرت فاطمه علیهاالسلام که آن چهار رکعت است به دو سلام، مثل نماز امیرالمؤمنین علیه السلام، در هر رکعت حمد یک مرتبه و توحید پنجاه مرتبه و بعد از سلام تسبیح آن حضرت بخواند و بگوید:

«سُبْحَانَ ذِی الْجَلَالِ الْبَاذِخِ الْعَظِیمِ سُبْحَانَ ذِی الْعِزِّ الشَّامِخِ الْمُنِیفِ- سُبْحَانَ ذِی الْمُلْکِ الْفَاخِرِ الْقَدِیمِ سُبْحَانَ ذِی الْبَهْجَةِ وَ الْجَمَالِ سُبْحَانَ مَنْ تَرَدَّى بِالنُّورِ وَ الْوَقَارِ سُبْحَانَ مَنْ یَرَى أَثَرَ النَّمْلِ فِی الصَّفَا وَ وَقْعَ الطَّیْرِ فِی الْهَوَاء»

– نماز دیگر در روز اول

دو رکعت نماز پیش از زوال به نیم ساعت، در هر رکعت، حمد یک مرتبه و هر یک از توحید و آیة الکرسى و قدر، ده مرتبه.

– نماز روز عرفه (روز نهم)

چون وقت زوال شد، زیر آسمان رود و نماز ظهر و عصر را با رکوع و سجود نیکو به عمل آورد و چون فارغ شود دو رکعت نماز بخواند، در رکعت اول بعد از حمد سوره ى توحید و در رکعت دوم بعد از حمد سوره ى کافرون بخواند، به گناهان خویش اقرار و اعتراف نماید و آنگاه بگوید: «سُبْحَانَ الَّذِی فِی السَّمَاءِ عَرْشُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْأَرْضِ حُکْمُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْقُبُورِ قَضَاؤُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْبَحْرِ سَبِیلُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی النَّارِ سُلْطَانُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْجَنَّةِ رَحْمَتُهُ سُبْحَانَ الَّذِی فِی الْقِیَامَةِ عَدْلُهُ سُبْحَانَ الَّذِی رَفَعَ السَّمَاءَ سُبْحَانَ الَّذِی بَسَطَ الْأَرْضَ سُبْحَانَ الَّذِی لَا مَلْجَأَ وَ لَا مَنْجَى مِنْهُ إِلَّا إِلَیْه .»

– نماز روز دهم

نماز عید قربان.

– کیفیت نماز عید قربان

نماز عید قربان دو رکعت است که نمازگزار در رکعت اول بعد از خواندن حمد و سوره، باید پنج تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر یک قنوت بخواند و بعد از قنوت پنجم، تکبیر دیگرى بگوید و رکوع رود و دو سجده به جا آورد و برخیزد. سپس در رکعت دوم چهار تکبیر بگوید، بعد از هر تکبیر قنوت بخواند و تکبیر پنجم را بگوید و به رکوع رود.

بعد از رکوع دو سجده کند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد.

این نماز دو رکعت است: در رکعت اول حمد و سوره ى اعلى و بعد از قرائت، پنج تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیرى این قنوت را بخواند:

– دعاى قنوت نماز عید قربان

«اللَّهُمَّ أَهْلَ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْعَظَمَةِ وَ أَهْلَ الْجُودِ وَ الْجَبَرُوتِ وَ أَهْلَ الْعَفْوِ وَ الرَّحْمَةِ وَ أَهْلَ التَّقْوَى وَ الْمَغْفِرَةِ أَسْأَلُکَ بِحَقِّ هَذَا الْیَوْمِ الَّذِی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِینَ عِیداً وَ لِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ ذُخْراً وَ مَزِیداً أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُدْخِلَنِی فِی کُلِّ خَیْرٍ أَدْخَلْتَ فِیهِ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تُخْرِجَنِی مِنْ کُلِّ سُوءٍ أَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمْ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ خَیْرَ مَا سَأَلَکَ بِهِ عِبَادُکَ الصَّالِحُونَ وَ أَعُوذُ بِکَ مِمَّا اسْتَعَاذَ مِنْهُ عِبَادُکَ الصَّالِحُون ؛ (129)

خداوندا! و سزاوار بزرگى، سرفرازى، بخشندگى، توانایى، بخشایش و رحتمى. سزاوار آنى که به خاطر تو پرهیز کنیم و از تو آمرزش بخواهیم در روزى که براى مسلمانان عید قرار داده اى. و براى محمد که درود خدا بر او و دودمانش باید، ذخیره افتخار و بلندى مقام که بر او و دودمانش درود فرستى و مرا بدانچه نیکى و سعادت است و به محمد صلى الله علیه و آله و سلم و خاندانش ارزانى داشته اى بهره مند سازى و از هر بدى که محمد صلى الله علیه و آله و سلم و خاندانش را خارج ساختى، رهایى دهى، درود تو بر محمد صلى الله علیه و آله و سلم و خاندانش باد. خداوندا! از تو مى خواهم بهترین چیزى را که بندگان شایسته ات از تو مى خواهند، و به تو رو مى آورم بدان گونه که بندگان شایسته ات از بدى ها پناه آورده اند.»

پس تکبیر ششم بگوید و به رکوع برود و بعد از رکوع و سجود برخیزد به رکعت دوم بعد از حمد سوره ى و الشمس را بخواند پس چهار تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیرى آن قنوت را بخواند و چون فارغ شد تکبیر پنجم بگوید و به رکوع برود پس نماز را تمام کند و بعد از سلام، تسبیح حضرت زهرا علیهاالسلام بفرستد.

پس از نماز، امام جماعت در برابر مردم قرار مى گیرد و مانند نماز جمعه رجاءً در دو نوبت سخنرانى مى کند و در ضمن پند و اندرز و بیان مسائل سیاسى و اجتماعى، در سخنرانى عید قربان احکام ذبح و قربانى و موارد مصرف آنها را بیان مى نماید.

– نماز شب هجدهم

شب عید غدیر شب با شرافتى است. سید در اقبال، دوازده رکعت نماز به یک سلام به کیفیتى مخصوص براى این شب با دعایى نقل کرده است.

– نماز روز هجدهم (عید غدیر)

مرحوم «سید بن طاووس» به سند صحیح از امام صادق علیه السلام نقل مى‌کند که در روز غدیر دو رکعت نماز بخواند و بعد به سجده رود و صد مرتبه «شکراً لله» بگوید، سپس سر بردارد و این دعا را بخواند:

«اَللّهُمَّ اِنِّى اَسْئَلُکَ بِاَنَّ لَکَ الْحَمْدَ، وَحْدَکَ لا شَریکَ لَکَ، وَ اَنَّکَ واحِدٌ اَحَدٌ صَمَدٌ،

خدایا از تو درخواست کنم بدان که از براى توست ستایش یگانه‌اى که شریک ندارى و تویى یکتاى یگانه‌ بى نیاز،

لَمْ تلِدْ وَ لَمْ تُولَدْ، وَ لَمْ یکُنْ لَکَ کُفُواً اَحَدٌ،

که فرزندى ندارى و فرزند کسى نیستى و نیست برایت همتایى هیچ کس

وَ اَنَّ مُحَمّداً عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وَ آلِهِ، یا مَنْ هُوَ کُلَّ یوْم فى شَاْن،

و براستى محمّد بنده و رسول توست درودهاى تو بر او و آلش باد، اى که هر روز درکارى هستى،

کَما کانَ مِنْ شَاْنِکَ اَنْ تَفَضَّلْتَ عَلَىَّ، بِاَنْ جَعَلْتَنى مِنْ اَهْلِ اِجابَتِکَ، وَ اَهْلِ دِینِکَ

چنانچه از شأن تو بود که بر من تفضل فرمودى به این‌که مرا از اهل اجابتت و از اهل دینت

وَاَهْلِ دَعْوَتِکَ، وَوَفَّقْتَنى لِذلِکَ فى مُبْتَدَءِ خَلْقى، تَفَضُّلاً مِنْکَ وَکَرَماً وَجُوداً،

و اهل دعوتت قرار دادى و موفقم داشتى بدان در آغاز آفرینشم از روى تفضل و کرم و بخششت

ثُمَّ اَرْدَفْتَ الْفَضْلَ فَضْلاً، وَ الْجُودَ جُوداً، وَ الْکَرَمَ کَرَماً، رَاْفَةً مِنْکَ وَ رَحْمَةً،

سپس دنبال آوردى این فضل را به فضلى دگر و این بخشش را به بخششى دگر و این کرم را به کرمى دگر که آن هم از روى مهر و رحمتت بود

اِلى اَنْ جَدَّدْتَ ذلِکَ الْعَهْدَ لى تَجْدیداً بَعْدَ تَجدیدِکَ خَلْقى،

تا بدان جا که تازه کردى این عهد را برایم از نو پس از تجدید آفرینشم

وَکُنْتُ نَسْیاً مَنْسِیاً ناسِیاً ساهِیاً غافِلاً، فَاَتْمَمْتَ نِعْمَتَکَ بِاَنْ ذَکَّرْتَنى ذلِکَ،

در صورتى که من در فراموشى بودم و فراموشکارى و بى خبرىو غفلت پس تو نعمتت را بر من تمام کردى به این که آن را به یادم انداختى

وَ مَنَنْتَ بِهِ عَلَىَّ، وَ هَدَیتَنى لَهُ، فَلْیکُنْ مِنْ شَاْنِکَ یا اِلهى وَ سَیدى وَ مَولاىَ

و بدان بر من منّت نهادى و بر آن راهنماییم کردى پس همچنان باید از شأن تو باشد اى معبود و آقا و مولاى من

اَنْ تُتِمَّ لى ذلِکَ، وَ لاتَسْلُبَنیهِ حَتّى تَتَوَفّانى عَلى ذلِکَ،

که تمام کنى برایم آن نعمت را و از من سلب نفرمایى آن را تا هنگامى که بمیرانیم بر آن

وَ اَنتَ عَنّى راض، فَاِنَّکَ اَحَقُّ الْمُنعِمینَ اَنْ تُتِمَّ نِعمَتَکَ عَلَىَّ، اَللّهُمَّ

در حالى که تو از من خشنود باشى که براستى تو سزاوارترین نعمت بخشانى که نعمتت را بر من به پایان رسانى خدایا

سَمِعْنا وَ اَطَعْنا وَ اَجَبْنا داعِیکَ بِمَنِّکَ، فَلَکَ الْحَمْدُ غُفْرانَکَ رَبَّنا وَ اِلَیکَ

شنیدیم و پیروى کردیم و خواننده ات را اجابت کردیم به لطف تو پس از آن توست حمد و آمرزشت را خواهانیم پروردگارا و به سوى توست

الْمَصیرُ، امَنّا بِاللهِ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، وَ بِرَسُولِهِ مُحَمَّد صَلَّى اللهُ عَلَیهِ

بازگشت ایمان داریم به خداى یگانه‌اى که شریک ندارد و به رسولش محمّد صلى اللّه علیه و

وَ آلِهِ، وَ صَدَّقْنا وَ اَجَبْنا داعِىَ اللهِ،وَ اتَّبَعْنَا الرَّسُولَ فى مُوالاةِ مَوْلینا

آله و تصدیق کردیم و اجابت کردیم داعى خدا را و پیروى کردیم از رسول (او) در مورد دوستى و اطاعت مولایمان

وَ مَوْلَى الْمُؤْمِنینَ، اَمیرِالْمُؤْمِنینَ عَلِىِّ بْنِ اَبیطالِب، عَبْدِاللهِ وَ اَخى رَسُولِهِ،

و مولاى مؤمنان امیر مؤمنان على بن ابى طالب بنده خدا و برادر رسول او

وَ الصِّدِّیقِ الاَْکْبَرِ، وَ الْحُجَّةِ عَلى بَرِیتِهِ، اَلمُؤَیدِ بِهِ نَبِیهُ وَ دینَهُ الْحَقَّ

و صدیق اکبر و حجت او بر آفریدگانش آن که خداوند پیامبرش و دین حق

الْمُبینَ، عَلَماً لِدینِ اللهِ، وَ خازِناً لِعِلْمِهِ، وَ عَیبَةَ غَیبِ اللهِ، وَ مَوْضِعَ سِرِّ اللهِ،

آشکارش را بوسیله او تایید کرد نشانه و پرچم دین خدا و خزینه دار دانش او و گنجینه غیب خدا و جایگاه راز خدا

وَ اَمینَ اللهِ عَلى خَلْقِهِ، وَ شاهِدَهُ فى بَرِیتِهِ، اَللّهُمَّ رَبَّنا اِنَّنا سَمِعْنا مُنادِیاً

و امین خدا بر خلق او و گواه او در آفریدگانش خدایا اى پروردگار ما ما شنیدیم منادى

ینادى لِلاْیمانِ، اَنْ امِنُوا بِرَبِّکُمْ فَامَنّا، رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا، وَکَفِّرْ عَنّا

را که ندا مى‌کرد براى ایمان (و مى‌گفت) ایمان آورید به پروردگارتان پروردگارا ما هم ایمان آوردیم پس بیامرز گناهانمان را و بدیهامان

سَیئاتِنا، وَ تَوَفَّنا مَعَ الاَْبْرارِ، رَبَّنا وَ اتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى رُسُلِکَ، وَ

را پوشیده دار و ما را با نیکان بمیران پروردگارا عطا کن به ما چیزى را که بوسیله فرستادگانت به ما وعده دادى و

لاتُخْزِنا یوْمَ الْقِیمَةِ، اِنَّکَ لا تُخْلِفُ الْمیعادَ، فَاِنّا یا رَبَّنا بِمَنِّکَ وَ لُطْفِکَ اَجَبْنا

در روز رستاخیز رسوایمان مکن که براستى تو خلف وعده نمى‌کنى، پس ما اى پروردگار به احسان و لطف تو اجابت کردیم

داعِیکَ، وَ اتَّبَعْنَا الرَّسُولَ وَ صَدَّقْناهُ، وَ صَدَّقْنا مَوْلَى الْمُؤْمِنینَ، وَکَفَرْنا

داعى تو را و پیروى کردیم از رسول تو و تصدیقش کردیم و نیز تصدیق کردیم مولاى مؤمنان را و کافر شدیم

بِالْجِبْتِ وَ الطّاغُوتِ، فَوَلِّنا ما تَوَلَّینا، وَ احْشُرْنا مَعَ اَئِمَّتِنا، فَاِنّا بِهِمْ

به جبت و طاغوت (غاصبان حقوق آن حضرت) پس والى ما گردان آن را که ما به ولایت برگزیدیم و با امامانمان محشورمان کن که براستى ما بدیشان

مُؤْمِنُونَ مُوقِنُونَ، وَ لَهُمْ مُسَلِّمُونَ، امَنّا بِسِرِّهِمْ وَ عَلانِیتِهِمْ، وَ شاهِدِهِمْ

ایمان و اعتقاد داریم و تسلیم آنانیم ایمان داریم بر نهانشان و آشکارشان و حاضرشان

وَ غائِبِهِمْ، وَ حَیهِمْ وَ مَیتِهِمْ، وَ رَضینا بِهِمْ اَئِمَّةً وَ قادَةً وَ سادَةً، وَ حَسْبُنا بِهِمْ

و غایبشان و زنده‌شان و مرده‌شان و خشنودیم به امامتشان و آقاییشان و همان‌ها ما را در

بَینَنا وَ بَینَ اللهِ دُونَ خَلْقِهِ، لا نَبْتَغى بِهِمْ بَدَلاً، وَ لا نَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِمْ وَلیجَةً،

مابین خود و خدا از سایر خلق کافى هستند نجوییم بجاى ایشان بدلى و نگیریم جز ایشان همدمى (یا معتمدى)

وَ بَرِئْنا اِلَى اللهِ مِنْ کُلِّ مَنْ نَصَبَ لَهُمْ حَرْباً مِنَ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ مِنَ الاَْوَّلینَ

و بیزارى جوییم به درگاه خدا از هر که برپا کند در برابرشان جنگى از جن و انس از اوّلین

وَ الاْخِرینَ، وَ کَفَرْنا بِالْجِبْتِ وَ الطّاغُوتِ وَ الأَوْثانِ الأَرْبَعَةِ، وَ اَشْیاعِهِمْ

و آخرین و کافر شدیم به جبت و طاغوت و بتهاى چهارگانه و دنبال روندگان

وَ اَتْباعِهِمْ، وَ کُلِّ مَنْ والاهُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الاِْنْسِ، مِنْ اَوَّلِ الدَّهرِ اِلى آخِرِهِ،

و پیروانشان و هر که دوستشان دارد از جن و انس از آغاز روزگار تا پایان آن

اَللهُمَّ اِنّا نُشْهِدُکَ اَنّا نَدینُ بِما دانَ بِهِ مُحَمَّدٌ وَ الُ مُحَمَّد، صَلَّى اللهُ عَلَیهِ

خدایا تو را گواه مى‌گیریم که ما متدین هستیم بدانچه متدین شد بدان محمّد و آل محمّد درود خدا بر او

وَ عَلَیهِمْ، وَ قَوْلُنا ما قالُوا، وَ دینُنا ما دانُوا بِهِ، ما قالُوا بِهِ قُلْنا، وَ ما دانُوا بِهِ

و برایشان باد و گفتار ما همان است که آن‌ها گفتند و دین ما همان است که آن‌ها متدین بدان بودند هرچه را آنان گفتند ما هم گفتیم و هرچه را آنان متدین شدند

دِنّا، وَ ما اَنْکَرُوا اَنْکَرْنا، وَ مَنْ والَوْا والَینا، وَ مَنْ عادَوْا عادَینا، وَ مَنْ لَعَنُوا

ما هم شدیم و هرچه را انکار کردند ما انکار کردیم و هرکه را دوست داشتند دوست داریم و هر که را دشمن دارند دشمن داریم و هر که را لعن کردند

لَعَنّا، وَمَنْ تَبَرَّؤُا مِنْهُ تَبَرَّاْنا مِنْهُ، وَمَنْ تَرَحَّمُوا عَلَیهِ تَرَحَّمْنا عَلَیهِ، آمَنّا

لعن کنیم و از هر که بیزارى جستند بیزارى جوئیم و بر هر که ترحم کردند ترحم کنیم ایمان آوردیم

وَ سَلَّمْنا، وَ رَضینا وَ اتَّبَعْنا مَوالِینا صَلَواتُ اللهِ عَلَیهِمْ، اَللّهُمَّ فَتَمِّمْ لَنا ذلِکَ

و تسلیم و خشنود گشتیم و پیروى کردیم از سرورانمان درودهاى خدا بر ایشان باد خدایا پس تو آن را براى ما تکمیل کن

وَ لاتَسْلُبْناهُ، وَ اجْعَلْهُ مُسْتَقِرّاً ثابِتاً عِنْدَنا، وَ لا تَجْعَلْهُ مُسْتَعاراً، وَ اَحْینا

و از ما سلب مفرما و آن را پایگاهى ثابت در پیش ما قرار ده و پایگاه عاریت و موقتش قرار مده و زنده مان

ما اَحْییتَنا عَلَیهِ، وَ اَمِتْنا اِذا اَمَتَّنا عَلَیهِ، الُ مُحَمَّد اَئِمَّتُنا، فَبِهِمْ نَاْتَمُّ وَ اِیاهُمْ

دار بر همان تا هرگاه که زنده‌مان دارى و بمیرانمان بر آن هرگاه میراندى مان، آل محمّد پیشوایان مایند به آن‌ها اقتدا کنیم و آنان را

نُوالى، وَ عَدُوَّهُمْ عَدُوَّ اللهِ نُعادى، فَاجْعَلْنا مَعَهُمْ فِى الدُّنْیا وَ الاْخِرَةِ وَ مِنَ

دوست داریم و دشمنشان را که دشمن خداست دشمن داریم پس ما را در دنیا و آخرت با ایشان قرار ده و از

الْمُقَرَّبینَ، فَاِنّا بِذلِکَ راضُونَ، یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.

مقربان درگاهت گردان که براستى ما به همان خشنودیم اى مهربانترین مهربانان.

پس از پایان دعا، بار دیگر به سجده برو و صد مرتبه الحمد لله و صد مرتبه شکراً للهِ بگو.

امام صادق علیه السلام در ادامه فرمود: هر کس که این عمل را بجا آورد، پاداش کسى را دارد که در روز غدیر، نزد رسول خدا صلی الله علیه و اله بوده و با آن حضرت بیعت کرده است. (مرحوم محدّث قمى مى‌گوید: بهتر است که این نماز نزدیک ظهر انجام شود که مقارن نصب حضرت على علی السلام به خلافت بوده است.)

– نماز عید غدیر

یکى دیگر از نمازهاى مستحبى که خیلى ارزش دارد، نماز روز عید غدیر است. این نماز دو رکعت است که در هر رکعت بعد از حمد ده مرتبه سوره ى توحید و ده مرتبه آیة الکرسى و ده مرتبه سوره ى قدر خوانده مى شود و بهتر است این نماز نزدیک ظهر به جا آورده شود و قبل از آن غسل انجام گیرد.»

ثواب: امام صادق علیه السلام فرمود:

«کسى که این نماز را بخواند ثواب صد هزار و صد هزار عمره را مى برد و هر حاجتى از خدا درخواست کند، خداوند آن را برآورده مى نماید.»

– نماز روز بیست و پنجم (روز مباهله)

دو رکعت نماز است (مثل نماز صبح) که بعد از آن هفتاد بار استغفار گفته شود.

– نماز روز آخر ماه

دو رکعت، در هر رکعت بعد از حمد ده مرتبه سوره ى توحید و ده مرتبه آیة الکرسى، و بعد از سلام نماز مى گویى:

«اللَّهُمَّ مَا عَمِلْتُ فِی هَذِهِ السَّنَةِ مِنْ عَمَلٍ نَهَیْتَنِی عَنْهُ وَ لَنْ تَرْضَهُ لِی وَ نَسِیتُهُ لَمْ تَنْسَهُ وَ دَعَوْتَنِی إِلَى التَّوْبَةِ مِنْهُ بَعْدَ جُرْأَتِی عَلَیْکَ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَغْفِرُکَ مِنْهُ فَاغْفِرْ لِیَ اللَّهُمَّ وَ مَا عَمِلْتُ مِنْ عَمَلٍ یُقَرِّبُنِی إِلَیْکَ فَاقْبَلْهُ مِنِّی وَ لَا تَقْطَعْ رَجَائِی مِنْکَ یَا کَرِیمُ»

کسى که این عمل را به جا بیاورد، شیطان مى گوید واى بر او، آن چه زحمت کشیدم و خسته شدم براى گمراه کردن او در این سال، تمام را به گفتن این کلمات خراب کرد و سال گذشته شهادت مى دهد براى او که به خیر ختم کرد این سال را!

نمازهاى مشترک هر ماه

اول هر ماه دوره سال

نماز اول هر ماه دو رکعت، رکعت اول بعد از حمد سى مرتبه سوره‏ ى قل هو الله احد و رکعت دوم بعد از حمد سى مرتبه سوره‏ ى انا انزلناه فى لیلة القدر و بعد از نماز صدقه دهد تا سلامتى خود را از حق تعالى بخرد. (133)

نماز شب اول هر ماه

دو رکعت است و در هر رکعت بعد از حمد، سوره‏ى انعام خوانده مى‏شود.

نماز شب شنبه

در کتاب مرئات الکمال از رسول اکرم صلى الله علیه و آله نقل شده است که: هر کس در شب شنبه چهار رکعت نماز بخواند و در هر رکعت سوره ى حمد یک مرتبه و سوره قل هو الله احد را هفت مرتبه بخواند نوشته شود از براى او ثواب هر رکعت هفتصد حسنه و عطا کند خداى تعالى به او شهرهائى در بهشت.

نماز روز شنبه

در جمال الاسبوع از رسول اکرم صلى الله علیه و آله نقل شده که فرمود: هر که در روز شنبه چهار رکعت نماز بخواند و در هر رکعت فاتحة الکتاب (سوره حمد) را یک مرتبه و سوره قل یا ایها الکافرون را سه مرتبه بخواند و بعد از فارغ شدن از چهار رکعت، یک مرتبه آیةالکرسى را بخواند، بنویسد خداى عزوجل از براى او به هر حرفى ثواب یک شهید.

برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به کتاب مرئات الکمال و اقبال سید بن طاووس در باب نمازهاى مستحبه.

نماز شب یکشنبه

نماز شب یکشنبه در کتاب مرئات الکمال روایت شده است که شش رکعت است و هر رکعتى بعد از حمد هفت مرتبه سوره قل هو الله احد. کسى که این نماز را بخواند عطا شود به او ثواب شاکرین و صابرین. پس ذکر کرده اند ثواب زیاد براى خواننده این نماز.

نماز روز یکشنبه

در کتاب مرئات الکمال نقل شده است که روز یکشنبه وقت چاشتگاه که آفتاب بالا آمده باشد دو رکعت نماز مى خوانى، در رکعت اول بعد از حمد سه مرتبه سوره انا اعطیناک الکوثر را مى خوانى و در رکعت دوم بعد از حمد سوره قل هو الله احد را سه مرتبه. کسى که این نماز را بخواند آزاد مى شود از آتش و پاک مى شود از نفاق و ایمن مى شود از عذاب. پس ذکر کرده اند ثواب هاى زیادى براى خواننده این نماز.

نماز شب دوشنبه

نماز شب دوشنبه در کتاب مرئات الکمال روایت شده است که دو رکعت مى باشد و در هر رکعتى بعد از حمد آیةالکرسى و سوره قل هو الله احد و سوره قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ برب الناس هر یک را یک مرتبه بخواند و بعد از فارغ شدن از نماز ده مرتبه استغفار نماید یعنى بگوید: استغفرالله ربى و اتوب الیه. نوشته شود از براى او ده حج و ده عمره خالص از طرف خداى عزوجل.

نماز روز دوشنبه

نماز روز دوشنبه در کتاب مرئات الکمال روایت شده است که چهار رکعت مى باشد و در رکعت اول بعد از حمد یک مرتبه آیةالکرسى و در رکعت دوم حمد یک مرتبه و سوره قل هو الله احد یک مرتبه و در دو رکعت دیگر اول بعد از حمد سوره قل اعوذ برب الفلق یک مرتبه و در رکعت دوم بعد از حمد سوره قل اعوذ برب الناس را یک مرتبه و بعد از فارغ شدن از چهار رکعت ده مرتبه استغفار نماید.

نماز شب سه شنبه

نماز شب سه شنبه در کتاب مرئات الکمال روایت شده است که دو رکعت مى باشد. در رکعت اول بعد از حمد سوره ى انا انزلناه فى الیلة القدر یک مرتبه و در رکعت دوم بعد از حمد سوره قل هو الله احد هفت مرتبه.

نماز روز سه شنبه

نماز روز سه شنبه در کتاب مرئات الکمال روایت شده است که دو رکعت است. هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره والتین و الزیتون و سوره قل هو الله احد و سوره ى قل اعوذ برب الفلق و سوره قل اعوذ برب الناس هر کدام را یک مرتبه.

نماز شب چهارشنبه

نماز شب چهارشنبه در کتاب مرئات الکمال روایت شده است که دو رکعت است. هر رکعتى بعد از حمد آیةالکرسى و سوره ى انا انزلناه فى لیلة القدر و سوره ى اذا جاء نصر الله و الفتح هر یک را یک مرتبه و سوره قل هو الله احد را سه مرتبه. کسى که این نماز را بخواند خداى تعالى گناهان گذشته و آینده او را بیامرزد.

نماز روز چهارشنبه

نماز روز چهارشنبه در کتاب مرئات الکمال روایت شده است که دو رکعت است. هر رکعتى بعد از حمد سوره اذا زلزلت یک مرتبه و سوره قل هو الله احد سه مرتبه و کسى که این نماز را بخواند خدا رفع کند از او تاریکى قبر را تا روز قیامت. پس ذکر شده است ثواب زیاد براى خواننده این نماز.

نماز شب پنجشنبه

نماز شب پنجشنبه در کتاب مرئات الکمال روایت شده است که شش رکعت است. هر رکعتى بعد از حمد آیةالکرسى و سوره ى قل یا ایها الکافرون هر یک را یک مرتبه و سوره قل هو الله احد را سه مرتبه و بعد از تمام شدن سه مرتبه آیةالکرسى را بخواند. کسى که این نماز را بخواند اگر نزد خدا از اشقیاء باشد مى فرستد خدا ملکى را که شقاوتش را پاک کند و جاى او سعادت بنویسد و شاهد بر آن در قرآن مجید است که خداى عزوجل محو مى کند آنچه را که بخواهد و ثابت مى گذارد آنچه را که بخواهد.

نماز روز پنج شنبه

نماز روز پنج شنبه در کتاب مرئات الکمال روایت شده است که دو رکعت است. هر رکعتى حمد یک مرتبه و سوره ى اذا جاء نصر الله و الفتح و سوره ى انا اعطیناک الکوثر هر یک را پنج مرتبه و بعد از عصر چهل مرتبه سوره قل هو الله احد را بخواند و چهل مرتبه استغفار نماید. کسى که این نماز را بخواند عطا شود به او به عدد آنچه در بهشت و جهنم است حسنات.

نماز شب جمعه

نماز شب جمعه در کتاب مرئات الکمال از رسول اکرم صلى الله علیه و آله روایت شده است کسى که دو رکعت نماز بخواند در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره قل هو الله احد را هفتاد مرتبه و بعد از نماز هفتاد مرتبه استغفر الله ربى و اتوب الیه بگوید، قسم به آن کسى که من را مبعوث کرده به حق کسى که این عمل را انجام دهد و استغفار کند براى تمام امت من خداوند دعاى او را مستجاب کند و تمام امت را وارد بهشت کند.

نماز روز جمعه

در کتاب مرئات الکمال از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت شده است که هر که در این روز هشت رکعت نماز به جا آورد هنگامى که به قدر یک نیزه آفتاب بلند شده باشد یا بیشتر، خداى تعالى بلند نماید براى او هزار درجه در بهشت. (134)

نماز حضرت رسول صلى الله علیه و آله و سلم

نماز حضرت صلى الله علیه و آله و سلم دو رکعت است. در هر رکعت بعد از حمد، پانزده مرتبه سوره ى قدر، و در هر یک از رکوع و بعد از سر برداشتن از آن و در سجود و بعد از سر برداشتن از آن و در سجده ى دوم و بعد از سر برداشتن از آن، پانزده مرتبه سوره ى قدر را بخواند، بعد از آن رکعت دوم را مثل رکعت اول انجام دهد.

اگر چنین کند منصرف شود، در حالى که مابین او و خداوند گناهى نماند، مگر این که بخشیده شود و هر چه را که طلب کرده به او بدهند.

و مستحب است بعد از آن دعا بخواند که در مفاتیح ذکر شده است.

نماز حضرت على علیه السلام

چهار رکعت است به دو تشهد و دو سلام. در هر رکعت بعد از حمد پنجاه مرتبه سوره ى توحید خوانده مى شود.

امام صادق علیه السلام فرمود: «کسى که این نماز را به جا آورد از گناهان بیرون آید مانند روزى که از مادر متولد شده باشد و حاجت هاى او برآورده شود.»

نماز حضرت فاطمه سلام الله علیها

نماز حضرت علیهاالسلام دو رکعت است، در رکعت اول بعد از حمد، صد مرتبه سوره ى قدر و در رکعت دوم بعد از حمد صد مرتبه سوره ى توحید مى خواند و بعد از فارغ شدن از نماز تسبیحات حضرت زهرا علیهاالسلام را انجام مى دهد و وارد شده که این افضل نمازهاى مستحبى است و در اول شب ذى الحجه مؤکد است.

نماز استغاثه به فاطمه زهرا سلام الله علیها

محدث قمى در کتاب «باقیات الصالحات» از مکارم الاخلاق نقل مى کند که:

نماز استغاثه به حضرت زهرا علیهاالسلام چنین روایت شده که: هرگاه تو را حاجتى باشد به سوى حق تعالى و سینه ات تنگ شده باشد، دو رکعت نماز بخوان، چون سلام نماز گفتى، سه مرتبه تکبیر بگو و تسبیح حضرت فاطمه علیهاالسلام را بخوان، پس به سجده برو و صد مرتبه بگو: «یا مولاتى یا فاطمةُ اغیثینى» سپس طرف راست صورت را بر زمین بگذار و همین را صد و ده مرتبه بگو و حاجت خود را یاد کن که برآورده مى شود. ان شاء الله تعالى

نماز توبه کنندگان

شیخ صدوق – رحمة الله – از هشام بن سالم (به حذف اسناد) از حضرت صادق علیه السلام روایت کند که فرمود: «هر کس چهار رکعت نماز بخواند و هر رکعت پنجاه مرتبه قل هو الله احد» را بخواند، نماز حضرت فاطمه علیهاالسلام را به جاى آورده و این نماز، نماز توبه کنندگان است.

نماز دیگر فاطمه زهرا سلام الله علیها

سید على بن طاووس گوید: «نماز حضرت فاطمه علیهاالسلام دو رکعت است که در هر رکعت پس از سوره ى حمد، شصت مرتبه سوره ى «قل هو الله احد» خوانده مى شود.

نماز دیگر فاطمه زهرا سلام الله علیها

محمد بن على حلبى روز جمعه خدمت حضرت امام صادق علیه السلام شرفیاب شد و سؤال کرد: مى خواهم مرا عملى تعلیم فرمایى که بهترین اعمال باشد در این روز!

حضرت فرمود: «من نمى دانم کسى را که بزرگ تر باشد نزد رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم از حضرت فاطمه علیهاالسلام و نمى دانم چیزى را افضل از آنچه تعلیم کرد پیغمبر صلى الله علیه و آله و سلم به فاطمه علیهاالسلام که فرمود: «هر که صبح کند در روز جمعه، سپس غسل کند و قدم ها را بگستراند و چهار رکعت نماز کند، به دو سلام و بخواند در رکعت اول بعد از حمد، توحید پنجاه مرتبه و در رکعت دوم بعد از حمد، و العادیات پنجاه مرتبه و در رکعت سوم بعد از حمد، اذا زلزلت پنجاه مرتبه و در رکعت چهارم بعد از حمد، اذا جاء نصرالله پنجاه مرتبه و این سوره ى نصر است و آخرین سوره اى است که نازل شده و چون از نماز فارغ شود، این دعا را بخواند:

«إِلَهِی وَ سَیِّدِی مَنْ تَهَیَّأَ أَوْ تَعَبَّأَ أَوْ أَعَدَّ أَوِ اسْتَعَدَّ لِوِفَادَةٍ إِلَى مَخْلُوقٍ رَجَاءَ رِفْدِهِ وَ فَوَائِدِهِ وَ نَائِلِهِ وَ فَوَاضِلِهِ وَ جَوَائِزِهِ فَإِلَیْکَ یَا إِلَهِی کَانَتْ تَهْیِئَتِی وَ تَعْبِئَتِی وَ إِعْدَادِی وَ اسْتِعْدَادِی رَجَاءَ رِفْدِکَ وَ مَعْرُوفِکَ وَ نَائِلِکَ وَ جَوَائِزِکَ فَلَا تخیبی [تُخَیِّبْنِی ] مِنْ ذَلِکَ یَا مَنْ لَا یُخَیِّبُ مَسْأَلَةَ سَائِلٍ وَ لَا تَنْقُصُهُ عَطِیَّةُ نَائِلٍ لَمْ آتِکَ بِعَمَلٍ صَالِحٍ قَدَّمْتُهُ وَ لَا بِشَفَاعَةِ مَخْلُوقٍ رَجَوْتُهُ أَتَقَرَّبُ إِلَیْکَ بِشَفَاعَةِ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِمْ أَجْمَعِینَ أَرْجُو عَظِیمَ عَفْوِکَ الَّذِی عَفَوْتَ بِهِ عَلَى الْخَاطِئِینَ عِنْدَ عُکُوفِهِمْ عَلَى الْمَحَارِمِ فَلَمْ یَمْنَعْکَ طُولُ عُکُوفِهِمْ عَلَى الْمَحَارِمِ أَنْ عُدْتَ عَلَیْهِمْ بِالْمَغْفِرَةِ وَ أَنْتَ سَیِّدِیَ الْعَوَّادُ بِالنَّعْمَاءِ وَ أَنَا الْعَوَّادُ بِالْخَطَاءِ أَسْأَلُکَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ أَنْ تَغْفِرَ لِی ذَنْبِیَ الْعَظِیمَ فَإِنَّهُ لَا یَغْفِرُ ذَنْبِیَ الْعَظِیمَ إِلَّا الْعَظِیمُ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ یَا عَظِیمُ؛ (135)

اى معبودم و اى آقایم! هر کسى مهیا و مجهز و آماده و توشه برگرفته است، تا به امید صله و عطا و بهره و عطیه و بخشش و جایزه اى نزد مخلوقى برود

پس مهیا شدنم، و مجهز بودنم، و آمادگیم و توشه برگرفتنم، به امید بهره هایت و نیکى شناخته شده ات، و عطیه مطلوبت و جایزه هایت، به سوى توست، اى معبودم! پس اى آن که درخواست درخواست کننده اى نزد او ضایع نشد، و بخشش خواهنده اى در او کاستى پدید نیاورد، مرا محروم مفرما، چرا که من با عمل صالحى که قبلاً انجام داده ام و یا شفاعت مخلوقى که امید بدو بسته ام، و تقرب بدو جسته ام، نزد تو نیامده ام، جز به شفاعت محمد و خاندانش – که درود تو بر او و خاندان پاکش باد – به درگاه تو آمده ام و امیدوار به عفو و بخشش بزرگت، که بر خطاکارانى که محرمات تو را انجام داده اند، وعده داده اى مى باشم. آنگونه که پافشارى طولانى آنان در انجام امور حرام، تو را از بخشش و جود به آنان باز نداشت و تو اى آقاى من! بسیار نعمت دهنده اى و من بسیار خطاکارم، به حق محمد و خاندان پاکش از تو مى خواهم، که گناه بزرگم را ببخشایى؛ چرا که گناه بزرگ را جز بزرگ نمى بخشد. اى بزرگ! اى بزرگ! اى بزرگ! اى بزرگ! اى بزرگ! اى بزرگ!»

نماز امام حسن علیه السلام

نماز امام حسن علیه السلام در روز جمعه و آن چهار رکعت است مثل نماز امیرالمؤمنین علیه السلام.

نماز دیگر: در روز جمعه و آن نیز چهار رکعت است، در هر رکعت حمد یک مرتبه و توحید بیست و پنج مرتبه

نماز امام حسین علیه السلام

نماز حضرت امام حسین علیه السلام چهار رکعت است، در هر رکعت سوره ى فاتحه پنجاه مرتبه و سوره ى توحید پنجاه مرتبه، و در رکوع فاتحه و توحید هر یک ده مرتبه، و چون از رکوع سر بردارد، هر یک را ده مرتبه، و همچنین در سجده ى اولى و در بین دو سجده و در سجده ى دوم هر یک ده مرتبه، و چون از چهار رکعت فارغ شدى و سلام گفتى این دعا بخوان: «اللَّهُمَّ أَنْتَ الَّذِی اسْتَجَبْتَ لِآدَمَ وَ حَوَّاء…» تا آخر دعا (136)

که فى الجمله طولانى است.

نماز امام زین العابدین علیه السلام

نماز امام سجاد علیه السلام چهار رکعت است، در هر رکعت حمد یک مرتبه و توحید صد مرتبه.

نماز دیگر: که بنا به روایت قطب راوندى دو رکعت است، در هر رکعت بعد از حمد صد مرتبه آیة الکرسى خوانده مى شود.

نماز حضرت باقر علیه السلام

نماز حضرت باقر علیه السلام دو رکعت است، در هر رکعت حمد یک مرتبه و » سُبحانَ اللَّهِ وَ الْحُمْدُ لِلَّهِ، وَ لا الهَ الاَّ اللَّه و الله اکبر» صد مرتبه.

نماز امام صادق علیه السلام

نماز امام صادق علیه السلام دو رکعت است. در هر رکعت یک مرتبه سوره ى حمد و صد مرتبه آیه ى:

«شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلائِکَةُ- وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ- لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ » خوانده شود و پس از سلام نیز دعاى آن حضرت را بخوانى.

نماز امام کاظم علیه السلام

نماز حضرت امام کاظم علیه السلام دو رکعت است، در هر رکعت حمد یک مرتبه و توحید دوازده مرتبه. دعاى آن حضرت در مفاتیح الجنان ذکر شده است.

نماز امام رضا علیه السلام

نماز حضرت امام رضا علیه السلام شش رکعت است، در هر رکعت حمد یک مرتبه و بعد از حمد «هَل اتى علَى الاِنسان…» ده مرتبه. دعاى آن حضرت در مفاتیح الجنان ذکر شده است.

نماز حضرت جواد علیه السلام

نماز حضرت جواد علیه السلام دو رکعت است، و در هر رکعت حمد یک مرتبه و توحید هفتاد مرتبه. بعد از سلام این دعا را بخواند:

اللَّهُمَّ رَبَّ الْأَرْوَاحِ الْفَانِیَةِ وَ الْأَجْسَادِ الْبَالِیَةِ أَسْأَلُکَ بِطَاعَةِ الْأَرْوَاحِ الرَّاجِعَةِ إِلَى أَجْسَادِهَا وَ بِطَاعَةِ الْأَجْسَادِ الْمُلْتَئِمَةِ بِعُرُوقِهَا وَ بِکَلِمَتِکَ النَّافِذَةِ بَیْنَهُمْ وَ أَخْذِکَ الْحَقَّ مِنْهُمْ وَ الْخَلَائِقُ بَیْنَ یَدَیْکَ یَنْتَظِرُونَ فَصْلَ قَضَائِکَ وَ یَرْجُونَ رَحْمَتَکَ وَ یَخَافُونَ عِقَابَکَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلِ النُّورَ فِی بَصَرِی وَ الْیَقِینَ فِی قَلْبِی وَ ذِکْرَکَ بِاللَّیْلِ وَ النَّهَارِ عَلَى لِسَانِی وَ عَمَلًا صَالِحاً فَارْزُقْنِی ؛ اى خدا اى پروردگار ارواحى که از این جهان فانى رفته و اى پروردگار اجساد پوسیده از تو مى خواهم به حق فرمانبرى آن ارواح که به سوى اجساد خود باز گردند و به حق فرمانبرى اجسادى که با رگهاى خود پیوند شوند و به حق فرمان نافذت در میان آنها و گرفتن حقت از ایشان و در آن حال که خلائق در برابرت به انتظار صدور حکم و امیدوار به رحمتت و خائف از عقاب توأند درود فرست بر محمد و آل محمد و بنه نور و روشنى در دیده ام و یقین در دلم و ذکرت را شب و روز بر زبانم و عمل صالح روزى من گردان.»

نماز حضرت هادى علیه السلام

نماز حضرت هادى علیه السلام دو رکعت است، در رکعت اول سوره ى حمد و یس و در رکعت دوم سوره ى حمد و الرحمن.

نماز دیگر: دو رکعت است در هر رکعت بعد از حمد، هفتاد مرتبه سوره ى توحید.

نماز امام حسن عسکرى علیه السلام

نماز امام حسن عسکرى علیه السلام چهار رکعت است، در دو رکعت اول بعد از حمد پانزده مرتبه سوره ى زلزلت، و در دو رکعت آخرى بعد از حمد پانزده مرتبه سوره ى توحید.

نماز حضرت صاحب الزمان (عج)

شیخ حسن بن مثله جمکرانى مى گوید امام زمان فرمودند: به مردم بگو به مسجد جمکران رغبت کنند و آن را عزیز دارند و چهار رکعت نماز در آن گزارند.

دو رکعت اول به نیت نماز تحیت مسجد است، که در هر رکعت آن یک مرتبه سوره ى حمد و هفت مرتبه سوره ى توحید خوانده مى شود و در حالت رکوع و سجود هم هفت مرتبه ذکر را تکرار کنند.

دو رکعت به نیت نماز امام صاحب الزمان (عج) خوانده مى شود. بدین صورت که سوره ى حمد را شروع مى کنیم و چون به آیه ى «ایاک نعبد و ایاک نستعین» مى رسیم، این آیه ى شریفه را صد مرتبه تکرار مى کنیم و بعد از آن بقیه ى سوره ى حمد را مى خوانیم، بعد از پایان حمد سوره ى توحید را یک بار مى خوانیم و به رکوع مى رویم. ذکر رکوع را هفت مرتبه پشت سر هم تکرار مى کنیم و ذکر هر کدام از سجده ها نیز هفت مرتبه است. رکعت دوم نیز به همین گونه است. چون نماز به پایان برسد و سلام داده شود یک بار گفته مى شود «لا اله الا الله» و به دنبال آن تسبیحات حضرت زهرا علیهاالسلام خوانده شود و بعد از آن به سجده رفته و صد بار مى گوییم: «اللهم صل على محمد و آل محمد» (137)

امام مهدى (عج) فرمودند: «هر که این دو رکعت نماز را در مسجد مقدس جمکران بخواند، مانند آن است که دو رکعت نماز در کعبه خوانده باشد.

نماز حضرت صاحب الزمان علیه السلام در مفاتیح الجنان، دو رکعت است و مى خوانى در هر رکعت سوره حمد را و چون به ایاک نعبد و ایاک نستعین برسى صد مرتبه تکرار کن. و در مرتبه آخر سوره حمد را تمام مى کنى و سوره قل هو الله احد را مى خوانى یک مرتبه و چون از نماز فارغ شدى این دعا را مى خوانى:

«اللَّهُمَّ عَظُمَ الْبَلَاءُ وَ بَرِحَ الْخَفَاءُ وَ انْکَشَفَ الْغِطَاءُ وَ ضَاقَتِ الْأَرْضُ بِمَا وَسِعَتِ السَّمَاءُ وَ إِلَیْکَ یَا رَبِّ الْمُشْتَکَى وَ عَلَیْکَ الْمُعَوَّلُ فِی الشِّدَّةِ وَ الرَّخَاءِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ الَّذِینَ أَمَرْتَنَا بِطَاعَتِهِمْ وَ عَجِّلِ اللَّهُمَّ فَرَجَهُمْ بِقَائِمِهِمْ وَ أَظْهِرْ إِعْزَازَهُ یَا مُحَمَّدُ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا مُحَمَّدُ اکْفِیَانِی فَإِنَّکُمَا کَافِیَایَ یَا مُحَمَّدُ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا مُحَمَّدُ انْصُرَانِی فَإِنَّکُمَا نَاصِرَایَ یَا مُحَمَّدُ یَا عَلِیُّ یَا عَلِیُّ یَا مُحَمَّدُ احْفَظَانِی فَإِنَّکُمَا حَافِظَایَ یَا مَوْلَایَ یَا صَاحِبَ الزَّمَانِ الْغَوْثَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ أَدْرِکْنِی أَدْرِکْنِی أَدْرِکْنِی الْأَمَانَ الْأَمَانَ الْأَمَان » (138)

کیفیت نمازهاى هدیه معصومین علیهم السلام

روایت شده از معصومین علیهم السلام و قطب راوندى مى فرماید:

1- کسى که در روز جمعه هشت رکعت نماز گزارد یعنى بعد از هر دو رکعت سلام گوید، چهار رکعت آن را هدیه به حضرت رسول صلى الله علیه و آله و سلم کند و چهار رکعت دیگر را به حضرت فاطمه علیهاالسلام هدیه نماید.

و روز شنبه چهار رکعت نماز مى گزارد و آن را به امیرالمؤمنین علیه السلام هدیه مى فرستد.

روز یک شنبه چهار رکعت هدیه به امام حسن علیه السلام

روز دوشنبه چهار رکعت هدیه به امام حسین علیه السلام

روز سه شنبه چهار رکعت هدیه به امام سجاد علیه السلام

روز چهارشنبه چهار رکعت هدیه به امام باقر علیه السلام

روز پنج شنبه چهار رکعت هدیه به امام صادق علیه السلام

روز جمعه هشت رکعت مى خوانى چهار رکعت آن را به رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم و چهار رکعت را به فاطمه زهرا علیهاالسلام هدیه مى کنى.

روز شنبه چهار رکعت هدیه به امام کاظم علیه السلام

روز یک شنبه چهار رکعت هدیه به امام رضا علیه السلام

روز دوشنبه چهار رکعت هدیه به امام جواد علیه السلام

روز سه شنبه چهار رکعت هدیه به امام هادى علیه السلام

روز چهارشنبه چهار رکعت هدیه به امام حسن عسکرى علیه السلام

روز پنج شنبه چهار رکعت هدیه به امام زمان علیه السلام.

و پس از هر دو رکعت از آن نمازها این دعا را مى خوانى:

«اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ وَ مِنْکَ السَّلَامُ وَ إِلَیْکَ یَعُودُ السَّلَامُ حَیِّنَا رَبَّنَا مِنْکَ بِالسَّلَامِ اللَّهُمَّ إِنَّ هَذِهِ الرَّکَعَاتِ هَدِیَّةٌ مِنِّی إِلَى وَلِیِّکَ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بَلِّغْهُ إِیَّاهَا وَ أَعْطِنِی أَفْضَلَ أَمَلِی وَ رَجَائِی فِیکَ وَ فِی رَسُولِکَ وَ فِیهِ وَ تَدْعُو بِمَا تُحِب .»

و در هر یک از روزها به جاى کلمه ى «فلان» نام آن امامى را مى گویى که نماز را به او هدیه مى کنى. پس آنگاه هر دعا که خواستى از خداوند مى طلبى. (139)

نماز جعفر طیار

این نماز از مستحبات مؤکد است و از نمازهاى مشهور بین عامه و خاصه است. و از مواردى است که پیغمبر صلى الله علیه و آله و سلم به پسر عموى خود هنگام بازگشت از سفرش به خاطر محبت و بزرگوارى نسبت به او به ایشان عطا فرمود و از امام صادق علیه السلام است که در روز فتح خیبر، هنگامى که جعفر از حبشه آمد، پیغمبر صلى الله علیه و آله و سلم به او فرمود:

آیا جایزه اى به تو ندهم؟ آیا بخششى به تو نداشته باشم؟ آیا به تو هدیه اى نکنم؟

پس جعفر گفت: «چرا یا رسول الله!

حضرت صادق علیه السلام فرمود: «مردم گمان کردند که پیغمبر به او طلا یا نقره مى دهد، لذا گردن ها را کشیدند تا ببینند چه مى دهد.»

پس پیغمبر به او فرمود: «چیزى به تو عطا مى کنم که اگر آن را هر روز انجام دهى برایت از دنیا و آنچه در آن است، بهتر خواهد بود و اگر هر دو روز یک مرتبه بدان عمل کنى خداوند گناه بین آن دو روزت را مورد مغفرت قرار مى دهد و یا اگر در هر جمعه یا هر ماه یا هر سالى عمل نمایى، خداوند گناه بین آنها را مى بخشد.

و با فضیلت ترین وقت خواندن نماز جعفر (طیار) روز جمعه هنگام بالا آمدن آفتاب است. مى توان آن را از نافله هاى شب یا روز حساب کرد که هم براى او از نوافلش حساب شود و هم نماز جعفر (طیار)، کما اینکه در روایت آمده است، پس با نماز جعفر نافله نماز مغرب را مثلاً نیت مى کند.» (140)

این نماز، چهار رکعت است که دو سلام دارد (دو تا دو رکعتى)

در هر رکعتى حمد و سوره مى خواند، سپس پانزده مرتبه مى گوید: «سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر.»

و همین تسبیح را ده مرتبه در رکوع و همچنین ده مرتبه بعد از سر برداشتن از رکوع و همچنین ده مرتبه در سجده ى اول و ده مرتبه بعد از سر برداشتن از آن و ده مرتبه در سجده دوم و ده مرتبه بعد از سر بلند نمودن تسبیحات را مى گوید.

پس در هر رکعتى هفتاد و پنج مرتبه و مجموع آنها (در تمام چهار رکعت) سیصد تسبیح مى شود.

حال اگر کسى مى خواهد نماز جعفر را بخواند، اما فرصت کافى براى گفتن تمام سیصد مرتبه ذکر تسبیحات اربعه را ندارد، مى تواند به همان مقدار که فرصت دارد بخواند و مابقى را پس از اتمام نماز، در هر حالتى که بود، به امید ثواب بخواند و اگر اصلاً وقت براى گفتن تسبیحات اربعه ندارد، مى تواند دو نماز دو رکعتى به نیت جعفر بخواند و ذکرهاى تسبیحات اربعه را بعد از نماز در حال راه رفتن و یا در محیط کار به امید ثواب بگوید و یا اگر فرصتش به مقدارى است که فقط مى تواند دو رکعت از نماز را به صورت کامل بخواند مى تواند آن دو رکعت را خوانده و بعد که فرصت پیدا کرد، دو رکعت دیگر را بخواند. حال اگر تسبیحات اربعه را فراموش کرد بخواند، در صورتى که محلش نگذشته باشد باید آن را به جا آورد، اما اگر محل آن گذشته، نمازش صحیح است، ولى باید بعد از نماز هر مقدارى را که فراموش کرد به امید ثواب قضا کند. (141)

– آداب نماز جعفر طیار

1- از آداب نماز جعفر طیار این است که در رکعت اول بعد از حمد، سوره ى زلزال و در رکعت دوم سوره ى عادیات و در رکعت سوم سوره ى نصر و در رکعت چهارم سوره ى توحید خوانده شود.

2- مستحب است که در سجده ى دوم رکعت چهارم، بعد از تسبیحات بگوید:

«یَا مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَ الْوَقَارَ یَا مَنْ تَعَطَّفَ بِالْمَجْدِ وَ تَکَرَّمَ بِهِ یَا مَنْ لَا یَنْبَغِی التَّسْبِیحُ إِلَّا لَهُ یَا مَنْ أَحْصَى کُلَّ شَیْ ءٍ عِلْمُهُ یَا ذَا النِّعْمَةِ وَ الطَّوْلِ یَا ذَا الْمَنِّ وَ الْفَضْلِ یَا ذَا الْقُدْرَةِ وَ الْکَرَمِ أَسْأَلُکَ بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِکَ وَ مُنْتَهَى الرَّحْمَةِ مِنْ کِتَابِکَ وَ بِاسْمِکَ الْأَعْظَمِ الْأَعْلَى وَ کَلِمَاتِکَ التَّامَّةِ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کَذَا وَ کَذَا.»

سپس حاجت هایش را بگوید، به فارسى هم مى تواند حاجتش را درخواست کند.

3- بعد از فارغ شدن از نماز، مستحب است دعایى را که شیخ طوسى و سید بن طاووس از مفضل بن عمر نقل کرده اند بخواند.

مفضل مى گوید: اباعبدالله امام جعفر صادق علیه السلام را دیدم نماز جعفر طیار را مى خواند و دست هایش را بلند کرد و به این دعا خدا را خواند: «یا رب یا رب» تا نفس قطع شد، «یا رحیم یا رحیم» تا نفس قطع شد، «یا رحمان یا رحمان» هفت مرتبه، «یا ارحم الراحمین» هفت مرتبه سپس گفت:

«اللَّهُمَّ إِنِّی أَفْتَتِحُ الْقَوْلَ بِحَمْدِکَ وَ أَنْطِقُ بِالثَّنَاءِ عَلَیْکَ وَ أُمَجِّدُکَ وَ لَا غَایَةَ لِمَدْحِکَ وَ أُثْنِی عَلَیْکَ وَ مَنْ یَبْلُغُ غَایَةَ ثَنَائِکَ وَ أُمَجِّدُکَ وَ أَنَّى لِخَلِیقَتِکَ کُنْهُ مَعْرِفَةِ مَجْدِکَ وَ أَیُّ زَمَنٍ لَمْ تَکُنْ مَمْدُوحاً بِفَضْلِکَ مَوْصُوفاً بِمَجْدِکَ عَوَّاداً عَلَى الْمُذْنِبِینَ بِحِلْمِکَ تَخَلَّفَ سُکَّانُ أَرْضِکَ عَنْ طَاعَتِکَ فَکُنْتَ عَلَیْهِمْ عَطُوفاً بِجُودِکَ جَوَاداً بِفَضْلِکَ عَوَّاداً بِکَرَمِکَ یَا لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ الْمَنَّانُ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ.»

سپس حضرت به من فرمود: «اى مفضل! اگر حاجت مهمى دارى این نماز را به جا آور و با این دعا (خدا را) بخوان و حاجتت را (از خدا) بخواه که خدا ان شاء الله بر آورده مى کند و به او اطمینان است.»

نماز جعفر طیار را مى توان به نیابت براى مردگان و شهدا خواند و همچنین مى تواند بدون نیابت ثوابش را هدیه کرد. هدیه کردن ثواب نماز به روح اموات و شهداء، هم درجات آنها را زیادتر مى کند و هم اجر خود انسان را بیشتر مى گرداند و هر چه هدیه شونده مقامش بالاتر باشد، اجر هدیه کننده بیشتر مى شود.

این نماز را به حساب نوافل شبانه روزى مى توان گذارد، یعنى نافله را به این طریق مى توان به جا آورد.

در حدیث رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم آمده است: «در مقام کسى که نماز جعفر گزارد، اگر بر او مثل ریگ بیابان و کف دریا گناه باشد که مى آمرزد مر او را حق تعالى.» (142)

کیفیت خواندن نماز رهایی از اندوه

عبدالرحمن بن کثیر مى ‏گوید: به امام صادق علیه‏السلام از ناراحتى و اندوه سختى که بدان گرفتار شده بودم، گله و شکایت نمودم. حضرت فرمود: اى عبدالرحمن، وقتى نماز عشا را خواندى، دو رکعت نماز به جا آور، سپس طرف راست صورتت را بر زمین بگذار و بگو:

«یَا مُذِلَّ کُلِّ جَبَّارٍ وَ مُعِزَّ کُلِّ ذَلِیلٍ قَدْ وَ حَقِّکَ بَلَغَ بِی مَجْهُودِی؛

– اى خوارکننده‏ ى هر سرکش، و سرافراز کننده‏ ى هر خوار و ذلیل، به حق تو سوگند، که حقیقتاً تاب و توانم به آخر رسیده است.»

وى مى ‏گوید: بیش از سه شب آن را نگفته بودم که غم و اندوهم برطرف شد و فرج و گشایشم برایم حاصل گردید. (143)

نماز جهت درخواست روزى

در روایت آمده که امام صادق علیه السلام فرمود: دو رکعت نماز بعد از نماز عشا را ترک نکنید، که موجب جلب روزى است. به این صورت که در رکعت اول سوره ى حمد و آیة الکرسى و سوره ى «قل یا أیهاالکافرون»، و در رکعت دوم سوره ى حمد و سیزده بار سوره ى «قل هو الله أحد» مى خوانى، و وقتى سلام نماز را گفتى دستهایت را به سوى آسمان بلند کرده و مى گویى:

«اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ یَا مَنْ لَا تَرَاهُ الْعُیُونُ وَ لَا تُخَالِطُهُ الظُّنُونُ وَ لَا یَصِفُهُ الْوَاصِفُونَ یَا مَنْ لَا تُغَیِّرُهُ الدُّهُورُ وَ لَا تُبْلِیهِ الْأَزْمِنَةُ وَ لَا تُحِیلُهُ الْأُمُورُ یَا مَنْ لَا یَذُوقُ الْمَوْتَ وَ لَا یَخَافُ الْفَوْتَ یَا مَنْ لَا تَضُرُّهُ الذُّنُوبُ وَ لَا تَنْقُصُهُ الْمَغْفِرَةُ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ هَبْ لِی مَا لَا یَنْقُصُکَ وَ اغْفِرْ لِی مَا لَا یَضُرُّکَ وَ افْعَلْ بِی کَذَا وَ کَذَا؛

– خداوندا، از تو درخواست مى نمایم، اى کسى که چشمها او را نمى بینند، و گمانها بر آن وارد نمى گردد، و توصیف کنندگان نمى توانند او را توصیف کنند، اى کسى که گذشت روزگارها او را دگرگون نمى کنند، و زمانها کهنه و پوسیده اش نمى سازند، و امور نمى توانند به او پیرایه ببندند. اى کسى که مرگ را نمى چشى و از دست رفتن چیزى بیم ندارى، اى کسى که گناهان مردم ضررى به او نمى رساند و آمرزش گناهان چیزى را از او نمى کاهد، بر محمد و آل او درود فرست، و آنچه را که از تو نمى کاهد بر من ببخش، و آنچه را که به تو آسیبى نمى رساند بر من بیامرز، و فلان حاجت مرا برآورده کن.

و در آخر حاجتت را ذکر مى کنى. حضرت علیه السلام فرمود: «هر کس این نماز را بخواند، خداوند خانه اى در بهشت براى او بنا مى نهد.» (144)

نماز استخاره با قرآن

طبرسى در مکارم الاخلاق نقل مى‏ کند که کسى که قصد استخاره به قرآن دارد نماز جعفر طیار به جاى آورد و چون از نماز و دعاى آن فارغ شود قرآن را بردارد و فرج آل محمد را نیت کند و آنگاه بگوید:

«اللَّهُمَّ إِنْ کَانَ فِی قَضَائِکَ وَ قَدَرِکَ أَنْ تُفَرِّجَ عَنْ وَلِیِّکَ وَ حُجَّتِکَ فِی خَلْقِکَ فِی عَامِنَا هَذَا وَ شَهْرِنَا هَذَا فَأَخْرِجْ لَنَا رَأْسَ آیَةٍ مِنْ کِتَابِکَ نَسْتَدِلُّ بِهَا عَلَى ذَلِک‏»

پس قرآن را مى ‏گشایى و از آن به بعد هفت ورق مى ‏شمارى و از پشت ورقه هفتم ده سطر مى ‏شمارى و آن گاه در سطر یازدهم مى ‏نگرى تا ببینى چه تاویلى دارد. و بر این اساس تصمیم مى‏ گیرى و بدانچه در آن سطر آمده است عمل مى ‏کنى.

روایت دیگر براى استخاره ذات الرقاع

شیخ در مصباح روایتى دیگر در این باره از امام صادق علیه ‏السلام نقل مى ‏کند که یکى از اصحاب از آن حضرت پرسید: اگر کسى بخواهد کارى انجام دهد و کسى را براى مشورت نیابد چه کند؟

امام فرمود: با خداى خود مشورت کن.

پرسید: چگونه؟

فرمود: آن کار را در نظر بگیر و نیت کن و دو رقعه بنویس. در یکى «لا» و در دیگرى «نعم» بنویس و سپس آنها را در میان دو گلوله از گل قرار ده و آنگاه در زیر جانماز خود بگذار. سپس برخیز و دو رکعت نماز بخوان و آنگاه بگو:

«یَا اللَّهُ إِنِّی أُشَاوِرُکَ فِی أَمْرِی هَذَا وَ أَنْتَ خَیْرُ مُسْتَشَارٍ وَ مُشِیرٍ فَأَشِرْ عَلَیَّ بِمَا فِیهِ صَلَاحٌ وَ حُسْنُ عَاقِبَة»

سپس دست خود را به زیر سجاده ببر و یکى از آنها را بیرون آور. اگر در آن نعم نوشته شده بود آن را انجام بده و اگر لا بود کار را انجام مده.

نماز دیگر براى استخاره

روایتى از امام موسى بن جعفر علیه‏السلام نقل شده است که چون راوى پرسید: ما در پى کار و تجارت مى ‏رویم و نمى ‏دانیم کدام کار برایمان بهتر است. در پاسخ فرمود: در هنگامى که وقت نمازهاى واجب نیست به مسجد برو و دو رکعت نماز بخوان و سپس صد مرتبه «أَسْتَخِیرُ اللَّه‏» بگو. آنگاه بنگر کدام کار به دلت خطور مى کند، همان را انجام بده.

نماز دیگر براى استخاره

یحیى حلبى از امام صادق علیه‏السلام روایت کرده است که فرمود: دو رکعت نماز بخوان و سپس صد بار «استخیرُ لله» بگو به خداوند سوگند هیچ مسلمانى نیست که از خداوند خیر بطلبد و خداوند براى او خیر پیش نیاورد. (145)

نماز براى ازدواج

در آیین اسلام و از سنت هاى موکد این است که خواستگارى و ازدواج نیز با نماز و کسب توفیقات الهی همراه باشد.

از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمودند:

هرگاه کسى اراده خواستگارى نماید، دو رکعت نماز بگذارد و حمد الهى را بگوید و این دعا را بخواند:

«اللَّهُمَّ إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أَتَزَوَّجَ اللَّهُمَّ فَقَدِّرْ لِی مِنَ النِّسَاءِ أَحْسَنَهُنَّ خُلُقاً وَ خَلْقاً وَ أَعَفَّهُنَّ فَرْجاً وَ أَحْفَظَهُنَّ لِی فِی نَفْسِهَا وَ مَالِی وَ أَوْسَعَهُنَّ رِزْقاً وَ أَعْظَمَهُنَّ بَرَکَةً وَ اقْضِ لِی مِنْهَا وَلَداً طَیِّباً تَجْعَلُهُ لِی خَلَفاً صَالِحاً فِی حَیَاتِی وَ بَعْدَ مَوْتِی ؛ (146)

بار خدایا من تصمیم به ازدواج دارم پس مقدّر کن براى من از میان زنان، آن کسى را که پاک دامن تر و حافظ خود و مال من و باعث رزق بیش تر و برکت زیادتر است و مقدّر کن براى من فرزندى پاک که خلف صالحى براى من در زندگى و پس از مرگم باشد.»

از این موضوع به خوبى فهمیده مى شود که در اسلام هدف از ازدواج، جز زندگى سعادت مندانه و همراه با صفا و صمیمیّت و داشتن فرزندانى با تربیت پاک و صالح نیست.

نماز و دعا هنگام شب عروسى

از جهت تربیتى حائز اهمیت است که در شب عروسى، داماد در فکر نماز خواندن باشد و از خدا بخواهد فرزندان صالح به او عطا نماید.

امام على علیه السلام فرماید:

«چون عروسى وارد شد، داماد دو رکعت نماز گزارده، دست بر پیشانى او بکشد و بگوید: «خدایا! همسرم را براى من و مرا براى او مبارک گردان، و مادام که براى ما توافق خواسته اى زندگیمان را میمون و مبارک قرار ده، و چنانچه کار به جدایى کشید در مفارقت نیز خیر و خوبى مقدر فرما.»

در روایتى از امام باقر علیه السلام نیز می خوانیم:

چون عروس را نزد تو بیاورند بگو که پیش از آن وضو بسازد و تو نیز وضو بساز و دو رکعت نماز بخوان. و بگو که عروس نیز دو رکعت نماز بخواند. سپس خداى را حمد و سپاس بگوى و بر محمد و آل محمد صلوات بفرست و زنانى که حاضرند امر کن که آمین بگویند. سپس این دعا را بخوان و امر کن زن هایى که همراه عروس آمده اند آمین بگویند:

«اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی إِلْفَهَا وَ وُدَّهَا وَ رِضَاهَا وَ أَرْضِنِی بِهَا وَ اجْمَعْ بَیْنَنَا بِأَحْسَنِ اجْتِمَاعٍ وَ آنَسِ ائْتِلَافٍ فَإِنَّکَ تُحِبُّ الْحَلَالَ وَ تَکْرَهُ الْحَرَامَ- ثُمَّ قَالَ وَ اعْلَمْ أَنَّ الْإِلْفَ مِنَ اللَّهِ وَ الْفِرْکَ مِنَ الشَّیْطَانِ لِیُکَرِّهَ مَا أَحَلَّ اللَّهُ؛ (147)

خدایا! الفت و دوستى و رضاى او را به من روزى فرما و من هم از او راضى باشم و میان من و او به بهترین اجتماع و الفت و انس جمع کن، همانا تو حلال را دوست مى دارى و حرام را ناخوش مى دارى (بعد فرمود بدان الفت و انس از طرف خداست و جدایى و اختلاف از شیطان است تا حلال را ناخوش دارد.»

همچنین از حضرت صادق علیه السلام نقل شده است که: چون در شب زفاف به نزد عروس رفتى، موى پیشانى اش را بگیر و رو به قبله آور و بگو:

«اللَّهُمَّ بِأَمَانَتِکَ أَخَذْتُهَا وَ بِکَلِمَاتِکَ اسْتَحْلَلْتُهَا فَإِنْ قَضَیْتَ لِی مِنْهَا وَلَداً فَاجْعَلْهُ مُبَارَکاً تَقِیّاً مِنْ شِیعَةِ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ لَا تَجْعَلْ لِلشَّیْطَانِ فِیهِ شِرْکاً وَ لَا نَصِیباً؛ (147)

بار خدایا این امانتى است که دریافت کردم و به واسطه تو بر من حلال گردید. اگر فرزندى از او قرار داده اى، آن فرزند را مبارک و پرهیزکار از شیعیان آل محمد صلی الله علیه و اله قرار بده و قرار مده براى شیطان در او بخشى و شراکتى.»

نماز استسقاء (باران)

یکى از نمازهاى مستحبى «نماز باران» است که به شرایطى که گفته مى شود برگزار مى گردد و در آن، مردم از خداوند، طلب باران مى کنند تا خشکسالى و قحطى برطرف شود. به این نماز، نماز «استسقا» نیز گفته مى شود. استسقاء از باب استفعال به معنى طلب باران و آبیارى از خداوند است، و این نماز در وقت کم شدن آب چاه ها و چشمه ها و نباریدن باران، مستحب است طلب باران از خدا از طریق دعا و نماز.

حضرت امام خمینى رحمه الله در تحریرالوسیله مى فرمایند:

«نماز باران مستحب است، آنگاه که آب نهرها کاهش مى یابد و باران نیاید. سبب نیامدن باران به خاطر گسترش گناهان، ناسپاسى نعمت ها، نپرداختن حق مردم، کم فروشى، ظلم، نیرنگ، ترک امر به معروف و نهى از منکر، نپرداختن زکات و حکومت و قضاوت برخلاف حکم خدا و… است که موجب خشم پروردگار و نیامدن باران مى شود.»

کیفیت نماز باران

نماز باران مثل نماز عید، دو رکعت است و رکعت اول، پنج قنوت و رکعت دوم چهار قنوت دارد و بهتر است که با جماعت خوانده شود.

در قنوت ها، هر دعایى مى توان خواند، ولى بهتر است دعایى خوانده شود که در آن، از خداوند، طلب باران شده باشد و قبل از هر دعا، صلوات بر پیامبر و آلش فرستاده شود. مستحب است که حمد و سوره اش بلند خوانده شود.

از آنجا که این نماز، براى جلب رحمت پروردگار است، در مستحبات آن امورى ذکر شده که همه، حالت رقت و زارى و نیاز بندگان را مى رساند و جلب رحمت مى کند، از جمله:

مردم سه روز، روزه بگیرند و روز سوم به صحرا روند و نماز بخوانند. (به نحوى که روز سوم، دوشنبه یا جمعه باشد بهتر است.)

زیر آسمان جمع شوند. پا برهنه باشند، مردم، منبر را با خود به صحرا ببرند، مؤذن ها هم همراه باشند. پیران و کودکان و چهارپایان را هم با خود ببرند، بچه ها را از مادران جدا کنند تا صداى گریه و ضجه زیاد شود.

مانع بیرون رفتن کفار همراه خود شوند، امام جماعت و مردم، در کمال خشوع و وقار و درخواست، به بیابان بیرون روند، جاى پاکى را براى نماز، انتخاب کنند. (148)

و نیز، وقتى نماز به پایان رسید، پیش نماز به منبر رود، و عباى خود را واژگونه یا پشت و رو بر دوش افکند، با صداى بلند، صد بار تکبیر بگوید، رو به مردم سمت راست کرده، صد بار بلند، سبحان الله بگوید، سپس به مردم طرف چپ روى کرده و صد بار با صداى بلند، لا اله الا الله بگوید، مانعى ندارد که مردم هم با صداى بلند، این شعارها را به دنبال پیشنماز، تکرار کنند، چرا که رحمت و مغفرت را بهتر جلب مى کند.

آنگاه، امام جماعت و مردم، دست به دعا بردارند، و بسیار التماس و دعا کنند و بنالند و بخواهند، و امام جماعت، خطبه بخواند و از خداوند، طلب باران کند. و بهتر است از خطبه هایى که از معصومین علیه السلام نقل شده استفاده شود. مانند آنچه از حضرت امیر علیه السلام (149)

و امام سجاد علیه السلام (150) نقل شده است.

سابقه ى نماز باران

آنگونه که از روایات تاریخى برمى آید، نماز باران در زمان انبیاء گذشته هم بوده است (نمونه ى بیرون رفتن حضرت سلیمان).

دعاها و حدیث هایى هم که درباره ى شیوه ى رسول خدا صلى الله علیه و آله در خواندن نماز باران نقل شده، با خطبه هاى مربوط به این نماز که از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل شده، و نیز دعاى امام سجاد علیه السلام گویاى این است که به این سنت، عمل مى شده است. (151)

در تاریخ، برخى از علماى بزرگ هم به برگزارى این نماز اقدام کرده و از خدا، باران گرفته اند. البته این نماز، از آن جهت حساسیت دارد که اگر خداوند، دعاها را مستجاب نکند و باران نفرستد، مایه ى شرمندگى نمازگزاران مى شود که خدا به آنان توجه ننمود. از این جهت، اقدام به این نماز، جرأت و ایثارى در حد مایه گذاشتن از آبرو مى طلبد. یکى از معروف ترین نمازهاى باران تاریخ معاصر ما، نماز آیت الله العظمى سید محمدتقى خوانسارى رحمة الله علیه است. (قبر آن مرحوم، در حرم حضرت معصومه علیهاالسلام است) نوشته اند که در سال 1363 قمرى همان سالى که متفقین، ایران را اشغال کرده بودند، در قم باران نبارید و باغها و مزارع خشکید و خطر قحطى و خشکسالى مردم قم را تهدید مى کرد.

آن مرجع بزرگوار، دو روز متوالى براى نماز باران به بیابانهاى اطراف قم رفت، این حرکت، گرچه مورد استهزاء غیر معتقدان به امور معنوى و غیبى بود، ولى در روز دوم، چنان باران آمد که سیلها روان شد و جویبارها به راه افتاد و این از آثار انفاس قدسى آن مرد الهى بود. (152)

تشریع نماز استسقا (درخواست باران)

درباره ى مشروعیت نماز استسقا به دو آیه از قرآن مجید استناد کرده اند که یکى مدنى و دیگرى مکى است اما تأییدى که از سنت براى آن وجود دارد، در مدینه واقع شده است:

در یکى از سال هاى پس از هجرت، مردم مدینه، گرفتار خشکسالى و قحطى شدند و از پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم تقاضاى دعاى نزول باران کردند.

فرستاده ى خدا، فرمودند: «مردان، زنان و کودکان، به مصلى بروند و جانوران اهلى را هم به همراه خود ببرند. آن گاه نماز استسقا را با آنان به جماعت خواندند و از خدا درخواست نزول رحمت کردند.»

دیرى نگذشت که ابرها به هم پیوستند و فرو باریدند و بارش، یک هفته ادامه یافت تا آنجا که بیم ویرانى رفت و مردم از آن حضرت درخواست دعا براى قطع باران کردند و دعاى دوم رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم هم به اجابت پیوست. (153)

نماز براى شفاء از هر بیمارى

مرد شیعه به امام صادق علیه السلام شکایت کرد از غده اى که در او به وجود آمده بود حضرت فرمود:

سه روز را روزه بدار و در روز چهارم نزدیک ظهر غسل کن و به درگاه حق برو، خرقه اى نظیف با خود بردار و چهار رکعت نماز بخوان، و هر چه خواهى از قرآن در آن قرائت کن، و تا مى توانى شکسته دل باش، و پس از نماز لباس خود را در آور، و خرقه را بپوش، و گونه راست را بر زمین بگذار و بگو:

«یَا وَاحِدُ یَا مَاجِدُ یَا کَرِیمُ یَا حَنَّانُ یَا قَرِیبُ یَا مُجِیبُ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اکْشِفْ مَا بِی مِنْ ضُرٍّ وَ مَعَرَّةٍ وَ أَلْبِسْنِی الْعَافِیَةَ فِی الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ وَ امْنُنْ عَلَیَّ بِتَمَامِ النِّعْمَةِ وَ أَذْهِبْ مَا بِی فَإِنَّهُ قَدْ آذَانِی وَ غَمَّنِی؛ (154)

امام صادق علیه السلام فرمود: «این دعا به تو سودى ندهد تا یقین به اثر آن پیدا کنى که در این موقع شفاء خواهى یافت و بر این دعا مداومت کن، که خدا شفایت بخشد.

نماز مادر براى شفاى فرزند

اسماعیل بن عبدالله گوید: من به شدت مریض شده بودم، تا این که تمامى همسایه ها و اقوام و خانواده مأیوس شدند. روزى حضرت صادق علیه السلام بر ما وارد شد، مادرم را در حال جزع و گریه دید که جهت بیمارى من مى گریست، حضرت به او فرمود:

وضو بساز و دو رکعت نماز بخوان و در سجده به خدا بگو:

«أَنْتَ وَهَبْتَهُ لِی وَ لَمْ یَکُ شَیْئاً فَهَبْهُ لِی هِبَةً جَدِیدَةً؛ (154)

خدایا تو این فرزند را به من موهبت کردی در حالی که چیزی نبود، اکنون دوباره او را به من ببخش.»

پس مادرم به دستور امام عمل کرد وقتى که صبح شد مادرم حلیم درست کرده بود با آنها خوردم.

نماز براى رفع تب

محمد بن ابى الحسن الصفار گفت: وارد شدم بر حضرت صادق علیه السلام و حال آن که تب داشتم، حضرت از من احوال پرسید، فرمود: «چه شده است که من تو را ضعیف مى بینم.»

عرض کردم: قربانت گردم! تب شدید دارم.

حضرت فرمود: «هرگاه یکى از شماها تبدار شد به تنهایى داخل خانه شود و دو رکعت نماز بخواند و صورت راست خود را بر زمین بگذارد و ده بار بگوید: » یَا فَاطِمَةُ بِنْتَ مُحَمَّدٍ عَشْرَ مَرَّاتٍ أَسْتَشْفِعُ بِکِ إِلَى اللَّهِ فِیمَا نَزَلَ بِی؛ (155)

اى فاطمه! دختر محمد صلى الله علیه و آله و سلم از این عارضه تو را نزد خدا شفیع قرار مى دهم و از تو شفاعت مى جویم، ان شاء الله شفا خواهید یافت.»

نماز دیگر براى دفع تب (155)

نماز (براى شفاى) تب دو رکعت است که در هر رکعت بعد از حمد، سه مرتبه این آیه خوانده مى شود: أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ تَبارَکَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمِینَ. (156)

و این دعا را بنویسند و به آب بشویند و آن را بیمار تبدار بنوشد:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَتَشَفَّعُ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و اله یَا مُحَمَّدُ أَسْتَشْفِعُ بِکَ إِلَى رَبِّی فِی قَضَاءِ حَاجَتِی وَ هُوَ شِفَاءُ هَذَا الْمَرِیضِ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا حَیُّ یَا قَیُّومُ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ بِرَحْمَتِک نَسْتَغِیثُ الْآنَ خَفَّفَ اللَّهُ عَنْکُمْ، (157)

یُرِیدُ اللَّهُ أَنْ یُخَفِّفَ عَنْکُمْ، (158)

لِکَ تَخْفِیفٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ رَحْمَةٌ. (159)

نماز براى رفع بیمارى چشم

از داود بن عبدالرحمان نقل است که:

یونس گفت: بین دو چشمم سفیدى پدید شد. وارد شدم بر حضرت صادق علیه السلام و از این پیشامد نالیدم، حضرت فرمود: خود را پاکیزه کن و دو رکعت نماز بخوان و بگو:

«یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا سَمِیعَ الدَّعَوَاتِ یَا مُعْطِیَ الْخَیْرَاتِ أَعْطِنِی خَیْرَ الدُّنْیَا وَ خَیْرَ الْآخِرَةِ وَ قِنِی شَرَّ الدُّنْیَا وَ شَرَّ الْآخِرَةِ وَ أَذْهِبْ عَنِّی مَا أَجِدُ فَقَدْ غَاظَنِی الْأَمْرُ وَ أَحْزَنَنِی»(160)

یونس گفت:

آنچه که حضرت فرمود انجام دادم و خدا دردم را از بین برد، خدا را شکر.

نماز درد سینه

چهار رکعت، در هر رکعت حمد یک بار و در رکعت اول سوره ى انشراح یک بار، و در رکعت دوم سوره ى توحید سه بار، و در رکعت سوم سوره ى و الضحى یک بار، و در رکعت چهارم آیه ى «یَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ…» (161)

نماز درد گردن

دو رکعت نماز بخوان در هر رکعت حمد یک بار و سوره ى زلزلت سه بار.

نماز براى رفع نابینایى

از امام پنجم علیه السلام نقل است که:

نابینایى به نبى اکرم صلى الله علیه و آله و سلم رسید، حضرت فرمود: «مایلى خداوند دیدگانت را بینا کند.»

عرض کرد: آرى.

فرمود: وضوى کامل و خوبى بساز و دو رکعت نماز کن.

و بگو: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ وَ أَتَوَجَّهُ بِنَبِیِّکَ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ یَا مُحَمَّدُ إِنِّی أَتَوَجَّهُ بِکَ إِلَى اللَّهِ رَبِّی وَ رَبِّکَ أَنْ یَرُدَّ عَلَیَّ بَصَرِی- قَالَ فَمَا قَامَ ص حَتَّى رَجَعَ الْأَعْمَى وَ قَدْ رَدَّ اللَّهُ عَلَیْهِ بَصَرَهُ»

پیغمبر صلى الله علیه و آله و سلم برنخاست مگر آنکه نابینا برگشت با چشم بینا. (162)

نماز درد چشم

دو رکعت نماز، در هر رکعت حمد یک بار و سوره ى کافرون سه بار و آیه ى شریفه ى: «و وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیْبِ…» (82)

نماز قولنج

دو رکعت، در هر رکعت حمد، یک بار و آیه 11 سوره مبارکه قمر: » فَفَتَحْنا أَبْوابَ السَّماءِ بِماءٍ مُنْهَمِرٍ».

نماز لقوه

دو رکعت نماز بخوان و دست بر صورت بنه و پیغمبر صلى الله علیه و آله و سلم را نزد خدا شفیع ببر و بگو:

«بِسْمِ اللَّهِ أُحَرِّجُ عَلَیْکَ یَا وَجَعُ مِنْ عَیْنِ الْإِنْسِ أَوْ مِنْ عَیْنِ الْجِنِّ أُحَرِّجُ عَلَیْکَ یَا وَجَعُ بِالَّذِی اتَّخَذَ إِبْراهِیمَ خَلِیلًا وَ کَلَّمَ مُوسى تَکْلِیماً وَ خَلَقَ عِیسَى مِنْ رُوحِ الْقُدُسِ لَمَّا هَدَأْتَ وَ طَفِئْتَ کَمَا طَفِئَتْ نَارُ إِبْرَاهِیمَ بِإِذْنِ اللَّهِ» (163)

و آن را سه بار مى خوانى.

نماز براى رفع مصیبتها و بلاها

ابوحمزه ى ثمالى از امام باقر علیه السلام نقل مى کند که پدرم به فرزندانش فرمود: اى فرزندانم! زمانى که به هر یک از شما مصیبتى برسد و یا بلاى سختى فرود آید، پس باید وضوى نیکویى بگیرید و چهار رکعت یا دو رکعت نماز بگزارد، و بعد از نماز بگوید:

«یَا مَوْضِعَ کُلِّ شَکْوَى یَا سَامِعَ کُلِّ نَجْوَى یَا شَافِیَ کُلِّ بَلَاءٍ وَ یَا عَالِمَ کُلِّ خَفِیَّةٍ وَ یَا کَاشِفَ مَا یَشَاءُ مِنْ بَلِیَّةٍ یَا مُنْجِیَ مُوسَى یَا مُصْطَفِیَ مُحَمَّدٍ یَا خَلِیلَ إِبْرَاهِیمَ أَدْعُوکَ دُعَاءَ مَنِ اشْتَدَّت فَاقَتُهُ وَ ضَعُفَتْ قُوَّتُهُ وَ قَلَّتْ حِیلَتُهُ دُعَاءَ الْغَرِیبِ الْغَرِیقِ الْفَقِیرِ الَّذِی لَا یَجِدُ لِکَشْفِ مَا هُوَ فِیهِ إِلَّا أَنْتَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ؛ (164)

امام زین العابدین علیه السلام فرمود:

هیچ مردى که بلایى به او رسیده است، این دعا را نمى خواند مگر اینکه خداى تعالى آن بلا را از او برطرف مى گرداند.

نماز براى ایمنى از هر بیمارى

امام صادق علیه السلام فرمود:

کسى که هر روز قبل از زوال (ظهر) چهار رکعت (دو نماز دو رکعتى) بگزارد که در هر رکعت بعد از حمد، بیست و پنج مرتبه انا انزلناه فى لیلة القدر بخواند، به هیچ بیمارى مبتلا نشود مگر بیمارى مرگ.

نماز برای رفع درد پا

دو رکعت نماز، در هر رکعت حمد یک بار و آیه ى 285 سوره مبارکه بقره » آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَیْهِ مِنْ رَبِّه …» تا آخر سوره بخوانید. (165)

نماز شب اول قبر (وحشت)

مستحب است در شب اول قبر دو رکعت نماز وحشت براى میت بخوانند، در رکعت اول سوره ى حمد و آیةالکرسى، و رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره ى قدر بخوانند، و بعد از سلام نماز بگویند:

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ ابْعَثْ ثَوَابَهَا إِلَى قَبْرِ فُلَانٍ»

و به جاى کلمه فلان، اسم میت را بگوید. (166)

نمازی دیگر برای شب اول قبر

سید بن طاووس از حضرت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم روایت کرده است که فرمود:

«نمى گذرد بر میت ساعتى که سخت تر از شب اول قبر باشد، پس رحم کنید بر مردگان خود به صدقه، و اگر نیافتى چیزى که صدقه بدهى، پس یکى از شما دو رکعت نماز بخواند و در رکعت اول حمد یک مرتبه و سوره ى توحید دو مرتبه، و در رکعت دوم حمد یک مرتبه و سوره ى تکاثر ده مرتبه، و سلام دهد و بگوید:

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ ابْعَثْ ثَوَابَهَا إِلَى قَبْرِ فُلَانٍ» پس حق تعالى مى فرستد همان ساعت هزار ملک به سوى قبر آن میت با هر ملکى جامه اى و حله اى، و تنگى قبر او را وسعت دهد تا روز نفخ صور، و عطا نماید به نماز کننده به عدد آن چه آفتاب بر آن طلوع کند حسنات، و بالا برده مى شود براى او چهل درجه.» (167)

برادران و خواهران! نماز وحشت هدیه اى است از شما به کسى که از دنیا رفته، این نماز را براى آشنایان خود بخوانید تا دیگران هم براى شما بخوانند.

نماز هدیه به اموات

اگر کسى خواست، دو رکعت نماز بخواند و ثواب آن را به اهل قبور مؤمن آن قبرستان هدیه نماید.

مالک بن دینار مى گوید گفت: شب جمعه اى بر گورستانى وارد شدم و ناگهان نور درخشانى را دیدم. از روى تعجب گفتم: لا اله الا الله، گویى خداوند – عزوجل – اهل این گورستان را آمرزیده است. ناگهان شنیدم که هاتفى از دور ندا مى کند و مى گوید: اى مالک بن دینار، این هدیه ى مؤمنان به اهل قبور و برادران ایمانى شان مى باشد. گفتم: سوگند به خدایى که تو را به زبان آورد، از تو مى خواهم که به من بگویى آن هدیه چیست؟ گفت: مؤمنى در این شب برخاست و وضوى کامل گرفت و دو رکعت نماز خواند و در هر رکعت یک بار سوره ى فاتحة الکتاب و سوره ى قل یا أیها الکافرون، و سوره ى قل هو الله أحد قرائت نمود، و گفت:

«أللهم انّى قد وَهَبتُ ثوابها لِأهلِ المَقابِر مِنَ المؤمنین؛

– خداوندا، من ثواب آن را به مردگان مؤمنین هدیه نمودم.»

از این رو خداوند، ما را از شرق و غرب و از هر سو، نور و گشایش و شادمانى عنایت فرمود.

مالک مى گوید: من همواره آن را در شبهاى جمعه مى خواندم، تا اینکه پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله را در خواب دیدم و ایشان به من فرمود: «اى مالک، در برابر نورى که به امت من هدیه نمودى، خداوند در ثواب آن تو را آمرزید.»

سپس فرمود: «خداوند در قصرى بهشتى که «منیف» نامیده مى شود، خانه اى براى تو بنا نمود.»

عرض کردم: معناى «منیف» چیست؟ فرمود یعنى «مشرف بر اهل بهشت.» (168)

نماز توبه

از انس بن مالک روایت شده است که رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم روز یکشنبه در ماه ذى القعده فرمود: «مردم! کدام یک از شما مى خواهد توبه کند؟»

گفتیم: یا رسول الله! تمام ما مى خواهیم توبه کنیم.

پس فرمود: غسل کنید و وضو بگیرید و چهار رکعت نماز بخوانید، در هر رکعت حمد یک مرتبه و سوره ى توحید سه مرتبه و سوره ى ناس و فلق هر یک را یک مرتبه.

پس بعد از نماز هفتاد مرتبه بگویید:

«اَستغفِرُ اللهَ ربّى و اَتوبُ الیه.» پس ختم کنید به «لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظیم.» پس بگویید: «یا عَزِیزُ یا غَفَّارُ، اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَ ذُنُوبَ جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ فَإِنَّهُ لا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ الَّا انْتَ»

پس فرمود: «نیست از امت من بنده اى که این عمل را به جا بیاورد، مگر این که ندا شود به او از آسمان: اى بنده ى خدا! عمل را از سر بگیر که توبه ى تو قبول شد و گناهانت آمرزیده شد و دشمنان او در روز قیامت از او راضى شوند و با ایمان بمیرد و دلش گرفته نشود و قبرش گشاده و نورانى گردد و والدینش از او راضى شوند و مغفرت شامل والدین او و ذریه ى او گردد و توسعه ى رزق پیدا کند و ملک الموت در وقت مردن با او مدارا کند و به آسانى جان او بیرون شود.» (169)

عرض کردند: یا رسول الله! اگر کسى این عمل را در غیر ذى القعده به جا آورد، چطور مى شود؟

فرمود: «همان طور است که وصف کردم.» و فرمودند: «این کلمات را جبرئیل در معراج به من یاد داد.

نماز باطل کردن سحر

بر ظرف پاک با زعفران بنویسد:

«أَعُوذُ بِکَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّةِ وَ أَسْمَائِهِ کُلِّهَا عَامَّةً مِنْ شَرِّ السَّامَّةِ وَ الْهَامَّةِ وَ الْعَیْنِ اللَّامَّةِ- وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَد»

با حمد و توحید و معوذتین و سه آیه از اول سوره ‏ى بقره و آیه ‏ى «و الهُکُم الهٌ واحِد… تا یعقلون» و آیة الکرسى و «آمن الرّسول…» تا آخر سوره و ده آیه از اول آل عمران و ده آیه از اول سوره‏ ى نساء و مائده و انعام و اعراف و آیه‏ ى سخره (170)

«قالَ مُوسى‏ ما جِئْتُمْ بِهِ السِّحْرُ إِنَّ اللَّهَ سَیُبْطِلُهُ… وَ أَلْقِ ما فِی یَمِینِکَ تَلْقَفْ ما صَنَعُوا» و دو آیه از اول و الصافات سه بار بشویند و با آن وضو سازند و سه کف از آن بر رو و جسد بمالند و دو رکعت نماز کنند و شفا بطلبند و جهت سحر و امراض. (171)

نماز نوروز

چهار رکعت نماز بگزار؛ یعنى هر دو رکعت به یک سلام. در رکعت اول بعد از حمد، ده مرتبه سوره‏ ى قدر، و در رکعت دوم بعد از حمد، ده مرتبه سوره ‏ى کافرون، و در رکعت سوم بعد از حمد، ده مرتبه سوره ‏ى توحید و در رکعت چهارم بعد از حمد، ده مرتبه سوره ‏هاى فلق و ناس را بخوان. (172)

1) ففى الحدیث: إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ فُتِّحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَ أَبْوَابُ الْجِنَانِ وَ اسْتُجِیبَ الدُّعَاءُ فَطُوبَى لِمَنْ رُفِعَ لَهُ عِنْدَ ذَلِکَ عَمَلٌ صَالِحٌ (وسائل الشیعة، ج 4، ص 165).

2) صلاة الخاشعین، شهید آیت الله دستغیب، ص147-146.

3) سوره مبارکه بقره، آیات 238 و 239.

4) سرود یکتاپرستى، آیت الله شهید دکتر سید محمد حسینى بهشتى، ص85-99.

5) در برخى از نسخه هاى کتاب در ادامه «و چپ» دارد، که نادرست است.

6) ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس (ره)، ص285-288.

7) ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس (ره)، ص 349.

8) نمازشناسى، ج1، حسن راشدى، ص 27، به نقل از با الهام از احکام قرآن، خزائلى، ص 380.

9) سوره مبارکه نساء، آیه 102.

10) سوره مبارکه نساء، آیه 103.

11) با استفاده از تفسیر نمونه، ذیل آیه ى مورد بحث.

12) بحارالانوار، ج 83، ص 23، س 8 به نقل از ارشاد القلوب دیلمى.

13) نمازشناسی، ج 1، حسن راشدى، ص 147-151.

14) اگر خواست در رکعت سوم به جاى تسبیحات اربعه، سوره ى حمد را بخواند، آن را آهسته بخواند.هنگامى که دو سجده ى رکعت سوم را انجام داد برنخیزد، بلکه به همان صورت که در تشهد باید نشست بنشیند، و تشهد به جا آورد، و سلام بگوید.

15) وسائل الشیعه، ج 3، ص 8.؛ آثار عجیب نماز، محمدباقر نبى نژاد، ص68-69.

16) وَ سَبِّحْ بحِمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ؛ سوره مبارکه ق، آیه 39.

17) بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْلَمْتُ نَفْسِی إِلَیْکَ وَ وَجَّهْتُ وَجْهِی إِلَیْکَ وَ فَوَّضْتُ أَمْرِی إِلَیْکَ وَ أَلْجَأْتُ ظَهْرِی إِلَیْکَ وَ تَوَکَّلْتُ عَلَیْکَ رَهْبَةً مِنْکَ وَ رَغْبَةً إِلَیْکَ لَا مَلْجَأَ وَ لَا مَنْجَى مِنْکَ إِلَّا إِلَیْکَ آمَنْتُ بِکِتَابِکَ الَّذِی أَنْزَلْت (من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص470).

18) قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِّثْلُکمُ یُوحَى إِلىَ أَنَّمَا إِلَاهُکُمْ إِلَاهٌ وَاحِدٌ فَمَن کاَنَ یَرْجُواْ لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَ لَا یُشْرِکْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدَا؛ سوره مبارکه کهف، آیه 110بخواند. (2)نماز عشا نماز عشاء چهار رکعت است.وقت نماز عشاءبهترین وقت نماز واجب عشاء درست بعد از برطرف شدن سرخى شامگاه از افق مغرب مى باشد، پس اگر تا آن وقت به نمازهاى نافله یا به تعقیب نماز مغرب مشغول بودى. اشکال ندارد؛ زیرا عده اى از نیکان و اهل عمل به احادیث مأثوره با اعتماد به دعاها و نمازهایى که راویان مورد اعتماد بین نماز مغرب و عشا نقل کرده اند، چنین استدلال مى کنند که با وجود امر به انجام این نمازها و دعاها در روایات صریح، ناگزیر وقت انجام آنها و تأخیر نماز عشا نیز باید مورد اجازه باشد، لذا این اعمال را انجام مى دهند و اول وقت فضیلت نماز عشاء را بعد از آن مى دانند. به هر حال، هنگامى که بنده از تمام اعمالى که خداوند – جل جلاله – او را بدان موفق نمود، فراغت حاصل کرد، براساس راهنمایى خداوند، باید براى گفتن اذان نماز عشا بپا خیزد، و به کیفیتى که گذشت اذان گفته و اعمالى را که بعد از اذان است انجام دهد، سپس اقامه را نیز گفته، و بعد نماز واجب عشا را با گفتن تکبیرهاى هفتگانه و دعاهاى بین آنها و توجه آغاز نماید به این نیت که: «نماز واجب عشا را به گونه واجب به جا مى آورم، براى اینکه خداوند – جل جلاله – را از آن جهت که زیبنده ى پرستش است عبادت نمایم.» و با گفتن تکبیرة الاحرام داخل نماز شود. و چهار رکعت نماز مانند نماز ظهر به جا آورد، البته در اینجا حمد و سوره دو رکعت نخست را باید بلند و به صورت جهرى، و سوره ى حمد دو رکعت آخر **زیرنویس=اگر خواست به جاى تسبیحات اربعه، سوره ى حمد بخواند.

19) ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس (ره)، ص449-450.

20) تذکرة الصلوة، ص 44 – 43.

21) احکام قرآن، دکتر محمد خزائلى، ص 377.

22) تحریرالوسیله، ج 1، ص 263.

23) توضیح بیشتر در رساله هاى عملیه است.

24) رساله ى حضرت امام، مسئله 1356.

25) پرتوى از اسرار نماز، محسن قرائتى، ص227-229.

26) امام خمینى، تحریر الوسیله، ج 2، (المسائل المستحدثه) ص 631 – 639.

27) امام خمینى. تحریر الوسیله، ج 1، ص 263؛ رساله ى نوین، عبادت و خودسازى، فتاواى حضرت آیت الله العظمى امام خمینى، ص165-168.

28) سوره مبارکه فصلت، آیه 37.

29) سیرى در اسرار نماز، عقیقى بخشایشى، ص 71-75.

30) من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 342.

31) چون یاد خدا به انسان آرامش مى دهد، پس از وقوع حادثه اى طبیعى، ممکن است مقدارى ترس و اضطراب بر انسان مستولى گردد که نماز در آن هنگام بهترین وسیله اى است که آدمى مى تواند با توسل به آن (به شرطى که با حضور قلب باشد) به آرامش روحى و روانى دست یابد (راز نیایش، فواید طبى و درمانى نماز، گودرز نجفى، ص 34-38).

32) با الهام از احکام قرآن، خزائلى، ص 389؛ نمازشناسى، ج 1، حسن راشدى، ص 28.

33) وسائل الشیعه، ج 5، ص 143.

34) امام خمینى، تحریر الوسیله، ج 1، ص 191 – 193؛ رساله ى نوین، عبادت و خودسازى، فتاواى حضرت آیت الله العظمى امام خمینى، ص163-165.

35) در موقع گرفتن ماه یا خورشید در میان بسیارى از اقوام معمول است طبل و دهل بکوبند تا اژدهاى غول پیکرى را که به گمان آنها در صدد بلعیدن ماه یا خورشید برآمده بترسانند. این اژدهاى غول پیکر ممکن است تعبیرى عامیانه و افسانه اى از همان سایه ى زمین یا ماه باشد که سبب اصلى خسوف و کسوف است؛ ولى به هر حال طبل زدن براى ترساندن آن بدون شک کارى موهوم و خرافى است. به خدا توجه کند و دل به سوى او آورد: دو رکعت نماز بگزارد و خود را از افکار موهوم فارغ کند.

36) سرود یکتاپرستى، آیت الله شهید دکتر سید محمد حسینى بهشتى، ص134-136.

37) اسرار قلبى نماز، شهید ثانى(زین الدین جبعى عاملى)، ترجمه ى غلامحسین روشن نژاد، ص127-128.

38) مسأله 1205، رساله توضیح المسائل آیت الله مکارم شیرازی.

39) اسرار قلبى نماز، شهید ثانى(زین الدین جبعى عاملى)، ترجمه ى غلامحسین روشن نژاد، ص128.

40) پرستش آگاهانه، محمدرضا رضوان طلب، ص161-162.

41) واجب کفایى، آن است که بر همه واجب است، ولى با انجام آن توسط یک نفر، از دیگران ساقط مى شود.

42) بحارالانوار، ج 71، ص 266.

43) وسائل الشیعه، ج 2، ص 762.

44) در برخى از نسخه ها در ادامه آمده است: مگر اینکه وقت نماز واجب تنگ شده باشد که در این صورت آنچه که مهم تر است انجام مى شود.

45) وضو، غسل و یا تیمم بر اساس وظیفه.

46) مقصود از «مستضعف» در اینجا، کسى است که از تشخیص مذهب حق – یعنى شیعه امامیه اثنى عشرى – عاجز بوده، و هیچ دشمنى با آن مذهب نداشته، و در عین حال مجهول الحال هم نباشد. باشد، نمازگزار بعد از تکبیر چهارم بگوید: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلَّذِینَ تَابُوا وَ اتَّبَعُوا سَبِیلَکَ وَ قِهِمْ عَذَابَ الْجَحِیم ؛- خداوندا، کسانى را که توبه نموده و از راه تو پیروى کردند بیآمرز، و از عذاب جهنم نگاهشان بدار.».

47) ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس (ره)، ص154-158.

48) اهل سنت چهار تکبیر را کافى مى دانند، یعنى تکبیر چهارم را به منزله سلام آخر نماز مى دانند.

49) پیام نماز و رازهاى آن، على اکبر عارف، ص160-158.

50) پرتوى از اسرار نماز، محسن قرائتى، ص247-249.

51) اسرار قلبى نماز، شهید ثانى(زین الدین جبعى عاملى)، ترجمه ى غلامحسین روشن نژاد، ص130.

52) وسائل الشیعة، ج 4، ص 57.

53) وسائل الشیعة، ج 4، ص 73.

54) مفتاح الفلاح، (چاپ قدیم)، ص 367.

55) مصباح المتهجد، ص 33.

56) داخل [ ] از مصباح المتهجد افزوده شده است.

57) ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس (ره)، ص235-238.

58) یعنى نه به طمع بهشت و یا خوف از جهنم. و بلند کردن سرش نیز به امر او، و به خاطر اوست، و آنگاه بگوید: «سمع الله لمن حمده، ألحمد لله رب العالمین، أهل الکبریآء [و العظمة] و الجود و الجبروت.».

59) کافى، ج 3، ص 338، روایت 10.

60) مقصود امام زمان، حجة بن الحسن العسکرى – عجل الله تعالى فرجه الشریف – است.

61) ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس (ره)، ص238-244.

62) یعنى بنابر روایت دوم در ترتیب تسبیح حضرت فاطمه ى زهرا علیهاالسلام، و بنابر روایت اول و مشهور ترتیب، این دعا بعد از تسبیح خوانده شود.

63) سوره مبارکه احزاب، آیه 56.

64) در برخى از نسخه ها نیز «أصقنى» است که ظاهراً نادرست است.

65) ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس (ره)، ص244-259.

66) یعنى امام باقر یا صادق علیهماالسلام.

67) مصباح المتهجد، ص 69، و 349 (هر دو شبیه به متن است).

68) به نظر مى رسد به قرینه ى دعاى آینده، مقصود از دگرگونى وضعیت وى، بیمارى است.

69) ظاهراً مقصود امام جواد علیه السلام است به جامع الرواة، ج 1، ص 606 رجوع شود. و نیز ناگفته نماند که اسم راوى در یک نسخه ى کافى على بن بصیر، و در نسخه ى دیگر آن على بن نصیر، و در متن فلاح السائل (که ظاهراً سید نسخه ى دیگر کافى را داشته و از روى آن نقل فرموده) «على بن نصر» است، چنانکه در جامع الرواة نیز چنین است.

70) کافى، ج 2، ص 578، روایت 4 (با اندکى تفاوت در برخى از الفاظ) – ناگفته نماند که این قسمت در برخى از نسخه هاى کتاب در آخر طریق دوم آمده است.

71) مصباح المتهجد، ص 70.

72) ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس (ره)، ص337-347.

73) ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس (ره)، ص422-427.

74) ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس (ره)، ص420.

75) بقره: 163 – ظاهراً تمام این آیه و آیه 164 منظور است.

76) ظاهراً دو آیه آخر سوره ى بقره یعنى از (آمن الرسول بما أنزل…) تا آخر سوره منظور است.

77) یعنى تا آخر آیه ششم از این سوره ى مبارکه.

78) ظاهراً مقصود آیات 21 تا 24 یعنى از (لو أنزلنا هذا القرآن) تا آخر سوره مى باشد.

79) ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس (ره)، ص421-422.

80) ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس (ره)، ص422.

81) سوره مبارکه انبیاء، آیات 87 و 88.

82) سوره مبارکه انعام، آیه 59.

83) کنایه از اینکه: در مقام و منزلت به من ملحق مى شود.

84) سوره مبارکه مزمل، آیه 6.

85) ظاهراً منظور آیه ى شریفه 54 سوره ى اعراف مى باشد.

86) ظاهراً مقصود آیه ى 163 و 164 سوره ى بقره است.

87) مقصود آیات 254 تا 257 سوره ى بقره مى باشد.

88) یعنى از اول آیه تا آخر سوره ى بقره، آیه ى 283.

89) ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس (ره)، ص443-447.

90) در برخى از نسخه ها به جاى این کلمه، «اتونى» آمده است که ظاهراً درست نیست.

91) ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس (ره)، ص469-478.

92) بحارالانوار، ج 87، ص 161.

93) تحریر الوسیله، ج 1، ص 136.

94) تفسیر نمونه، ج 22، ص 322.

95) التهذیب، ج 2، ص 118.

96) بحارالانوار، ج 87، ص 209.

97) بحارالانوار، ج 87، ص 137.

98) نهج البلاغه صبحى صالح، خطبه 191. الدلیل، ج 2، ص 997.

99) نمازهاى مستحبى، ص 28 و 29 و 30.

100) بحارالانوار، ج 87، ص 207.

101) سوره مبارکه کهف، آیه 110.

102) سفینة البحار، ج 1، ص 593.

103) مفتاح الفلاح (چاپ قدیم)، ص 303.

104) مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج 1، ص 133.

105) مفتاح الفلاح (چاپ قدیم)، ص 310.

106) مفتاح الفلاح (چاپ قدیم)، ص 311-312.

107) مفتاح الفلاح (چاپ قدیم)، ص 314.

108) مصباح المتهجد، ج 1، ص 150.

109) مفتاح الفلاح (چاپ قدیم)، ص 333.

110) مصباح المتهجد، ج 1، ص 164.

111) مفتاح الفلاح (چاپ قدیم)، ص 337.

112) من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 313؛ فضایل و آثار نماز شب (سیره معصومین و اولیاء خدا (، عباس عزیزى، ص117-159.

113) زاد المتقین (معراج المؤمنین)، على شهرضائى نجفى، ص90.

114) إقبال الأعمال (چاپ قدیم)، ج 2، ص 553.

115) ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى، ص192-203.

116) ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى، ص203.

117) شرح دعا در إقبال الأعمال (چاپ قدیم)، ج‏2، ص 612، ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى، ص204-205.

118) ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى، ص205-206.

119) ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى، ص101-102.

120) ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى، ص102-103.

121) زاد المتقین (معراج المؤمنین)، على شهرضائى نجفى، ص35-56.

122) زاد المتقین (معراج المؤمنین)، على شهرضائى نجفى، ص57-72.

123) سوره مبارکه بقره، آیه 185.

124) ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى، ص148-151.

125) ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى، ص151-152.

126) ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى،ص152-153.

127) ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى، ص154-179.

128) إقبال الأعمال (چاپ قدیم)، ج 1، ص 273.

129) مصباح المتهجد، ج 2، ص 654.

130) ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى، ص180-188.

131) ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى، ص189-191.

132) سوره مبارکه اعراف، آیه 142.

133) زاد المتقین ‏(معراج المؤمنین)، على شهرضائى نجفى، ص91.

134) زاد المتقین (معراج المؤمنین)، على شهرضائى نجفى، ص19-26.

135) بحار الأنوار (چاپ بیروت)، ج 86، ص 369.

136) جمال الأسبوع، ص271.

137) ثواب نمازهای مستحبی، عباس عزیزی، ص 52-67.

138) زاد المتقین (معراج المؤمنین)، على شهرضائى نجفى، ص26-27.

139) الدعوات (للراوندی)/ سلوة الحزین، النص، ص 109.

140) ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى، ص75-77.

141) ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى، ص77-78.

142) ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى، ص79-82.

143) ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس (ره)، ص465.

144) ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس (ره)، ص467-468.

145) ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى، ص292-294.

146) مکارم الأخلاق، ص 205.

147) وسائل الشیعة، ج 20، ص 116.

148) تحریر الوسیله، ج 1، ص 245.

149) «الْحَمْدُ لِلَّهِ سَابِغِ النِّعَمِ وَ مُفَرِّجِ الْهَمِّ …» من لایحضره الفقیه، ج 1، ص 527 و دعاى حضرت على علیه السلام مستدرک نهج البلاغه، ج 6، ص 268.

150) «اللَّهُمَّ اسْقِنَا الْغَیْثَ و…» صحیفه ى سجادیه، دعاى 19.

151) به من لایحضر الفقیه، بحث نماز استسقاء مراجعه شود.

152) آثار الحجة و گنجینه ى دانشمندان، ج 1، ص 324؛ پرتوى از اسرار نماز، محسن قرائتى، ص249-254.

153) نمازشناسى، ج 1، حسن راشدى، ص 29.

154) مکارم الأخلاق، ص 395.

155) مکارم الأخلاق، ص 396.

156) سوره مبارکه اعراف، آیه 54.

157) سوره مبارکه انفال، آیه 66.

158) سوره مبارکه نساء، آیه 24.

159) سوره مبارکه بقره، آیه 178.

160) بحار الأنوار (چاپ بیروت)، ج 92، ص 78.

161) سوره مبارکه مؤمن، آیه 19.

162) بحار الأنوار (چاپ بیروت)، ج 88، ص 373.

163) مکارم الأخلاق، ص 397.

164) کشف الغمة (چاپ قدیم)، ج 1، ص554- 555.

165) ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى، ص208-217.

166) وسائل الشیعة، ج 8، ص 168.

167) سفینة البحار، ج 2، ص 47.

168) ادب حضور، ترجمه فلاح السائل، سید بن طاووس (ره)، ص167-168.

169) ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى، ص189-190.

170) آیه‏ى 23 سوره مبارکه فرقان.

171) ثواب نمازهای مستحبی، عباس عزیزی، ص 235.

172) ثواب نمازهاى مستحبی، عباس عزیزى، ص 242.