ترجمهى نماز(1).
«نیت» قصد قلب و توجه دل و جهتگیرى روح به سوى حضرت معبود است و این که نمازگزار مىخواهد راهى را بپیماید که از پاکى جان و رهایى از حقالناس و دورى از رذایل اخلاقى شروع مىشود و به خشنودى و رضایت حق پایان مىیابد.
**سیماى نماز، ص: 122@
در حقیقت، نمازگزار قصد دارد نماز را راه رسیدن به اخلاق الهى قرار دهد و خویش را از نظر علم و عمل و کار و کوشش و نیت و اعتقاد به مقام با عظمت خلیفة اللهى برساند.
روشن است که هر کس از انجام کارش قصد و هدفى دارد، نمازگزار هم باید از اجراى این عمل خدا را قصد کند و حضرت او را هدف قرار دهد، و به وسیلهى این عمل باید اراده کند که خود را به اوج حقیقت و به مرز فضیلت برساند و به قول قرآن مجید در پایان سورهى کهف باید به سبب عمل صالح (که یکى از مهمترین مصادیقش نماز است) و نیز با طرد و نفى تمام معبودهاى باطل و بتهاى درونى و بیرونى، به لقاى حق برسد و در دریاى رحمت دوست غرق گردد.
اگر چنین نیتى نماز را تا به آخر بدرقه کند، آن نماز آدمى را از تمام فحشا و منکرات بازداشته و از انسان موجودى الهى و ملکوتى مىسازد که با تمام وجود حقوق خدا و خلق را به رعایت برخیزد.
راستى اگر انسان نماز بخواند ولى در نیت و قصدش پذیرفتن واقعیات نماز نباشد – واقعیاتى که عبارت است از باور کردن یگانگى حق و مالکیت و کارگردانى او نسبت به تمام هستى، رحمانیت و رحیمیت بىنهایت در بىنهایت، وجوب شکر او، اعتقاد به روز حساب، تسلیم بودن در برابر ذات مستجمع جمیع صفات کمال، لزوم کمکگیرى از او در تمام شئون حیات، وجوب تبعیت از انبیا و امامان و دورى گزیدن از حالات و اخلاق مغضوبین و گمراهان – بىشک با عدم الهام از این حقایق نمازگزار نیت نماز نکرده و وارد حوزهى نماز نشده و در حقیقت زحمات تمام انبیا و اولیا را نادیده گرفته و به خود و دیگران ستم روا داشته است.
و اگر از ابتداى نماز در نیتش باشد که واقعیات نماز را در زندگى خود
**سیماى نماز، ص: 123@
تحقق بخشد، روح و نفس و مغز و قلب به تدریج آمادهى قبول تمام حقایق نماز مىشود و پس از مدتى انسان منبع حقایق و ظرف واقعیات مىگردد.
حضرت صادق علیهالسلام در توضیح نیت مىفرماید:
صاحب نیت صادق صاحب دل سلیم است(2).
یعنى نیت خالص و پاک که منشأ آثار پربرکت است، از دل پاک و خالى از وساوس شیطانى توقع مىرود، چه این که سلامت دل از آلودگىها و رذایل هم چون حرص، بخل، کبر، حسد و عجب، نفاق، کینه و… علت پاکى نیت و خلوص قصد و اراده است.
خداوند در قرآن مجید مىفرماید:
«یوم لا ینفع مال و لا بنون – الا من أتى الله بقلب سلیم»(3).
روزى که هیچ مال و اولادى سود نمىدهد – مگر کسى که دلى سالم [از رذایل و خبایث] به پیشگاه خدا بیاورد.
رسول الهى صلى الله علیه و آله فرمود:
نیت مؤمن از عملش بهتر است(4).
فلسفهى این سخن این است که چون نیت به منزلهى ریشهى عمل است، پس سلامت ریشه است که مایهى سلامت فرع است و در صورتى که ریشه سلامت نداشته باشد، عمل از سلامت بىبهره است.
و نیز آن حضرت فرمود:
ارزش اعمال به نیات شخص بستگى دارد و محاسبهى عمل هر انسانى بر
**سیماى نماز، ص: 124@
محاسبهى نیت او قرار دارد(5).
عبد وقتى مىتواند حقیقت بندگى و آثار عبادت را از خود ظهور دهد که نیتش در تمام حرکات و سکنات براى خدا باشد، که اگر چنین نباشد غافل است و غافل به فرمودهى قرآن مجید «کالانعام» است(6).
امام علیهالسلام در باب نیت، کلام حکیمانهاش را بدین صورت ادامه مىدهد:
نیت از قلب است. چنانچه دل خانهى نور و پاکى باشد نسبت به خلوص در نیت نزدیکتر است، و اگر قلب از یقین و ایمان و باور و نورانیت و احوالات الهیه دور باشد پدیدار کردن نیت خالص با چنین قلبى کار مشکلى است.
پس نمازگزار قبل از نیت لازم است خانهى دل را از تاریکى و ظلمت و جایگزینى شیطان و وسوسه پاک کند تا بتواند دل و نیت آن را به پیشگاه حق ببرد.
حضرت مىفرماید:
صاحبان نیت خالص، به خاطر حق با خواستههاى غلط نفس در مبارزهاند، و یکى از آثار فوقالعادهى نیت خالص حیاست، زیرا آن کس که در هر کارى قصد خدا دارد ظاهر و باطن خود را براى خدا یکسان سازد و با داشتن قصد پاک، حیا مىکند که حق خدا را آنچنان که هست بجا نیاورد(7).
**سیماى نماز، ص: 125@
صاحب نیت خالص در رنج است تا دیگران در راحت باشند، زیرا آن کس که در نماز و در هر عملى نیت قرب الى الله دارد باید خویش را به تمام پاکىها آراسته کند و از رذایل دور بدارد و در کنار چنین نیتى مجبور به رعایت حقوق انسانهاست، و این نیست جز براى راحت دیگران خود را به زحمت انداختن، و بدین گونه است که انسان با رعایت حق خالق و مخلوق، لایق مقام قرب مىشود.
1) بسم الله الرحمن الرحیم – الحمد لله رب العالمین – الرحمن الرحیم – مالک یوم الدین – ایاک نعبد و ایاک نستعین – اهدنا صراط المستقیم – صراط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم ولا الضالین.به نام خدا که رحمتش بىاندازه است و مهربانىاش همیشگى – همهى ستایشها، ویژهى خدا، مالک و مربى جهانیان است. – رحمتش بىاندازه و مهربانىاش همیشگى است. – مالک و فرمانرواى روز پاداش و کیفر است. – پروردگارا! تنها تو را مىپرستیم و تنها از تو کمک مىخواهیم.- ما را به راه راست راهنمایى کن. – راه کسانى [چون پیامبران، صدیقان، شهیدان و صالحان که به خاطر لیاقتشان] به آنان نعمت [ایمان، عمل شایسته و اخلاق حسنه] عطا کردى، هم آنان که نه مورد خشم تواند و نه گمراهاند.بسم الله الرحمن الرحیم – قل هو الله أحد – الله الصمد – لم یلد و لم یولد – و لم یکن له کفوا أحد.به نام خدا که رحمتش بىاندازه است و مهربانىاش همیشگى – بگو: او خداى یکتاست؛ خداى بىنیاز [همه موجودات هستى که نیازمند و عین فقرند براى رفع نیازشان روى به او کنند و از حضرتش گدایى نمایند. – نزاده، و زاییده نشده است، – و هیچ کس [در ذات و صفات] همانند و همتا و شبیه او نمىباشد.
2) «قال الصادق علیهالسلام صاحب النیة الصادقة، صاحب القلب السلیم» مصباح الشریعة: 53؛ بحارالأنوار: 67 / 210.
3) شعراء (26): 89 – 88.
4) «نیة المؤمن خیر من عمله…» الکافى: 2 / 84، باب النیة، حدیث 2؛ وسائل الشیعة: 1 / 50، باب 6، حدیث 95.
5) «إنما الأعمال بالنیات و إنما لإمرئ ما نوى» التهذیب: 1 / 83، باب 4، حدیث 67؛ وسائل الشیعة: 1 / 48، باب 5، حدیث 89.
6) اعراف: (7): 179.
7) «قال الصادق علیهالسلام: صاحب النیة الصادقة صاحب القلب السلیم لأن سلامة القلب من هواجس المحذورات بتخلیص النیة لله تعالى فى الأمور کلها قال الله تعالى: «یوم لا ینفع مال و لا بنون الا من أتى الله بقلب سلیم» و قال النبى صلى الله علیه و آله: نیة المؤمن خیر من عمله و قال صلى الله علیه و آله: إنما الأعمال بالنیات و لکل امرئ ما نوى فلابد للعبد من خالص النیة فى کل حرکة و سکون لأنه إذا لم یکن بهذا المعنى یکون غافلا و الغافلون قد ذمهم الله تعالى فقال: «إن هم إلا کالأنعام بل هم أضل سبیلا» و قال: «أولئک هم الغافلون» ثم النیة تبدو من القلب على قدر صفاء المعرفة و تختلف على حسب اختلاف الأوقات الإیمان فى معنى قوته و ضعفه و صاحب النیة الخالصة نفسه و هواه معه مقهورتان تحت سلطان تعظیم الله تعالى و الحیاء منه و هو من طبعه و شهوته و منیة نفسه منه فى تعب و الناس منه فى راحة» مصباح الشریعة: 53، باب 23 فى النیة؛ بحارالأنوار: 67 / 210، باب 53، حدیث 32.
