47 – از امام صادق علیهالسلام منقول است که فرمود: «یستجاب الدعاء فى اربعة مواطن: فى الوتر، و بعد الفجر و بعد الظهر و بعد المغرب»؛ یعنى دعا در چهار مورد به استجابت مىرسد: در نماز وتر، پس از سپیدهدم، پس از نماز ظهر و پس از نماز مغرب.(1).
48 – در وصایاى ابوذر (علیهالرحمة) است که از رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم سؤال شد کدام قسمت شب برتر و افضل است؟ فرمود: «جوف اللیل الغابر»؛ یعنى میانهى شب تاریک.(2).
**سیماى متهجدین، ص: 93@
49 – پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله و سلم در وصایایش به حضرت على علیهالسلام فرمود: «یا على صل من اللیل ولو قدر حلب شاة، و بالأسحار فادع، فان عند ذلک لا ترد دعوة، قال الله تبارک و تعالى: «و المستغفرین بالأسحار»، یعنى اى على! در شب نماز بخوان اگرچه به قدر دوشیدن گوسفندى باشد و در سحرها او را بخوان که در آن هنگام هیچ دعایى رد نمىشود چنانچه خداوند (تبارک و تعالى) فرمود: «و المستغفرین بالأسحار».(3).
50 – از عمر بن اذنیه نقل شده که مىگوید از امام صادق علیهالسلام شنیدم که مىفرمود: «ان فى اللیلة ساعة ما یوافق فیها عبد مؤمن یصلى و یدعو الله فیها الا استجاب له»؛ یعنى در شب ساعتى است که بندهى مؤمن در آن ساعت توفیق نماز خواندن و دعا کردن نمىیابد، مگر این که خداوند دعایش را مستجاب مىگرداند. گفتم: خداوند شما را به راه راست بدارد، آن چه ساعتى است؟ فرمود: «اذا مضى نصف اللیل و بقى السدس الأول من اول النصف الثانى»؛ یعنى وقتى نصف شب گذشت و یک ششم اول از ابتداى نیمه دوم شب باقى ماند.(4).
51 – محمد بن موسى بن متوکل از على بن حسین سعدآبادى از احمد بن ابىعبدالله برقى از محمد بن احمد جامورانى از حسن بن على بن ابىحمزه بطائنى از مندل بن على از أبىصباح کنانى از امام صادق علیهالسلام نقل مىکند که فرمود: «ان الله عزوجل یحب من عباده المؤمنین کل دعاء، فعلیکم بالدعاء فى السحر الى طلوع الشمس فانها ساعة تفتح فیها أبواب السماء، و تهب الریاح، و تقسم فیها الأرزاق، و تقضى فیها الحوائج العظام»؛ یعنى به درستى که خداوند (عزوجل) هر دعایى را از بندگان مؤمنش دوست مىدارد، پس بر شما باد به دعا کردن در سحر تا طلوع خورشید؛
**سیماى متهجدین، ص: 94@
زیرا در آن وقت، ساعتى است که درهاى آسمان باز است، بادها وزیدن گرفته، روزى انسانها در آن وقت تقسیم گشته و در آن ساعت، حاجتهاى بزرگ بندگان برآورده مىگردد.(5).
52 – شیخ طوسى از پدرش از شیخ مفید از محمد بن عمر جعابى از ابنعقده از محمد بن یوسف از محمد بن زیاد از أبىأیوب خزاز از محمد ابنعبده نیشابورى نقل مىکند که به امام صادق علیهالسلام عرض شد مردم از پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم روایت مىکنند که ساعتى در شب است که نیست بندهى مؤمنى که او را در این ساعت بخواند مگر این که دعایش را مستجاب گرداند؟ حضرت فرمود: بله (چنین ساعتى هست). عرض شد فدایت شوم آن ساعت چه وقتى از شب است؟ حضرت فرمود: «ما بین النصف اللیل الى الثلث الباقى منه»؛ یعنى میان نصف شب تا یک سوم باقى مانده از آن. عرض شد آیا آن شب معینى است یا هر شب است؟ فرمود: «بل کل لیلة» یعنى بلکه هر شب است.(6).
53 – ابن أبىیعفور نقل مىکند که از امام صادق علیهالسلام پرسیدم: فدایت شوم مرا خبر دهید که کدام ساعت بنده به خدا نزدیکتر است و خدا به او نزدیک است. فرمود: «اذا قام فى آخر اللیل، و العیون هادئة، فیمشى الى وضوئه حتى یتوضؤ بأسبغ و ضوء ثم یجىء حتى یقوم فى مسجده فیوجه وجهه الى الله، و یصف قدمیه، و یرفع صوته و یکبر و افتتح الصلاة فقرأ أجزاء و صلى رکعتین و قام لیعید صلاته ناداه مناد من عنان السماء عن یمین العرش: ایها العبد المنادى ربه ان البر لینشر على رأسک من عنان السماء، و الملائکة محیطة بک من لدن قدمیک الى عنان السماء، و الله ینادى: عبدى لو تعلم من تناجى اذا ما انفتلت؟»؛ یعنى چون آخر شب برخیزد در حالى که چشمها در خوابند، وضویى شاداب گرفته و در عبادتگاه خود بایستد و با حضور قلب و توجه دل به
**سیماى متهجدین، ص: 95@
خدا، تکبیر نماز گفته و با تلاوت قسمتهایى از قرآن، دو رکعت نماز به جاى آورده و آنگاه برخیزد براى ادامهى نماز، در این موقع از سوى آسمان و از جانب عرش این ندا برخیزد:اى بندهى خدا خوان! الحال احسان و بر و خیر از جانب اعلاى آسمان بر سرت در حال ریزش است و فرشتگان از کنار قدمهایت تا آسمان اطرافت را گرفتهاند و خدا ندا مىکند: اى بندهى من اگر بدانى با که در حال گفتگو و راز و نیازى، انفتال از خود نشان نمىدهى. راوى گوید گفتم: فرزند رسول خدا، قربانت شوم مقصود از «انفتال» چیست؟ امام در حالى که صورت خود را به سمت پشت سر مىچرخانید فرمود: «فذلک الانفتال»؛ یعنى انفتال، این است (که صورت و بدنت را بر گردانى).(7).
54 – آیه 98 سورهى یوسف «سوف استغفر لکم ربى» اشاره به طلب بخشش حضرت یعقوب علیهالسلام نسبت به خطاى فرزندانش (به چاه انداختن حضرت یوسف علیهالسلام) دارد. امام صادق علیهالسلام در تفسیر این آیه مىفرماید: «أخرهم الى السحر»؛ یعنى این که آن را تا سحر به تأخیر انداخت (چون سحر وقت اجابت دعا است و قصد داشت از خداوند تبارک و تعالى در آن وقت میمون براى آنها طلب استغفار کند.)(8).
1) روضة المتقین ج 12 ص 30.
2) خصال ج 2 ص 104 – معانى الاخبار ص 332.
3) مکارم الأخلاق ص 340.
4) عدة الداعى ص 29.
5) ثواب الاعمال ص 146.
6) أمالى طوسى ج 1 ص 148.
7) بحارالانوار ج 84 ص 158 ط بیروت.
8) تفسیر عیاشى ج 2 ص 196 ذیل آیه 98 سوره یوسف.
