«و الذین یبیتون لربهم سجدا و قیاما» یعنى (آنان هستند که شب را به سجده و قیام نماز براى رضاى خدا روز کنند.)
در «المیزان» آمده است: کلمهى «بیتوته» به معناى رسیدن به شب است، چه این که بخوابد یا نه، و کلمهى «لربهم» متعلق است به کلمه «سجدا» و دو کلمهى سجد و قیام جمع ساجد و قائم است و مراد به این بیتوته در شب (در حال سجده و حال ایستاده) این است که شب را به عبادت خدا به آخر مىرسانند که یکى از مصادیق عبادتشان همان نماز است که هم افتادن به خاک جزء آن است و هم به پا ایستادن، و معناى آیه این است که بندگان رحمان کسانى هستند که شب را درک مىکنند. در حالى که براى پروردگار خود سجدهکنان و یا به پا ایستادگانند؛ یعنى پشت سر هم سجده مىکنند و برمىخیزند، ممکن است که مراد متهجد به نوافل شب باشد.»(1).
در تفسیر نمونه ذیل آیه شریفه آمده است: «در دومین آیه (آیه مزبور) به سومین ویژگى آنها (عبادالرحمن) که عبادت خالصانه پروردگار است پرداخته، مىگوید: در آنها کسانى هستند که شبانگاه براى پروردگارشان سجده و قیام مىکنند «والذین یبیتون ربهم سجدا و قیاما».
در ظلمت شب که چشم غافلان در خواب است و جایى براى تظاهر و ریا وجود ندارد. خواب خوش را بر خود حرام کرده و به خوشتر از آن که ذکر خدا و قیام و سجود در پیشگاه با عظمت او است مىپردازند، پاسى از شب را به مناجات با محبوب مىگذرانند و قلب و جان خود را با یاد و نام او روشن مىکنند. گرچه جملهى «یبیتون» دلیل بر این است
**سیماى متهجدین، ص: 61@
که آنها شب را با سجود و قیام به صبح مىآورند؛ ولى معلوم است که منظور بخش قابل ملاحظهاى از شب است و یا اگر تمام شب باشد در بعضى مواقع چنین است. ضمنا تقدیم «سجود» بر «قیام» به خاطر اهمیت آن است هر چند در موقع نماز عملا قیام مقدم بر سجود است.»(2).
در «اطیب البیان» ذیل آیه شریفه آمده است: «شب بیدارند و در پیشگاه احدیت یا به خاک مىافتند یا به نماز قیام مىکنند. شب زندهدارند که عبادت در شب و خلوت با خدا و ذکر و مناجات تا چه اندازه اهمیت دارد. بسا ائمه اطهار در یک شب هزار رکعت نماز مىکردند بسا سجدههاى طولانى چندین ساعت ادامه داشت.
در خبر است حضرت زینالعابدین علیهالسلام کنیزى داشت، سه سال در خدمت حضرت بود، بعد آزاد شد. بعضى از اصحاب از او پرسیدند که رفتار حضرت در داخل منزل چه نحوه بوده؟ گفت: مفصل بگویم یا مختصر؟ گفتند: مختصر. گفت: این سه سال که در خدمت بودم یک شب بستر خواب بر او نینداختند و یک روز سفرهى ناهار؛ کنایه از این که شب بیدار و روز صائم است.
حضرت موسى بن جعفر علیهالسلام یک سال در بصره در حبس بود. نصف شب برمىخواست و بعد از فراغ از نمازها به سجده مىرفت تا طلوع صبح و پس از نماز صبح به سجده بود تا زوال ظهر و پس از نماز ظهر و عصر و نوافل به سجده بود تا مغرب و با همان وضوى نصف شب، نماز مغرب و عشاء و نوافل را به جاى مىآوردند و پس از آن افطار مىکردند و استراحت تا نیمه شب.
امیرالمؤمنین علیهالسلام پاى پانصد نخله دو رکعت نماز مىکرد در یک شب.
**سیماى متهجدین، ص: 62@
حضرت رضا علیهالسلام در سفر خراسان شبى هزار رکعت نماز مىخواند و علاوه بر آن به در خانه فقرا طعام مىبردند و بسا یک شب یک ختم قرآن داشتند و گریهها و مناجاتها.»(3).
1) تفسیر المیزان ج 15 ص 261.
2) تفسیر نمونه ج 15 صص 149 و 150.
3) تفسیر اطیب البیان ج 4 ص 42.
