عن مصباح الشریعة عن الصادق علیهالسلام: اذا اردت الطهارة و الوضوء فتقدم الى الماء تقدمک الى رحمة الله؛ فان الله تعالى قد جعل الماء مفتاح قربته و مناجاته و دالا الى بساط خدمته. و کما ان رحمته تطهر ذنوب العباد، فکذلک النجاسات الظاهرة یطهرها الماء لا غیر. قال الله تعالى: «و هو الذى ارسل الریاح بشراً بین یدى رحمته و انزلنا من السماء ماء طهوراً.»
و قال عزوجل: «و جعلنا من الماء کل شىء حى». فکما احیى به کل شىء من نعیم الدنیا، کذلک بفضله و رحمته جعل حیوة القلوب بالطاعات. و تفکر فى صفاء الماء و رقته و طهوره و برکته و لطیف امتزاجه بکل شىء و فى کل شىء؛ و استعمله فى تطهیر الاعضاء التى امرک الله بتطهیرها و أت بآدابها فرائضه و سننه؛ فان تحت کل واحدة منها فوائد کثیرة. اذا استعملتها بالحرمة انفجرت لک عین فوائده عن قریب. ثم عاشر خلق الله تعالى کامتزاج الماء بالاشیاء، یوءدى کل شىء حقه و لا یتغیر عن معناه، معتبراً لقول رسول الله صلى الله علیه و آله: «مثل المؤمن الخاص کمثل الماء.» و لیکن صفوتک مع الله فى جمیع طاعاتک کصفوة الماء حین انزله من السماء و سماه طهوراً؛ و طهر قلبک بالتقوى و الیقین عند طهارة جوارحک بالماء.(1).
**سر الصلوة، ص: 44@
پس، تو اى عارف به معارف الهیه و سالک سبیل عوارف غیبیه، چون ارادهى طهور مطلق کردى و از قیود حجب الفاظ و عبارات خارج شدى، توجه به آب نازل از ابر رحمت کن به قشر خود و تطهیر قذارات صوریه نما و به آداب فرایض و سنن آن قیام کن، زیرا که آب را خداوند مفتاح قرب و مناجات و دلیل بساط خدمت قرار داده؛ و توجه به آب نازل از سماء رحمت غفاریت کن به باطن خود. و تطهیر قذارات معاصى نما با قیام به آداب فرایض و سنن آن که على علیهالسلام در باب توبه فرموده؛(2) زیرا که آب رحمت غفاریت را خداوند مفتاح قرب و مناجات و دلیل به بساط خدمت قرار داده و توجه به آب نازل از سماء مشیت کن به قلب خود و تطهیر قذارات قلبیه و کدورات معنویه نما؛ زیرا که آن، مفتاح قرب معنوى و دلیل بساط خدمت است. و توجه به آب نازل از سماء و احدیت کن به روح خود و تطهیر قذارات توجه به غیر و غیریت نما؛ زیرا که آن مفتاح قرب نوافل و دلیل وصول به بساط خدمت است. و توجه به آب نازل از سماء مطلق احدیت نما به سر خود و تطهیر قذارات رؤیت کثرت نما؛ زیرا که آن مفتاح وصول به بساط حضور است. و توجه به آب نازل از سماء هویت نما و تطهیر رؤیت مقام نما؛ که این مفتاح
**سر الصلوة، ص: 45@
قرب فرایض و فناى مطلق است و دلیل وصول به بساط حاضر است.
و تا این مقام، طهارت و طهور سالکین الى الله است؛ و پس از این، طهور اهل وصول شروع شود که آن نتیجهى قرب فرایض است؛ و آن از باطن شروع شود و از قلب طلوع کند و به ملک بدن ختم شود. پس هر یک از واصلین را طهورى است خاص به خود، که تفصیل آن از حوصلهى بیان خارج است. و چنانچه جناب صادق علیهالسلام، به حسب این روایت شریفه، امر به تفکر در جهات مختلفهى آب فرموده و هر یک را وسیلهى ترقى به مقامى قرار داده – مثل تفکر در احیاء و صفا و رقت و طهوریت و برکت و لطف امتزاج آن – تو نیز اطاعت نما امر مولاى صادق مصدق علیهالسلام را؛ و جمیع جهات صوریه را وسیلهى ارتقاء به مقامات معنویه قرار ده.
پس، ظاهر خود را زنده کن به استعمال طهور، و کسالت و سستى و نعاس را به برکت آن از خود دور کن، و صورت خود را صفا بده و با ظاهر پاک و پاکیزه توجه به بساط قرب نما، و اعضاى خود را زنده کن به اطاعت مولاى خود. و باطن خود را زنده کن به حیات فکر در مبدأ و منتها و منشأ و مرجع. و قلب خود را زنده کن به حیات ایمان و اطمینان. و سر خود را زنده کن به حیات تجلیات افعالیه و اسمائیه و ذاتیه به مراتب آن. و تفکر کن در صفاى آب، و ما پس از این، اخلاص و مراتب آن را در باب نیت ذکر مىکنیم، انشاءالله.
و با بندگان خدا نیز با اخلاص معاشرت کن؛ و در راه حق و خلق از اعمال ارادهى متعلقهى به خود بگذر. و تفکر کن در لطف امتزاج آب با اشیاء، که آن امتزاج براى اصلاح حال آنها است و رساندن آنها است به کمال لایق خود و زنده نمودن آنها است؛ و کیفیت معاشرت و معاملهى تو با بندگان خدا نیز این طور باشد. و با نظر عطوفت و اصلاح به بندگان خدا نظر کن، و در صدد اصلاح ظاهر و باطن آنها و زنده نمودن آنان باش؛ حتى هدایت تو از گمراهان و نهى نمودن تو از معاصى اهل عصیان نیز براى اصلاح حال آنها باشد نه براى اعمال نفوذ ارادهى خود. و اگر تطهیر خود را با تفکرات مذکوره نمودى، حسب وعدهى امام صادق علیهالسلام در این حدیث شریف، چشمههاى معارف و
**سر الصلوة، ص: 46@
حکم بر قلب تو منفجر شود و به اسرار طهارت و حقایق آن پى برى، و با عنایات غیبیه و ریاضات نفسانیه به حقایق آن متحقق شوى و لایق وصول به مقام قرب و بساط انس شوى.
1) «از کتاب مصباح الشریعة از امام صادق علیهالسلام روایت شده که فرمود: چون آهنگ طهارت و وضو کنى، به سوى آب پیش برو همانند اینکه به رحمت خدا نزدیک مىشوى، که همانا خداوند تعالى آب را کلید تقرب به خود و مناجات با خود و راهنماى وصول به آستانش قرار داده است. و همچنانکه رحمتش گناهان بندگان را مىسترد، آلودگیهاى ظاهرى را آب پاک مىسازد نه چیز دیگر. خداوند تعالى فرمود: “اوست کسى که بادها را پیشاپیش رحمتش بشارت (دهنده) فرستاد و از آسمان آب پاک کننده فرو فرستادیم “. و فرمود عزوجل: ” ما هر چیز زنده را از آب آفریدیم “. پس همچنانکه همهى نعمتهاى دنیا را به آب زندگى بخشیده، به فضل و رحمت خود حیات دلها را در طاعات قرار داد. و در صفا، زلالى، پاک کنندگى و برکت آب و اینکه چسان دقیق و لطیف با همه چیز و در همه چیز آمیخته مىشود بیندیش. و آن را در پاک نمودن اعضایى که خدا تو را به تطهیرشان امر فرموده به کاربر و آداب واجب و مستحب آن را به جاى آور که در هر یک از آن آداب فواید بسیارى است که هرگاه با حفظ حرمت آنها را به کار برى بزودى چشمهى فواید آن برایت مىجوشد. سپس، با خلق خدا آمیزش و معاشرت کن همانند آمیخته شدن آب با همه چیز که حق هر چیز را اداء مىکند و در عین حال ماهیت آن تغییر نمىیابد، تا از سخن رسول الله صلى الله علیه و آله که فرمود: “مؤمن خاص همانند آب است ” پندگیرى. و باید (خلوص و) صفایت با خدا در همهى عبادات و طاعاتت به صفاى آب ماند آنگاه که خداوند آن را از آسمان نازل نمود و پاک کنندهاش نامید. و هنگام شستشوى اعضاى بدنت با آب، قلب خود را با تقوى و یقین پاکیزه گردان.» مصباح الشریعة. باب 10. بحارالانوار، ج 77، ص 339، «کتاب الطهارة»، «ابواب الوضوء»، باب 6، حدیث 16.
2) ظاهراً اشاره است به شرایط و مراتب ششگانهى استغفار که امیرالمؤمنین علیهالسلام به شخصى که در حضور آن حضرت کلمه استغفار را بر زبان راند، فرمود نهجالبلاغة، «حکمت» 409.
