اول – نخستین مطلبى که در این حدیث نظر شنونده و خواننده را جلب مىکند این مطلب است که چگونه این آیه امیدوار کنندهترین آیه در قرآن است؟
**سخنى درباره ی نماز، ص: 6@
آنچه به نظر مىرسد این است که آیات دیگرى که در این حدیث از زبان مردم نقل شده همگى مربوط به کسانى است که گناهى بکنند و به دنبال آن توبه کنند، و در یکى از آنها نیز آمرزش حق تعالى موکول به مشیت او شده است.
ولى آیه ینماز از این جهت امیدوار کنندهتر است که موکول به چیزى نشده و گذشته مربوط به گناه و استغفار هم نیست، چون ممکن است شخص گنهکار به خاطر امروز و فردا کردن و به تعبیر روایات، «تسویف»، موفق به توبه و استغفار نشود، و بالاخره به طور مطلق امید رفع گناه را نمىدهد. ولى در آیه نماز اولا: به طور مطلق و با تأکید فرموده: «ان الحسنات یذهبن السیئات»
ثانیا: نماز یک عملى است که انسان به صورت وظیفه و به طور مستمر هر روزه چند بار انجام مىدهد، و بنا به وعده یالهى اثر وضعى خود را روى انسان مىگذارد و بدیها را (که همان گناهان و آثار آن باشد) از بین مىبرد.
در این باره نیز حدیث جالب دیگرى روایت شده و آن حدیثى است که از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل شده که به ابوذر غفارى فرمود:
«یا اباذر، من ملک ما بین فخذیه و ما بین لحییه دخل الجنة، قلت: و إنا لنؤاخذ بما تنطق به ألسنتنا؟ فقال: و هل یکب الناس على مناخرهم فى النار إلا حصائد ألسنتهم، إنک لا تزال سالما ما سکت فإذا تکلمت کتب لک أو علیک، یا أباذر، إن الرجل لیتکلم بالکلمة من رضوان الله عزوجل فیکتب له بها رضوانه الى یوم القیامة، و إن الرجل لیتکلم بالکلمة فى المجلس
**سخنى درباره ی نماز، ص: 7@
لیضحکهم بها فیهوى فى جهنم ما بین السماء و الأرض، یا أباذر، ویل للذى یحدث فیکذب لیضحک به القوم ویل له، ویل له، ویل له، یا أباذر من صمت نجا، فعلیک بالصمت، و لا تخرجن من فیک کذبة أبدا، قلت: یا رسول الله فما توبة الرجل الذى یکذب متعمدا؟ قال: الاستغفار و صلوات الخمس تغسل ذلک». (1).
«اى اباذر، هر کس نگهدارد آنچه را ما بین دو ران او و آنچه را ما بین دو فک او است، داخل بهشت گردد.
ابوذر گوید: من عرض کردم که ما در آنچه زبانمان گوید مؤاخذه و بازخواست شویم؟
فرمود: آیا چیزى جز همان درو شده یزبانها است که مردم را به صورت در آتش دوزخ اندازد؟ تو پیوسته به سلامت هستى تا وقتى خموش باشى، و چون لب به سخن گشودى به سود یا زیانت نوشته شود.
اى اباذر به راستى که انسان لب به سخنى از رضوان (و موجبات رضایت و خشنودى) خدا بگشاید و همان وسیله شود تا رضوان حق را براى او تا روز قیامت بنویسند، و یا انسان در مجلسى سخنى بگوید تا مجلسیان را بخنداند و همان سبب شود تا در جهنمى سقوط کند به اندازه یفراخى ما بین آسمان و زمین.
اى اباذر واى بر کسى که داستانى به دروغ گوید تا مردم را بخنداند واى بر او! واى بر او! واى بر او!
اى اباذر هر کس خموشى گرفت نجات یافت پس ملازم خموشى باش، و هیچگاه از دهانت دروغى خارج نشود!
**سخنى درباره ی نماز، ص: 8@
اباذر گوید: من عرض کردم: توبه یمردى که عمدا دروغ گفته چیست؟ فرمود: استغفار و نمازهاى پنجگانه آن را مىشوید.»
دوم – درباره یامیدوار کنندهترین آیات در قرآن، روایت دیگرى نیز رسیده که از آن جمله روایتى است که مرحوم مجلسى از تفسیر فرات بن ابراهیم روایت کرده که وى از مردى به نام بشر بن شریح بصرى روایت کرده است وى گوید: به امام باقر (علیه السلام) عرض کردم که کدام آیه در قرآن امیدوار کنندهترین آیات است؟
امام (علیه السلام): «قوم تو در این باره چه مىگویند؟»
گفتم: آنها مىگویند که این آیه است: «یا عبادى الذین اسرفوا على انفسهم لا تقنطوا من رحمة الله…»
امام (علیه السلام): ولى ما خاندان مىگوئیم:
«و لسوف یعطیک ربک فترضى». (2).
– و در آینده آنقدر پروردگارت به تو ببخشد که تو راضى شوى.
آنگاه فرمود:
الشفاعة، والله الشفاعة، والله الشفاعة. (3).
و البته بر فرض صحت این روایت، باز هم مىتوان گفت این آیه نیز مربوط به شفاعت در آخرت و قیامت است، و از آنجا که شفاعت به همه کس نمىرسد، و تنها شامل کسانى مىشود که از عالم برزخ سالم بگذرند و دسترسى به رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) پیدا کنند، بدین جهت نماز که در دسترس ما است و هر انسانى مىتواند از این
**سخنى درباره ی نماز، ص: 9@
وسیله یالهى بهره برده و بدان چنگ زند، آیه ینماز امیدوار کنندهتر است.
در روایت دیگرى است که تمیم بن حذیم – یکى از اصحاب امیرالمؤمنین (علیه السلام)، از آن حضرت روایت کرده که امیرالمؤمنین در جمع یاران و اصحاب خود فرمود:
«أیة آیة فى کتاب الله أرجى لکم تکون فیها النجاة غدا؟»
«کدام آیه در قرآن امیدوار کنندهتر است؟»
و دنباله یحدیث اینگونه است که هر کس آیهاى خواند، یکى گفت: آیه یشریفه:
«ان تجتنبوا کبائر ما تنهون عنه نکفر عنکم سیئاتکم.» (4).
– «اگر از گناهان بزرگى که از آن نهى شدهاید اجتناب کنید ما بدیهاى شما را پاک کنیم.»
دیگرى گفت:
«ان الله لا یغفر ان یشرک به…»
سومى گفت:
«قل یا عبادى الذین اسرفوا على انفسهم لا تقنطوا من رحمة الله ان الله یغفر الذنوب جمیعا.»
و امیرالمؤمنین (علیه السلام) مىفرمود «خوب است ولى آیه یدیگرى در نظرتان نیست؟»
تا بالاخره در پایان فرمود:
«ما فى القرآن آیة ارجى عندى ان تکون فیها النجاة غدا من قوله «ما اصابکم من مصیبة فبما کسبت ایدیکم و یعفو عن کثیر» (5) فما جازى به فى الدنیا فقد جازى به، و ما عفا عنه فانه احلم و اکرم من ان یعفو عن شىء فى
**سخنى درباره ی نماز، ص: 10@
الدنیا ثم یعود فیه فى الآخرة.» (6).
«در قرآن پیش من آیهاى امیدوار کنندهتر از این آیه براى نجات در فرداى قیامت نیست که فرماید: «هر مصیبتى به شما رسد به خاطر کارى است که خود کردهاید، و خدا از بسیارى از آنها بگذرد.» پس آنچه را در دنیا کیفر داده که داده، و آنچه را گذشت کرده پس خدا بردبارتر و بزرگوارتر است از این که از چیزى در دنیا بگذرد و دوباره در آخرت آن را به حساب آورد!»
که باز هم مىتوان گفت این آیه نیز همانند آیه ینماز، فراگیر و همگانى نیست که در هر زمان و براى هر کس مورد استفاده و بهرهگیرى باشد، و الله اعلم.
سوم – نماز، گذشته از این که موجب آمرزش و پاک کردن گناهان مىشود، فوائد و ثمرات بسیار دیگرى هم دارد که به طور اجمال قسمتى از روایاتى را که درباره یفضیلت نماز و ثمرات و فوائد آن رسیده ذیلا براى شما نقل مىکنیم:
1) وسائل الشیعه، ج 12، ص 251.
2) سوره یضحى، آیه ی5.
3) بحارالانوار، ج 8، ص 57.
4) سوره ینساء، آیه ی31.
5) سوره یشورى، آیه ی30.
6) جامع الاخبار، ص 182 و تفسیر عیاشى، ج 2، ص 161.
