نماز به هیچ وجه با یوگا قابل قیاس نیست؛ زیرا یوگا صرفا نوعى ورزش همراه با تمرکز است و از آثار معنوى، فرهنگى و تربیتى و ارتباط با مبدأ هستى کاملا تهى است؛ در حالى که نماز جامعترین و کاملترین راه پرواز از جهان ماده و پیوستن به معبود و معشوق حقیقى و کمال و جمال مطلق است.
هر یک از شرایط، اجزاء، اقوال و افعال نماز، داراى معانى و اسرارى عظیم و دربردارنده اصول تربیتى و پیام آور فرهنگى خاص هستند که هیچ یک از آنها، در یوگا وجود ندارد. به نظر مىرسد آنچه باعث این مقایسه نادرست شده چند چیز است:
1- این که غالبا نمازهاى ما حقیقى و با حضور قلب و آداب باطنى نیست، و چون به ژرفاى نماز راه نیافته و نماز در سویداى دل ما رسوخ
**یکصد و ده پرسش و پاسخ دربارهى نماز، ص: 172@
نکرده است، با حرکات دیگرى که با نگرش سطحى مشابه مىنماید یکسان انگاشته مىشود!
2- بىتوجهى به اسرار و روح نماز و تعالیم و پیامدهاى معنوى، تربیتى، روحانى، دنیوى و اخروى هر یک از اجزاء و شرایط آن، باعث پناه بردن به ارزشهایى چون یوگا مىشود.
باید بدانیم که یوگا تنها یک ورزش براى تقویت بعدى از ابعاد درونى انسان است و براى عبادات و نیایش و شکرگزارى آفریدگار نیست.
