در منطق روشنگر قرآن و آموزگاران راستین آن، اثر پالاینده و نقش سازنده و اصلاحى نماز و نیایش، به همان میزان روح و معنویت نماز و رعایت شرایط و پیش نیازهاى آن از سوى نمازگزار است؛ به همین جهت هر نمازى همان اندازه در رشد معنوى و بهبود اخلاقى انسان اثر مطلوب مىنهد که نمازگزار در رعایت مقدمات و شرایط درست بودن نماز و داشتن عرفان و اخلاص و روح و مغز براى آن بکوشد.
این حقیقت به گونهاى دقیق است که فرد و خانواده و جامعه و مدیریت نمازگزار مىتواند با مطالعهى اندیشه و منش و روش و رفتار خود و برنامهریزى و سیاست و نگرش بر آمار آسیبهاى گوناگون اجتماعى و کجخلقىهاى سیاسى و ناهنجاریهاى قضایى و خدشهدار شدن امنیت جان و مال و آزادى شهروندان و نقض حقوق و کرامت بشر در میان آنها یا بهبود آن، دریابد که نماز و نیایش آنها داراى روح و جان و مغز و معنویت و در نتیجه اثر تربیتى و اصلاحى است یا تنها آداب و رسوم و قالب و ظاهرى و تحمیلى است و فاقد روح و مغز و معنا؟
آیا شرایطى فراهم آوردهاند که نماز و نیایش آنها در میدانهاى گوناگون زندگىشان اثر تربیتى و اخلاقى و انسانى نهد و در بارگاه خدا پذیرفته گردد یا نه؟
امام صادق در این مورد فرمود:
«من أحب أن یعلم أقبلت صلوته أم لم تقبل فلینظر هل منعت صلوته
**زلال جارى نماز و نیایش در آیینهى قرآن و روایات، ص: 35@
عن الفحشاء و المنکر؟ فبقدر ما منعته قبلت منه؛» (1).
کسى که دوست دارد بداند آیا نماز و نیایش او پذیرفته است یا نه؟ باید نیک بنگرد که آن نماز او را از زشتى و گناه بازداشته است یا نه؟ به همان اندازهاى که نمازش او را از گناه و زشتى باز داشته و به خدا نزدیک کرده است، همان اندازه پذیرفتهى بارگاه خداست.
1) مجمع البیان / ج 4 / ص 285؛ بحارالانوار / ج 16 / ص 205؛ ج 82 / ص 198.
