مسلمانان در هر شهر علاوه بر نمازهاى جماعت و جمعه، دو روز دیگر سال، براى نماز اجتماع مى کنند و در پرتو توحید، وحدت و اتحاد خویش را محکم تر مى سازند. این نمازها در دو مقطع حساس زمانى یعنى روز عید فطر (پایان ماه مبارک رمضان) و عید قربان (هنگام حج و قربانى) انجام می گیرد و همانند نماز جمعه دو خطبه دارد اما پس از انجام نماز ایراد مى شود که امام جمعه در آن دو خطبه پس از حمد و سوره و بعد از صلوات بر پیغمبر اکرم صلى الله علیه وآله وسلم مسائل سیاسى، اجتماعى و اقتصادى کشور و منطقه را مطرح و راه حل آن ها را ارائه مى کند. ماه مبارک رمضان به مراسم عید فطر ختم مى شود تا این فریضه فردى را با یک حرکت اجتماعى تکمیل کند.
مسلمانان در عید فطر موفقیت خود را در روزه داشتن ماه رمضان جشن مى گیرند. نماز عید فطر هم عبادتى دسته جمعى است و هم نمونه اى از همبستگى سیاسى و اجتماعى و هم نشان دهنده شکوه و اقتدار اسلام است. به همین جهت برپایى نماز عید فطر در درجه اول از وظایف حکومت اسلامى است. و اگر حکومت اسلامى مستقر نباشد مسلمانان خود مى توانند این آیین را بر پا دارند.(1) از این رو دشمنان اسلام به این نکته توجه کرده اند و هشدار داده اند تا زمانى که مسلمانان با یک زبان به سوى یک قبله با صفوف فشرده و گرد خانه کعبه طواف مى کنند و یا نماز مى خوانند، هرگز نمى توانیم بر آن ها غلبه کنیم.(2) به همین دلیل نماز نشان شوکت و قدرت امت اسلامى است. هدف از نماز عیدفطر: 1. اجتماع و گردهمایى 2. پرداخت زکات و رسیدگى به فقرا. 3. رغبت و گرایش به خدا 4. تضرع به درگاه پروردگار است. همه این موارد ناظر به بُعد معنوى و عرفانى این نماز و مراسم عبادى است؛ زیرا از یک سو اثر عمیق معنوى در نمازگزاران دارد و به رشد معنوى آنان کمک مى کند و هم به آثار اجتماعى و فوایدى که به مردم مى رسد توجه دارد. مردم با پرداخت زکات فطره در روز عید فطر به مستمندان و بینوایان یارى مى رسانند. به این سبب، عید فطر را عید فقرا هم مى گویند. از آثار تربیتى و سازنده نماز عید فطر این است که در آن اجتماع انسان به یاد خدا و قیامت و نیازمندى خویش به رحمت الهى مى افتد و صحنه قیامت را در نظرها مجسم مى کند. در روایت است که على علیه السلام روز عید فطر در خطبه اى که مى خواند، خطاب به مردم فرمود: اى مردم! در این روز نیکان پاداش مى گیرند؛ در این روز بدکاران زیان مى بینند. این روز شبیه به قیامت است؛ با بیرون آمدنتان از خانه ها و حرکت به سمت مصلّى، بیرون آمدنتان از قبرها را به یاد آورید.(3) با توقف خود در مصلى و انتظار نماز توقف در حضور خدا و قیامت را به خاطر آورید. و با بازگشت خود به خانه ها بازگشتتان را به خانه هاى خود در بهشت یا جهنم به یاد آورید. به راستى که از وحدت و یکپارچگى مسلمانان در نماز عید فطر است که انسان را به یاد خدا و قیامت مى افتد. هراس لیو نویسنده و دانشمند انگلیسى چنین مى نویسد: چیزى که مرا به اعجاب و شگفتى واداشت مشاهده کامل ترین درجه مساوات و وحدت و هماهنگى بین مسلمانان بود و آن هنگامى بود که در روز عید فطر در مسجد «وولنگ» در لندن حضور یافته و این امر در من اثر عجیب و بى سابقه اى بخشید در این مکان افراد از طبقات گوناگون گرد هم آمده و با تمام اختلافى که از لحاظ رتبه و مقام دارند به یک وضع و در یک ردیف قرار گرفته و چنان اختلاط و امتزاج یافته اند که گویى همه با یکدیگر برابرند؛ در این جا بسیارى از رجال و بزرگان را مى بینید که از بلاد مختلف گرد هم جمع شده و با خلوص نیت و عطوفت و صمیمیت در کنار یکدیگر قرار گرفته و تمرین وحدت و توحید و یکتاپرستى مى کنند و مراسم پر شکوه نماز عید فطر را انجام مى دهند.(4).
1) نماز از دیدگاه قرآن و عترت.
2) سرود یکتاپرستى، ص 132.
3) پرتویى از اسرار نماز، صص 238 -236.
4) نماز از دیدگاه دانشمندان و متفکران، ص 68.
