نماز و نیایش به خاطر نقش تربیتى و پیوند دادن انسان با خدا و معنویت، شیطان را از انسان دور و دمدمههایش را در نمازگزار بىاثر مىسازد.
پیامبر در این مورد فرمود:
«الصلاة تسود وجه الشیطان، و الصدقة تکسر ظهره، و التحاب فى الله یقطع دابره؛ فاذا فعلتم ذلک تباعد منکم کمطلع الشمس من مغربها؛» (1).
نماز و نیایش خالصانه و عارفانه با خدا، چهرهى شیطان را سیاه مىکند، و صدقه و دهش، کمر او را مىشکند، و دوستى در راه خدا، دم او را مىبرد، و آن گاه
**زلال جارى نماز و نیایش در آیینهى قرآن و روایات، ص: 111@
که چنین رفتار کردید، آن موجود پلید و تاریک اندیش به فاصلهى خاور تا باختر از شما دورى مىجوید.
از برخى سخنان حکمتآموز پیامبر چنین دریافت مىگردد که: فرد گسستهى از نماز و نیایش، در روز رستاخیز با «قارون» و همانندهاى او برانگیخته خواهد شد؛ چرا که انسان با گسستن از خدا، در اندیشه و منش و رفتار، بسان «قارون» و «فرعون» و «هامان» – که از پلیدترین استبدادگران و خودکامگان تاریخ بودند – مىشود و به مقررات خدا و حقوق مردم بها نمىدهد و در نتیجه همدم و همراه آنان مىگردد.
اهمیت و نقش و ویژگى نماز در تربیت انسان و اثرگذارى آن در سرنوشت دیگر اعمال او از نظر پیامبر به گونهاى است که در روز رستاخیز نخست به نماز و نیایش انسان مىنگرند، آن گاه به کارهاى دیگر عبادى و دینى او.
به همین جهت است که اگر نماز و نیایش انسان چنگى به دل زد، سایر اعمال او را در پروندهاش خواهند دید، وگرنه بىفایده است و گویى ارزش دیدن نخواهد داشت.
در این مورد از بزرگ پیشواى توحید و تقوا، پیامبر گرامى آوردهاند که فرمود:
«اول ما ینظر فى عمل العبد فى یوم القیامة فى صلاته؛ فان قبلت نظر فى غیرها و ان لم یقبل لم ینظر فى عمله بشىء؛» (2).
**زلال جارى نماز و نیایش در آیینهى قرآن و روایات، ص: 112@
نخستین چیزى که از مجموع کارکرد بندگان خدا در روز رستاخیز مورد نگرش و بررسى فرشتگان قرار مىگیرد، نماز و نیایش اوست؛ اگر نماز و نیایش او، مورد پذیرش بارگاه خدا گردید، به دیگر کارهاى او هم نظر مىکنند وگرنه دیگر به آنها توجهى نخواهد شد.
و نیز در اهمیت نماز و نیایش در روز رستاخیز و حسابرسى فرمود:
«اول ما یحاسب به الصلاة؛» (3).
نخستین چیزى که مورد محاسبه قرار مىگیرد نماز است.
و نیز در زیبا و با معنویت و کامل خواندن نماز و نیایش فرمود:
«الصلاة میزان فمن أوفى استوفى؛» (4).
نماز، بسان میزان است، کسى که آن را به صورت کامل انجام دهد پاداش کامل مىگیرد.
1) نهج الفصاحة / ح 1877.
2) مستدرک الوسایل / ج 1 / ص 173.
3) نهج الفصاحة / ح 979.
4) نهج الفصاحة / ح 1876.
