نماز جمعه و نماز جماعت دو نماد عینى نماز است، که درباره جایگاه و ارزش آن، تنها به دو حدیث بسنده مى کنیم:
1. نماز جمعه
امام على علیه السلام مى فرماید:
ولا تسافر فى یوم جمعه حتى تشهد الصلاة الا فاصلاً فى سبیل الله
روز جمعه – پیش از حضورت در نماز جمعه – مسافرت مکن، مگر انگیزه و هدف سفرت الهى باشد.(1).
2. نماز جماعت
امام صادق علیه السلام در پاسخ شخصى که از ایشان مى پرسد: که نماز فرادى، در مسجدى که ثواب هر رکعت آن معادل هزار رکعت نماز است، بهتر است یا نماز جماعت در مسجد محلى که از امتیاز کمى برخوردار است؟
امام مى فرماید: «نمازت را با جماعت بخوان.»(2).
نماز جمعه و جماعت، تمرین مداوم «اتحاد» و «برادرى» در قلب حیات دینى و معنوى است.
مسلمانان، با هر عقیده اى که دارند، با هر اندیشه اى که در سر مى پرورانند – که ممکن است، حتى با یکدیگر متضاد باشد – دو شادوش هم به نماز مى ایستند، تا متذکر شوند اختلاف اندیشه شان، به معناى در هم شکستن «اتحاد» بین آن ها نیست.
پیامبراکرم صلى الله علیه وآله وسلم در سخنى گهربار، به نقش «نمازهاى جماعت» در «آفرینش وحدت» اشاره مى کند:
یا ایهّاالناس اقیموا صفوفکم، و امسحوا بمناکبکم لئلا یکون بینکم خلل و لا تخالفوا فیخالف الله بین قلوبکم.(3).
اى مردم صف هایتان را منظم کنید و دوش به دوش هم بایستید تا فاصله و جدایى خللى میان شما نباشد، و نامرتب نباشید وگرنه خداوند دل هاى شما را از یکدیگر دور مى گرداند.
از سویى دیگر، این «سنت وحدت آفرین» را موجب «نومیدى شیاطین» از «پیروان دین» معرفى مى کند:
سووّا بین صفوفکم، و حاذوا بین مناکبکم لا یستحوذ علیکم الشّیطان
میان صف ها را پر کنید، دوش به دوش یکدیگر بایستید تا شیطان بر شما غلبه نکند.(4).
در بعضى تفاسیر نیز، در پاسخ به این پرسش که:
اگر به هر سو رو مى کنیم، خدا آن جاست:
فَأَینَما تُوَلّوُا فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ (بقره/ 115)
پس توجه به قبله، چه لزومى دارد؟
آمده است:
«توجه به قبله، هرگز مفهومش محدود کردن ذات پاک خدا در سمت معینى نیست، بلکه از آن جا که انسان یک وجود مادى است و بالاخره باید به سویى نماز بخواند، دستور داده شده است که همه به یک سو نماز بخوانند، تا وحدت و هماهنگى در صفوف مسلمین پیدا شود و از هرج و مرج و پراکندگى، جلوگیرى به عمل آید.»(5).
پس مى بینیم، بعضى از اندیشمندان، «فلسفه قبله» را نیز، «وحدت» و «یکرنگى و یکدلى» تفسیر کرده اند.
1) ص 4784، فرهنگ آفتاب.
2) روایت 10683، ج 8، وسایل الشیعه.
3) سیره نبوى، ص 429.
4) همان مدرک، ص429.
5) ص 415، ج1، تفسیر نمونه.
