در سازندگى تربیتى نماز و نیایش همین بس که نماز و یاد خدا در تمام زندگى انسان با او همراه است، و در همهى زمینهها همگام و همراه با کارهاى شایسته است.
آرى، نماز و نیایش انسان، در کنار تلاوت او خواهد بود.
در کنار روزه و رمضان او خواهد بود.
در کنار زکات و پرداخت حقوق مالى او خواهد بود.
در کنار حج و زیارت او خواهد بود.
در کنار جهاد و تلاش او خواهد بود.
در کنار امر به معروف و نهى از منکر او و مبارزهاش در راه آزادى و حقوق بشر و نهادینه شدن قانون خواهد بود؛ چرا که تلاوت قرآن، گرفتن روزه، پرداخت زکات، انجام حج، تلاش و جهاد در راه خدا و دعوت به جامعه به نیکى و هشدار از زشتى و ستم و مبارزه در راه آزادى و حقوق بشر و زدودن روشهاى استبدادى و انحصارى از جامعه، با ایمان به آزادى و معنویت و نماز و رابطهى دوستانه با خدا عمق و محتوا خواهد داشت و بدون معنویت و نماز و ایمان واقعى، محتوا و ارزش و اعتبارى نخواهد داشت.
اگر همهى این کارهاى شایسته و سودبخش، بهرهاى از پاک روشى و صلابت و عطرى از صداقت و سازندگى و جلوهاى از فضیلت و معنویت و بشر دوستى با خود داشته باشد، در کنار نماز و رابطهى خالصانه با خدا خواهد داشت، نه بدون آن؛ چرا که در نماز و نیایش راستین، تلاوت قرآن هست، بهداشت و تعاون هست، عبادت و
**زلال جارى نماز و نیایش در آیینهى قرآن و روایات، ص: 115@
سیاست و مدیریت درست هست، مبارزه با نفس و جهاد با استبداد و رعایت حقوق دیگران و به یک کلام، همهى کارهاى شایسته موج مىزند، نه بدون نماز و نیایش و یا بدون رابطهى معنوى با خدا.
به همین جهت است که پیامبر در مورد نقش راستى در منطق و منش و رفتار نمازگزاران فرمود:
«لا تنظروا الى کثرة صلاتهم و صومهم و کثرة الحج و المعروف و طنطنتهم باللیل، و لکن انظروا الى صدق الحدیث و اداء الأمانة؛» (1).
در شناخت و داورى درست در مورد مدعیان ارزشمدارى و اصولگرایى، به فزونى نماز و روزه، و حج پیاپى و امر و نهى اقتدارگرایانه و سخت، و دعا و زمزمههاى شبانهى ظاهرى آنان ننگرید؛ بلکه به اثر مثبت آنها در منطق و منش و ابعاد گوناگون زندگى آنان بنگرید، و ببینید چه قدر در گفتار خود راستگو هستند و در زندگى، چه اندازه امانتدار و درستکارند.
آرى، باید دید که این نماز و نیایش در زبان و منطق و منش آنان چه قدر اثر نهاده است و تا چه اندازه در برابر چشم دنیا حقوق بشر را رعایت مىکنند؛ چرا که اگر نماز فرد و جامعه و مدیریت و حکومتى، نمازى آگاهانه و حقیقى و خالصانه باشد، نه سوداگرانه و ابزارى، باید آنان را از زورمدارى و پایمال ساختن حقوق مردم باز دارد.
1) بحار / ج 68 / ص 19.
