امام باقر علیه السلام مى فرماید:
«بنى الاسلام على خمسة اشیاء على الصلوة و الزکاة و الصّوم و الحج و الولایة. قال زرارة فقلت: و اى شى ء من ذلک افضل قال: الولایة، لانها مفتاحهن والوالى هو الدلیل علیّهن… اما لو انّ رجلاً قام لیله و صام نهاره و تصدق بجمیع ماله و حج جمیع دهره و لم یعرف ولایة ولى الله فیوالیه و یکون جمیع اعماله بدلالته الیه ما کان له على الله حق فى ثوابه و لا کان من اهل الایمان.»(1).
اسلام بر پنج چیز بنا شده است، نماز، زکات، حج، روزه و ولایت؛ زُراره از امام علیه السلام سؤال کرد، کدام یک از این ها افضل است؟ حضرت فرمود: ولایت (و رهبرى امام معصوم علیه السلام و جانشینان آن ها که فقها هستند) براى این که ولایت و رهبرى کلید نماز و زکات و روزه و حج مى باشد و ولى و حاکم عادل اسلام حجت (راهنما و باعث عمل شدن) به آن چهار حکم الهى دیگر است. بعد فرمود:
اگر کسى شب ها به عبادت بپردازد و روزها روزه بگیرد، و تمام مالش را در راه خداوند سبحان صدقه بدهد و تمام عمرش را حج برود و لکن ولایت و رهبرى ولىّ خدا را نشناسد تا او را دوست بدارد (و اطاعتش کند و اعمالش را طبق رهبرى او انجام دهد) هیچ ثوابى از طرف خداوند بزرگ به او داده نمى شود و از اهل ایمان هم به شمار نمى آید.
امام سجاد علیه السلام در این مورد مى فرماید: «… لو انَّ رجلاً عَمَرَ ما عَمَرَ نوح فى قومه، الف سنة الا خمسین عاماً، یصوم النهار و یقوم اللیل فى ذلک المکان ثم لقى الله بغیر و لایتنا، لم تنفعه ذلک شیئاً.»(2).
اگر کسى عمر حضرت نوح علیه السلام که نهصد و پنجاه سال بود داشته باشد و در این مدت شب ها عبادت کند و روزها روزه دار باشد، در حالى که ولایت و محبت ما را نداشته باشد (و مطیع امر و دستورات اهل بیت علیهم السلام نباشد) روز قیامت که خداوند سبحان را ملاقات مى کند این عبادت ها براى او هیچ فایده اى ندارد.
نماز بى ولایت، بى نمازى است
تعبد نیست، نوعى حقه بازى است
ولایت چیست؟ در خون غوطه خوردن
کلید سینه بر مولا سپردن
طلا آن گه طلاى ناب گردد
که در هُرم ولایت آب گردد
در روایات بسیار آمده است: هنگامى که امیرالمؤمنین، حضرت على علیه السلام در مسجد مشغول نماز بود، سائلى از مردم درخواست کمک کرد. کسى به او چیزى نداد و على علیه السلام در حالى که در رکوع نماز بود انگشتر خود را به او بخشید؛ سپس این آیه شریفه نازل شد: «اِنَّما وَلِیُّکُمُ اللهُ وَ رَسُولُهُ وَالَّذینَ ءَامَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلوةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکوةَ وَ هُمْ راکِعوُنَ.»(3)؛ سرپرست و ولى شما، تنها خداست و پیامبر او و آن ها که ایمان آورده اند؛ همان طور که نماز را برپا مى دارند و در حال رکوع زکات مى دهند.
نماز بدون شناخت امام معصوم علیه السلام و بدون پیروى از او بى فایده است، آن ها که براى کشتن امام حسین علیه السلام به کربلا رفته بودند، تارک الصلوة نبودند، بلکه نماز جماعت مى خواندند و امثال یزید و معاویه امام جماعت آن ها بودند.(4).
رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم فرمود: کسى که نماز بخواند و در آن بر من و اهل بیتم صلوات نفرستد نمازش پذیرفته نمى شود.(5).
سید بن طاووس در کتاب «جمال الاسبوع» از امامان معصوم علیه السلام روایت کرده است که: هر که ثواب نماز خود را به رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم و على علیه السلام و اوصیاى پس از آن حضرت هدیه کند، خداوند ثواب نمازش را آن قدر افزایش دهد که از شمارش آن نفس قطع مى گردد و پیش از آن که روح از بدنش جدا شود به او گفته مى شود: هدیه تو به ما رسید و امروز روز پاداش و تلافى (نیکى هاى) توست؛ دلت خوش و چشمت روشن باد به آن چه خداوند برایت مهیا فرموده است و گوارایت باد به آن چه که رسیدى. راوى مى گوید: به امام علیه السلام عرض کردم: چگونه نمازش را هدیه نماید و چه بگوید؟ فرمود: نیت کند ثواب نمازش را براى رسول خدا صلى الله علیه وآله وسلم و…(6).
عبادت زمانى ارزش دارد که همراه با شناخت رهبر آسمانى و پیروى از او باشد و نماز منهاى ولایت، نماز نیست. حضرت على علیه السلام گرفتار عده اى نمازخوان جاهل بود که در تاریخ به نام خوارج معروف اند کسانى که پیشانى آن ها به خاطر سجده هاى مکرر و طولانى، پینه بسته بود اما در برابر على علیه السلام قیام کردند و بر او شمشیر کشیدند.(7).
عاشقى یعنى در آتش سوختن
از ولایت معرفت آموختن
1) سفینةالبحار، باب ولى، وسائل الشیعه، ج1، ص 91.
2) وسائل الشیعه، ج1، ص 93.
3) سوره مائده، آیه 55.
4) تفسیر نماز، ص 39.
5) کنزالعرفان فى فقه القرآن، ج1، ص 141.
6) مکیال المکارم، ج2، ص373.
7) ر.ک، تفسیر نماز، ص39.
