أذان این سروش غیبى و این نداى آسمانى و ملکوتى یک اعلان عمومى و معنوى جهت آمادگى براى نماز و انجام فریضه ى بزرگ الهى است.
خود این عمل استحبابى که پیشگفتار و پیش درآمد نماز شمرده مى شود داراى اسرار و نکات قابل ملاحظهاى مىباشد که پس از بررسى فلسفه اصل تشریع آن به جزئیاتش خواهیم پرداخت:
اذان، این نواى آزادىبخش و رهائى آفرین یکى از نوآوریهاى اسلام و یکى از شعائر ارزنده و سازندهاى به شمار مىآید که قبل از اسلام سابقهاى نداشته است و این بانگ رهائى بخش و این نواى معنوى و
**سیرى در اسرار نماز، ص: 10@
آسمانى که ترنم او تار قلوب مؤمنان و شیفتگان و عاشقان خدا و معبود حقیقى است یکى از وظایف و عبادات مسلمانان مىباشد که در هر شرایطى باید اجراء گردد و ترک آن مسئولیت همگانى مسلمانان را، ایجاب مى کند.
مرحوم علامه حلى یکى از فقهاى نامدار اسلام در قرن هفتم هجرى در کتاب ارزشمند «نهایة الاحکام» مىگوید: «اگر مساجد مسلمانان، متعدد گردید و گرد آمدن مسلمانان در یک محل امکان پذیر نشد به تعداد کافى موذن و اعلام کننده ى نداى آسمانى تعیین مى گردد تا به موقع، اعلام حضور در نماز نمایند و احتیاجات مالى آنان از بیت المال تأمین مى گردد تا این شعار جاودان اسلامى دچار وقفه و تعطیلى نگردد.»(1).
این حکم و این فتواى با ارزش از یک فقیه نامدار اسلامى ما را به اهمیت این وظیفه ارزشمند الهى آگاه مىسازد و ما را وا مىدارد که بررسى و تحقیق کوتاهى در مورد این برنامه آموزشى اجتماعى و سیاسى اسلام نیز انجام دهیم مسئلهاى که کمتر به آن، پرداخته و توجه گردیده است.
نخستین عملى که پیامبر عالیقدر اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) پس از سالها مهاجرت و شکنجه و تبعید، هنگام فتح پیروزمندانه مکه در زمینه پیکار فکرى با عقاید مشرکین در مکه انجام داد این بود که دستور داد
**سیرى در اسرار نماز، ص: 11@
پشت بام کعبه «أذان» بگویند و دستور به أذان به این معنا بود تا صداى پیروزى حق بر باطل اعلام گردد و نواى دلپذیر آسمانى بر صداهاى مادى شرک و بت پرستى و طاغوتگرى پیروز گردد و نواى الهى، صداى حاکم و غالب گردد و این دستور پیامبر اسلام به ما مىفهماند که بانک اذان، شعار مملکت اسلامى و الهى است و کشور اسلام و ایمان، به وسیله اذان از مناطق کفر و شرک متمایز مىگردد.
مستحب است کسى را که براى اذان گفتن معین مى کنند: عادل وقت شناس بوده و صدایش بلند باشد و اذان را در جاى بلند بگوید.(2) (توضیح المسائل)
مستحب است هنگام اذان رو به قبله بایستد و با وضو یا غسل باشد و دستها را به گوش بگذارد و صدا را بلند کند و بکشد. و بین فصول اذان، فاصله بیندازد و بین آنها حرف نزند.
اذان یک اعلان عمومى و یک دعوت همگانى آسمانى، به منظور انجام دادن فریضههاى عبادتى شبانه روزى اسلام مىباشد.
هنگامى که نواهاى آن به گوش فرد مؤمن و خدا شناس مىرسد اوتار قلب او با نواى اذان هماهنگ گشته و او را به قیام بر وظیفه اسلامى خود تشویق و تحریک مىکند، از ماده مىرهد و به معنى و واقعیت زندگى سوق و تشویق مىکند. اذان در لغت به معناى اعلام و
**سیرى در اسرار نماز، ص: 12@
آگهى دادن آمده است و در قرآن مجید در چندین مورد در همین معنا به کار رفته است.
و در اصطلاح شرعى یکى از سنن و شعائر و مستحبات با ارزش و آموزنده اسلامى است که به دستور وحى به ما رسیده است گفتارهاى بىسند که برخى از برادران اهل سنت درباره آن اظهار مى دارند مدرک قابل اعتمادى ندارد.(3).
طبق عقیده حق و صراحت قرآن مجید گفتارهاى تشریعى و کردارهاى تعبدى پیامبر اسلام همه جنبهى وحى و صورت الهام از مبداء غیب را دارند آن بزرگوار در این زمینهها از خویشتن، کوچکترین سخنى را ندارد.
1) نهایة الاحکام، علامه حلى (قدس سره الشریف).
2) و أذن للناس یوم الحج الأکبر (سوره توبه)، فأذنوا بحرب من الله – سوره بقره، و أذن مؤذن أیتها العیر إنکم لسارقون – (سوره یوسف).
3) جواهر الکلام، اثر فقیه معروف شیخ محمد صاحب جواهر.
