چنین به نظر مىرسد که انجام نماز و نیایش در روز بیشتر از شب سفارش شده است.
شاید بدان جهت که انسان در غوغاى روز و وسوسههاى گوناگون آن، بیشتر نیاز به یک نیروى معنوى براى سلامت اندیشه و روان و رفتار، از خواب و آرامش شب دارد، به ویژه که ممکن است بیشتر ساعتهاى شب در خواب باشد و از انگیزهها و عوامل لغزاننده در امان بماند.
قرآن در این مورد مىفرماید:
«و اقم الصلوة طرفى النهار و زلفا من اللیل ان الحسنات یذهبن السیئات ذلک ذکرى للذاکرین –
**زلال جارى نماز و نیایش در آیینهى قرآن و روایات، ص: 66@
واصبر فان الله لا یضیع اجر المحسنین -» (1).
و در دو سوى روز – که آغاز و انجام آن باشد – و نیز آغازین ساعات شب، نماز را بر پا دار، چرا که نیکىها و کارهاى شایسته، آثار زشت و تباهگر بدىها را از میان مىبرد.
این بیان روشن براى پند گیرندگان و کسانى که درست مىاندیشند، پندى است جاودانه.
و تو اى پیامبر! شکیبایى پیشه ساز که خدا پاداش نیکوکاران را تباه نمىگرداند.
و نیز مىفرماید:
«حافظوا على الصلوات و الصلوة الوسطى و قوموا لله قانتین.
فان خفتم فرجالا او رکبانا فاذا امنتم فاذکرو الله کما علمکم ما لم تکونوا تعلمون -» (2).
در تمامى نمازها، به ویژه نماز میانه، مراقب باشید و فروتنانه براى پرستش خدا و عمل به دستورات او به پاخیزید.
و اگر از شرارت دشمن یا خطرى جدى بیمناک شدید، و نتوانستید به گونهاى شایسته و بایسته، نماز بخوانید، در آن صورت، پیاده و در حال راه رفتن یا سواره، نماز بگزارید؛ و آن گاه که آسوده خاطر شدید، خدا را یاد کنید و همان سان نماز بگزارید که خدا آن را ضمن آنچه نمىدانستید به شما آموخت.
دلیل این سفارش بیشتر به نماز و نیایش در هر شرایط و موقعیتى آن است که انسان در ساعتهاى روز و در حال بیدارى، بیشتر مورد
**زلال جارى نماز و نیایش در آیینهى قرآن و روایات، ص: 67@
هجوم هوسها و وسوسههاى شیطانى و دمدمههاى همنوعان بىفرهنگ از درون و برون دنیاى وجود خویش قرار مىگیرد، و گویى به همین جهت است که خداى فرزانه نماز و نیایش را براى آغاز روز، نیمهى روز، و پایان روز مقرر مىدارد، تا انسان مترقى و کمالجو به برکت نماز و یاد خدا در دام هوس فکرى، فرهنگى، هنرى، اخلاقى، اجتماعى، اقتصادى، سیاسى و قضایى گرفتار نگردد.
و نیز شاید بدان دلیل در روایات براى حضور در نماز و نیایش گروهى و عمومى بسان نماز جماعت، سفارش شده است، که در ساعات فراغت و تعطیل – بسان شب و روز جمعه و تعطیل – امکان لغزش و قانونشکنى بیشتر است و شیطان و شیطان صفت، آسانتر به سراغ انسان مىآید، و حضور در نماز و نیایش عمومى – اگر سرشار از معنویت و اخلاص باشد، و حساب شده و با شرایط کامل فکر و منطق و منش و رفتار امام جماعت و جمعه برگزار گردد، و از آن به عنوان یک ابزار براى هدفهاى پنهان زورمدارى و فرصت فریب و ریا و عوامبازى بهرهگیرى نگردد، مىتواند روح و دل انسان کمالجو و آزادمنش را از وسوسههاى ابلیسى و دمدمههاى نفسانى و تحریکات بداندیشان و خودکامگان در امان دارد.
1) هود / آیههاى 114 – 115.
2) بقره / آیههاى 238 – 239.
