اسرار تطهیر با آب و خاک

بعض از اهل معرفت گوید که «طهور یا با آب است، که سر حیاتى است، که آن اصل علم است براى مشاهده‏ى حى قیوم تعالى؛ قال تعالى: و انزلنا من السماء ماء طهوراً لنحیى به،(1) و قال جل و علا: و ینزل علیکم من السماء ماء لیطهرکم به و یذهب عنکم رجز الشیطان؛(2) و یا خاک، که آن اصل نشئه‏ى انسان است؛ قال عز من قائل: منها خلقناکم،(3) و قال جل و علا: فلم تجدوا ماء فتیمموا صعیداً طیباً.(4) و این براى آن است که تفکر کنى در ذات خود، و معرفت پیدا کنى که کى تو را ایجاد فرموده و از چه آفریده و براى چه ایجاد کرده؛ پس خاضع او شوى و تکبر را از سر بگذارى، زیرا که خاک اصل در ذلت و مسکنت است.» انتهى.(5).

نویسنده گوید: اصل آب رحمت اطلاقى وجود است؛ قال تعالى: و جعلنا من الماء کل شى‏ء حى.(6).

و عن الصادق علیه‏السلام: تقدم الى الماء تقدمک الى رحمة الله.(7) و آن اصل تجلى ذاتى است بى‏تعلق به مرآت و تعین در مجالى آیات.

پس سالک الى الله اگر یافت طریقى به تجلى فیض اطلاقى و مشاهده‏ى جمال بى‏تحدید به مثال، به آن تجلى تطهیر مقادم وجود خود کند براى وصول به بساط قرب؛ چنانچه رسول خدا صلى الله علیه و آله در وضوء معراج

**سر الصلوة، ص: 42@

فرمود؛ و اشاره‏اى به آن مى‏آید، انشاءالله. و توجه نکند به صعید که اصل تقیید و تحدید است. و اگر فاقد شد ماء سر وجود را، پس در مرآت تعین صعیدى و تجلى تقییدى بعض از آن محال را تطهیر کند و در کسوه‏ى تقیید، سر وجود را مشاهده کند، فان التراب احد الطهورین(8) و رب الماء هو رب الصعید.(9) قال تعالى: هو الذى فى السماء اله و فى الارض اله.(10) پس سر وضوء اضمحلال کثرات است در عین جمع؛ و تیمم رؤیت وحدت است در کسوه‏ى کثرت. و سر این سر وضوء رؤیت حق است و نفى غیر: هو الاول و الآخر و الظاهر و الباطن.(11) و تیمم رؤیت ذات مقدس است در کسوه‏ى غیر: لو دلیتم بحبل الى الارض السفلى، لهبطتم على الله.(12).

و بالجمله، وضوء دست و رو شستن از ما سوى است: الا من اتى الله بقلب سلیم. و تیمم رؤیت او است در آینه‏ى اشیاء، ما رأیت شیئاً الا و رأیت الله معه او فیه(13) – داخل فى الاشیاء لا کدخول شى‏ء فى شى‏ء.(14).

و ایضاً وضوء تطهیر به آب است قبل التنزل؛ و تیمم تطهیر به آن است پس از تنزل؛ و از این جهت احد الطهورین است به مقتضاى سرایت حکم باطن به ظاهر و غیب به شهادت. و ایضاً وضوء تطهیر از نقایص و حدود است، ف ما اصابک من حسنة فمن الله و ما اصابک من سیئة فمن نفسک.(15) و تیمم

**سر الصلوة، ص: 43@

رجوع نقایص است به حق، بالعرض: قل کل من عند الله.(16).

1) «و از آسمان آبى پاک کننده فرو فرستادیم تا بدان زنده کنیم…» (فرقان / 49).

2) «و بر شما از آسمان آبى فرود مى‏آورد تا بدان تطهیرتان کند و پلیدى شیطان را از شما بزداید.» (انفال / 11).

3) «از آن (خاک) آفریدیمتان.» (طه / 55).

4) «… پس اگر آب نیافتید بر خاک پاک تیمم کنید.» (نساء / 43 و مائده / 6).

5) اسرارالعبادات و حقیقة الصلوة، قاضى سعید قمى، ص 16.

6) «و از آب هر چیز زنده‏اى را آفریدیم» (انبیاء / 30).

7) «به آب نزدیک شو همانند آنکه به رحمت خدا نزدیک مى‏شوى.» مصباح الشریعة، باب 10. بحارالانوار، ج 77، ص 339، «کتاب الطهارة»، «ابواب الوضوء»، باب 6، حدیث 16.

8) «که همانا خاک یکى از دو پاک کننده است.» آخوند خراسانى (ره) در کفایة الاصول ج 1، ص 130، این روایت را بدون ذکر سند و نام معصوم علیه‏السلام بدین صورت آورده است: قوله علیه‏السلام التراب احد الطهورین یکفیک عشر سنین (خاک یکى از دو پاک کننده است و (طهارت با آن) ده سال تو را بس است.).

9) «و پروردگار آب همان پروردگار خاک است.» وسائل الشیعة، ج 2، ص 965، «کتاب الطهارة»، «ابواب التیمم»، باب 3، حدیث 2.

10) «اوست کسى که در آسمان خداست و در زمین خداست.» (زخرف / 84).

11) «اوست اولین و آخرین و پیدا و نهان.» (حدید / 3).

12) «اگر با ریسمانى به زمین زیرین فرستاده شوید، بر خدا فرود خواهید آمد.» علم الیقین، ج 1، ص 54.

13) «چیزى را ندیدم مگر آنکه با آن یا در آن خدا را دیدم.» علم الیقین، ج 1، ص 49.

14) «در درون اشیاء است نه مانند اینکه چیزى داخل چیزى باشد.» توحید صدوق، ص 306، باب 43، حدیث 1.

15) «آنچه نیکى به تو رسد از جانب خداست و آنچه بدى به تو برسد از ناحیه‏ى خود تو است.» (نساء / 79).

16) «بگو همه از جانب خداست.» (نساء 78).