اهل بیت امام حسین علیه السلام که نهضت عاشورا را به ثمر رساندند با خطبه ها و سخنرانى هایى که ایراد فرمودند و با افشاگرى هایى که انجام دادند و با آگاهى دادن مردم از ماهیت زشت و پلید یزید و دستگاه او و تقبیح کارهاى آنان نقش بسیارى در پشیمان کردن مردم از یارى و حمایت نکردن از امام حسین علیه السلام ایفا نمودند. به گونه اى که پس از حادثه کربلا مردم از خواب غفلت بیدار شدند؛ اشک هاى بسیارى در شهادت امام حسین علیه السلام و یارانش ریختند، بسیار شیون و ناله کردند و حسرت و ندامت ریختند، این عده که از عدم یارى امام علیه السلام نادم و پشیمان شده بودند و به گناه بزرگ خود آگاهى پیدا کرده بودند جهت جبران آن تصمیم گرفتند از قاتلان امام انتقام بگیرند و در این راه کشته شوند تا از معصیتى که بدان دچار شده اند، پاک شوند. در نتیجه، نهضت توابین شکل گرفت. از این جا معلوم مى شود که اهل بیت علیهم السلام با افشاگرى هاى خود نقش بسیارى در شکل گیرى نهضت توابین داشته اند. نماز ظهر عاشورا چون زمینه ساز افشاگرى اهل بیت علیهم السلام است در نتیجه زمینه ساز شکل گیرى نهضت توابین نیز مى باشد. در رأس نهضت توابین سلیمان بن صرد که از بزرگان شیعه و از صحابه رسول خدا بود، قرار داشت.
سلیمان بن صرد، از چهره هاى برجسته و سرشناس شیعه در کوفه و از بزرگان طایفه خودش به شمار مى رفت و قدر و منزلتى عظیم داشت. نامش در جاهلیت یسار بود: نام سلیمان را پیامبر اسلام بر او نهاد. کنیه اش ابوالمطرف بود و از اصحاب پیامبر محسوب مى شد و در جنگ صفین و در جنگ هاى دیگر نیز در رکاب امیرالمؤمنین علیه السلام بود. از اولین مسلمانانى بود که ساکن کوفه شد. وى از کسانى بود که پس از مرگ معاویه، به امام حسین علیه السلام نامه نوشت و از آن حضرت خواست که به کوفه بیاید. در حرکت مسلم بن عقیل، فعالیت داشت اما ابن زیاد او را در کوفه به زندان افکند. از این رو توفیق شرکت در حماسه عاشورا را نداشت.
پس از حادثه کربلا که کوفیان از کوتاهى خود در یارى امام حسین علیه السلام پشیمان شده بودند، وى رهبرى نهضت «توابین» را بر عهده گرفت. با هم پیمانان خود، در سال 65 هجرى قیام کردند. شعار توابین «یا لثارات الحسین»(1) بود. او را «امیرالتوابین» نیز مى گفتند. سرانجام در درگیرى با سپاه ابن زیاد در «عین الورده» همراه با جمعى از یارانش شهید شد. بعضى نیز شهادتش را در درگیرى با نیروهاى اعزامى از شام که به حجاز آمده بودند دانسته اند. سلیمان بن صرد، هنگام شهادت 93 سال داشت. پس از شهادت، سر او را نزد مروان حکم در شام بردند.(2).
1) بحارالانوار، ج 45، ص 358.
2) سفینةالبحار، ج1، ص650.
