آخرین نقل قول و پاسخ این سئوال نظریه استاد ما علامه طباطبائى است که در تفسیر آیه مزبور، مىفرماید: «بازدارندگى نماز اقتضائى است و به صورت علت تامه نیست که هر جا وجود داشته باشد نتیجه و معلول آن هم پشت سر آن آمده باشد. به این معنى هر جا که نمازى برگزار شود فحشاء و منکرى وجود نداشته باشد.
بدین توضیح. نمازگزارى که پنج بار در شبانه روز مشغول عبادت مىباشد و دوست دارد (به خصوص آنکه اگر در یک محیط سالم و جو صالح به آن اهتمام ورزد) طبع نماز او را از هر معصیت کبیره مانند: قتل نفس، تعدى به مال یتیم، زنا، لواط که ذوق دینى مخالف آنست و آن را بد مىشمرد، جلوگیرى و ممانعت مىکند چون در خود نماز ایمان و یاد خدا و تلقین به عذاب و روز جزا و درخواست پیروى از راه راستین، گنجانده شده است.
این گونه معانى انسان را وا مىدارند که با تمام روح و بدن به درگاه با عظمت پروردگار رو آورده و با سپاس و حمد و شکرگزارى مکالمه و صحبت را آغاز و با سلام دادن به خود و بندگان صالح و نیکوکار آن را
**سیرى در اسرار نماز، ص: 33@
پایان دهد، خود نماز، انسان را وامىدارد که از نجاست لباس و بدن و غصبى بودن مکان و جامه، اجتناب ورزیده و با توجه به خانه خدا و کعبه نماز را شروع کند در صورتى که انسان مدتى به این برنامه ادامه دهد و واقعا شرایط نامبرده را عملى سازد در او یک نوع روح خوددارى از گناه به وجود مىآید که همیشه او را به خوبیها و نیکوکاریها دعوت مىکند و از زشتىها و پلیدىها باز مىدارد به حدى که اگر یک مربى صالح و لایق به اینکار دعوت مىشد نمىتوانست این وظیفه را مانند نماز به عهده بگیرد و به سر حد کمال برساند.(1) آن مرحوم در بخش دیگرى مىافزاید:
«مقصود نهى از منکرات است نه آنکه پذیرش کامل نهى باشد یعنى طبیعت نماز اقتضاى نهى از منکرات را دارد و طبیعت نماز که توجه خاصى به آفریدگار لایزال است آفرینش نهى از منکرات را دارد هر قدر میزان خضوع و خشوع و توجه بیشتر گردد اثر بازدارندگى آن نیز بیشتر خواهد بود.
شما اگر به حال برخى از تارکان نماز از مسلمانان بنگرید این طبیعت و اقتضاء بازدارندگى را خواهید یافت آنان با ترک نماز به ضایع ساختن روزه، حج، زکات، خمس و دیگر واجبات عمومى نیز مبتلا مىگردند و نوعا بین حلال و حرام، نجس و پاک، فرق قائل نمىگردند ولى به مجرد بازگشت به نماز هر چند در آن حد
**سیرى در اسرار نماز، ص: 34@
نازل و پائین نماز هم بوده باشد باز به امور فوق اهتمام مىورزند و اگر توجه عمیقترى پیدا کنند یقینا بازدارندگى و مصونیت بخشى آن بیشتر و عمیقتر خواهد بود.(2)».
پس به این ترتیب معناى بازدارندگى آن مشخص مىگردد.
1) تفسیر المیزان، ج 16، ص 140 – 137، ذیل آیه مبارکه: ان الصلوة تنهى عن الفحشاء و المنکر و لذکر الله اکبر، (آیه 400 از سوره العنکبوت).
2) تفسیر المیزان، ج 16، ص 137 تا 140.
