لغت جمعه از جمع و جماعت مىآید و هر دو این کلمه به معنى گرد هم آمدن انسانها و ایجاد نزدیکى بین افراد ساکن در یک شهر و محل مىباشد. جمع و اجتماع بزرگترین ارزش را براى اسلام دارد. این امر چنان اهمیت دارد که حتى در سیستم معمارى شهر نیز رعایت شده و مىشود. در محیط هائى که اسلام حکومت دارد هنگامى که مسلمانان دست به ساختن شهرى مىزنند ابتداء مسجد جامعى مىسازند و بعد از آن شروع به ساختن بازار و نقاط دیگرى مىکنند. اصولا جمع شدن و توجه به نواقص موجود در اجتماع بسیار اهمیت دارد و از آنجائیکه اسلام دینى است اجتماعى که بزرگترین اهمیت و ارزش را بر جمع و اجتماع قائل است مسئله جمع و جامعه چنان ارزشمند است که اسلام روزى را به آن نام اختصاص داده است و در قرآن نیز سورهاى به همین منظور و با همین نام آمده است. در این سوره مبارکه، خداوند متعال با توجه به عامل مهم اجتماع، جمع شدن در یک مکان را به تنهائى کافى نمىبیند بلکه، این جمع و کنار یکدیگر نشستن در صورتى داراى ارزش ذکر شده که مسلمانان با یاد خدا و ذکر او از نارسائىها و دردهاى اجتماعى خود
**سیرى در اسرار نماز، ص: 64@
یکدیگر را باخبر سازند. یک اجتماع زمانى زنده و پاینده مىماند که میان آحادش روابط مختلف انسانى، به خصوص اجتماعى حکمفرما باشد و روز به روز نیز محکمتر و انسانىتر گردد.
بىتوجهى به اجتماع و جامعهاى که انسان در آن زندگى مىکند بىتوجهى به خود فرد محسوب مىشود، زیرا هر فردى خود نیز عضوى از یک جامعه است که در آن زندگى مىکند، پس درد اجتماع را گفتن و دیگران را مطلع کردن و درمانش را مطالبه نمودن، بزرگترین نقش و ارزشى است که یک جمع مىتواند داشته باشد. در سوره ى جمعه آیه 2، خداوند عالم سه لغت بسیار مهم و زیبائى را به کار مىبرد «و إن کانوا من قبل لفى ضلال مبین». این سه لغت بسیار گویا و مترقى است. اگر انسانى در جمعى وارد بشود و نتواند از آن جمع استفاده بکند یا استفاده برساند آن جمع کار اصلى خودش را انجام نداده و آن کارکردى را که باید نخواهد داشت و این انسانها در گمراهى آشکارى قرار مىگیرند. گمراهى آشکارى که در قرآن آمده بسیار مهم است و این گمراهى آشکار در طول تاریخ باعث رکود جوامع انسانى شده است، زیرا انسانها در جمع بودهاند ولى آن طورى که باید از حال یکدیگر آگاه نبودهاند. چون رشاد و ارشاد و هدایتى در کار نبوده است. و اجتماع آنان براساس اهداف غیر انسانى و غیر الهى بوده است.
توجه به اجتماع انسانى یعنى توجه به انسانى که اجتماعى است و هرگز نمىتواند دور از جمع، زندگى نماید، بنابراین جمع و نفس
**سیرى در اسرار نماز، ص: 65@
اجتماع از ارزش و مقام خاصى برخوردار است و بایستى به آن توجه نمود. این جمع شدن در یک روز – یعنى جمعه – چنان مهم است که در سوره جمعه آیه 9 آمده است که «زمانى که ندا داده مىشود براى نماز جمعه، بشتابید براى یاد کردن خدا و رها کنید خرید و فروش را این امر براى شما بهتر است»
همانطورى که استنباط مىشود ارزش کار جمعى و رسیدن به درد اجتماعى از کسب و کار و تجارت مهمتر است. تجارت و کسب و کار داراى ارزش معیشتى و اقتصادى است ولى درد اجتماعى و حل و فصل آن به مراتب از آن ارزشمندتر است. چون با حل مسائل و مشکلات اجتماعى، مشکلات فردى و شخصى خود به خود حل شده مىباشد. شما زمانى که در نماز جمعه شرکت مىکنید خود را به دیگر افراد شهر نزدیکتر مىبینید و این نزدیکتر دیدن باعث ایجاد روابط برادرانه و انسانى میان انسانها مىشود و سپس حتى مىتوانید مشکلات خود را ذکر کرده و به راهحلهاى جدیدى برسید.
