«و من اللیل فتهجد به نافلة لک عسى أن یبعثک ربک مقاما محمودا»،
(و بعضى از شب را بیدار و متهجد باش و نماز شب را که خاص تو است، به جاى آور، باشد که خدایت تو را به مقام محمود مبعوث گرداند.)
در تفسیر نمونه آمده است: «مفسران معروف اسلامى این تعبیر را اشاره به نافلهى شب
**سیماى متهجدین، ص: 58@
که در فضیلت آن روایات بىشمارى وارد شده است، دانستهاند. آیه صراحتى در این مسئله ندارد ولى با قرائن مختلفى که در دست است این تفسیر، روشن به نظر مىرسد.» سپس مىگوید: «این یک برنامه اضافى است، علاوه بر نمازهاى فریضه براى تو «نافلة لک». بسیارى این جمله را دلیل بر آن دانستهاند که نماز شب بر پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم واجب بوده است؛زیرا «نافله» به معنى «زیاده» است، اشاره به این که این فریضه اضافى مربوط به تو است. بعضى دیگر معتقدند که نماز شب بر پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم قبلا واجب بوده است به قرینهى آیات سورهى مزمل سپس آیهى فوق آن را نسخ کرده و مستحب بودن آن را اعلام کرده است ولى این تفسیر، ضعیف به نظر مىرسد چرا که نافله در اصل به معنى مصطلح امروز؛ یعنى نماز مستحب نبوده بلکه به معنى زیاده و اضافه است و مىدانیم که نماز شب هرگاه بر پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم واجب بوده باشد اضافه بر فرائض یومیه است. به هر حال در پایان آیه، نتیجهى این برنامه الهى روحانى و صفابخش را چنین بیان مىکند: (باشد که در پرتو این عمل، خداوند تو را به «مقام محمود» مبعوث کند) «عسى أن یبعثک ربک مقاما محمودا».»(1).
در تفسیر «منهجالصادقین» آمده است:
«… یعنى البته حق تعالى تو را در مقام محمود درآورد و آن مقام شفاعت است که حضرت رسالت صلى الله علیه و آله و سلم را در آن مقام، خلق اولین و آخرین ستایش کنند و او بر همه مشرف باشد بر وجهى که جمیع بندگان او را ببینند. در زادالمسیر آورده که حق تعالى وى را در روز قیامت بر عرش نشاند. و در لباب از عمر نقل مىکند که حضرت رسالت صلى الله علیه و آله و سلم در تفسیر مقام محمود فرموده که نزدیک گرداند خدا مرا و بنشاند با خود در عرش؛ مراد
**سیماى متهجدین، ص: 59@
کمال قرب مرتبه است و نهایت رفعت درجه و لفظ حدیث این است که «یدنینى الله فیقعدنى معه على الفرش» و معیت به معنى عندیت است. در آیه دیگر فرموده که «ان الذین عند ربک»؛ پس مراد مکانت است و منزلت، نه مکان و منزل.»
مولاى عارفان و سرور اوصیا، حضرت على بن ابىطالب علیهالسلام، در مناجات با حضرت (حق جلت عظمته و شأنه) مىفرماید: خدایا! عاشقان همگام، هنگام شب بیدارند، با تو راز و نیاز مىکنند و ترا مىخوانند؛ ولى بىخبران در خواب غفلت فرو رفتهاند. و از رسول اکرم صلى الله علیه و آله و سلم رسیده که نماز شب سبب نفرت و ناخشنودى شیطان مىگردد و سلاحى است در مقابل اعداء و سوزش آتش را در قیامت از انسان دفع مىکند و گویند چشمى که شب زندهدارى کند و در دل شب از خوف خدا به اشک آغشته گردد، هرگز در قیامت گریان نشود. نماز شب به روزى انسان برکت مىدهد، وجه آدمى را زیبا مىنماید، انسان را خوش خلق مىکند، دیده را جلا مىبخشد، هم و غم را برطرف و دیون را ادا مىنماید. از وحشت قبر صاحبش را نجات مىبخشد و براى به جا آورندهاش چراغى است در تاریکى قبر که بدان از ظلمات برزخ نجات مىیابد. و در روز قیامت سایهاى است بر بالاى سر صاحبش و تاجى است بر سرش و لباسى است بر بدنش و نورى است که پیشاپیش وى را روشن مىدارد و پردهاى است که ما بین وى و آتش سوزندهى دوزخ فاصله مىاندازد و برهانى است محکم، براى مؤمن در پیشگاه حضرت عزت و وزنهاى است ثقیل، در موقف میزان و جوازى است براى عبور از صراط و مفتاحى است براى جنت.(2).
**سیماى متهجدین، ص: 60@
1) تفسیر نمونه ج 12 صص 224 و 225.
2) جهت تحقیق بیشتر به منابع فصل اول و سوم مراجعه شود.
