رکوع همراه با این ذکر ملکوتى و آواى روحانى رکنى بزرگ از ارکان نماز و نشان دهندهى تواضع عبد نسبت به حق است.
**سیماى نماز، ص: 152@
رکوع به این معناست که: اى مولاى من و اى آقاى کریم! اینک بندهات در برابرت سر فرود آورده و براى پذیرفتن تمام دستورهاى تو آماده است، و خم شدنش به این معناست که آنچه بار مسئولیت اراده دارى بر گردهاش بگذار.
حضرت صادق علیهالسلام مىفرماید:
اگر نمازگزار حق رکوع را اینچنین بجاى آورد، خداوند بزرگ دلش را به نورانیت بهاء خود منور کند و خانهى قلبش را به آن نور زینت دهد.
رکوع کننده باید در رکوع محو عظمت دوست شود و غیر او را حقیر و کوچک ببیند. خداوند مهربان چنین رکوع کنندهاى را که متصف به خشوع و خضوع است در سایهى بزرگوارى خود جاى دهد و او را به لباس برگزیدگان از اولیایش بیاراید.
حضرت در ادامهى سخنانش مىفرماید:
رکوع کن اما با قلبى که از خشوع نسبت به حق، یعنى بیم و ترس از او، پر باشد مانند ترس آن کس که گردنش زیر شمشیر قرار دارد. در حال رکوع، اعضا و جوارحت را از حرکات بیهوده بازدار تا از فواید رکوع راکعین بهرهمند شوى(1).
به هنگام رکوع پشت خود را آنچنان بدار که اگر قطرهى آبى بر آن قرار گیرد به هیچ طرف نریزد. بیدار باش که تمام وسایل این رکوع، اعم از نیت و اراده و بدن و استخوانهاى با مفصل و توجه دل را خداوند فراهم کرده است،
**سیماى نماز، ص: 153@
پس به قوت و قدرت او رکوع مىکنى.
در حال رکوع به مانند حال حمد و سوره، دل از وسوسه و فریب شیطان دور دار، زیرا خداوند هر کس را که عجز و انکسارش بیشتر باشد، عزت بیشتر مىدهد و بىتردید راه یافتن به منزل تواضع و خضوع و فروتنى و بیم و ترس از مقام حق، به اندازهى آگاهى انسان نسبت به عظمت و جلال مولاست.
هرچه بیشتر باشد، تواضع و فروتنى به آن آستان بیشتر است. اینجاست که پس از یافتن کوچکى جهان و موجوداتش و توجه به عظمت بىنهایت در بىنهایت مولا، یکمرتبه در حال رکوع فریاد بر مىدارى: «سبحان ربى العظیم و بحمده».
منزه از هر عیب و نقصى است مالک و پرورش دهندهى بزرگ من، و من به کمک و یارى او سپاسش مىگزارم و حضرتش را آن طور که حق اوست مىستایم.
1) «قال الصادق علیهالسلام: لا یرکع عبدالله رکوعا على الحقیقة إلا زینه الله بنور بهائه و أظله فى ظلال کبریائه و کساه کسوة صفائه و الرکوع أول و السجود ثان فمن أتى بمعنى الأول صلح للثانى و فى الرکوع أدب و فى السجود قرب و من لا یحسن للأدب لا یصلح للقرب فارکع رکوع خاضع لله عزوجل متذلل بقلبه و جل تحت سلطانه خافض لله بجوارحه خفض خائف حزین على ما یفوته من فوائد الراکعین» مصباح الشریعة: 89، باب 40 فى الرکوع.
