الف – وضوى همه مسلمانان تا خلافت عثمان، صورت واحدى داشته و مانند وضوى کنونى شیعه بوده است. این مسأله با آیه قرآن
**یکصد و ده پرسش و پاسخ دربارهى نماز، ص: 151@
نیز تطبیق دارد که مىفرماید: «و امسحوا برؤسکم و أرجلکم…»(1)؛ «و سر و پاهاى خودتان را تا برآمدگى پیشین [هر دو پا] مسح کنید…». در این آیه خداوند به مسح سر و پاها امر فرموده است؛ در حالى که اهل تسنن پاها را مىشویند. علت تغییر وضو این بود که عثمان در اواسط دوران خلافت خود، نسبت به چگونگى وضوى پیامبر (ص) تردید کرد. او وضوى پیامبر را به شکلى که اکنون در میان اهل سنت مرسوم است، اعلام نمود. این قضیه مورد مخالفت بسیارى از صحابه پیامبر (ص) واقع شد؛ لکن حکومت اموى بنا به اغراض سیاسى در نقاط مختلف اسلامى شیوه عثمان را تبلیغ کرد و جوى به وجود آورد که برخى از صحابه، جرأت مخالفت با روش دستگاه حاکم را نداشتند و در نتیجه این گونه وضو گرفتن رواج یافت.
ب – مسلما خواندن نماز در پنج نوبت افضل است؛ ولى برخلاف دیدگاه اهل سنت این مسأله واجب نیست. سبب اختلاف در اوقات نمازها، اختلاف در طریق اخذ احکام است؛ زیرا مطابق روایاتى که از ائمه اهل بیت (ع) رسیده و نیز بر طبق اطلاق آیه شریفه «أقم الصلاة لدلوک الشمس الى غسق اللیل»، وقت نماز ظهر و عصر، از اول ظهر شرعى تا غروب آفتاب است و در تمام این وقت، خواندن نماز ظهر و عصر پشت سر هم یا با فاصله جایز است. اما براى هر یک از ظهر و عصر، یک وقت فضیلت هست که خواندن نماز در آن زمان،
**یکصد و ده پرسش و پاسخ دربارهى نماز، ص: 152@
مستحب است. وقت فضیلت نماز ظهر، از اول ظهر است تا وقتى که سایه شاخص بعدازظهر به اندازه دو هفتم خودش برسد. و وقت فضیلت عصر، هنگامى است که سایه شاخص به اندازه خودش اضافه شود. اگر کسى در اول ظهر، نافله ظهر و نماز ظهر را بخواند، بهتر است بلافاصله نماز عصر و نافله آن را بخواند. گفتنى است بر اساس روایات، پیامبر (ص) به هر دو صورت نماز خوانده است.
1) سورهى مائده، آیه 6.
